Ο χρόνος «πάγωσε» στο Δίστομο την 10η Ιουνίου του 1944. Οι Ναζί διέπραξαν ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα στην σύγχρονη παγκόσμια ιστορία.
Η σφαγή του Διστόμου ξεπερνάει σε αγριότητα και απανθρωπιά όλα τα ειδεχθή εγκλήματα που διέπραξαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί Ναζί. Τα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν στο Δίστομο στις 10 Ιουνίου του 1944 έχουν ως εξής: Περίπου 20 γερμανοί στρατιώτες, ντυμένοι με ρούχα κρατουμένων, κατευθύνθηκαν προς την Αράχωβα με δύο ελληνικά φορτηγά, ενώ πίσω τους ακολουθούσαν – σε αρκετή απόσταση – γερμανικά αυτοκίνητα με πάνοπλους στρατιώτες. Με αυτό το τέχνασμα οι Γερμανοί επεδίωκαν να βρεθούν αντιμέτωποι με αντάρτες, που θα νόμιζαν εσφαλμένα ότι επρόκειτο για μεταφορά ελλήνων αιχμαλώτων.
Στη διαδρομή οι Γερμανοί σκότωναν αδιακρίτως όποιον βρισκόταν στο δρόμο τους! Το μεσημέρι έφτασαν στο Δίστομο όπου συναντήθηκαν και με άλλη στρατιωτική μονάδα. Τις πρώτες ώρες επιδόθηκαν σε λεηλασίες σπιτιών και καταστημάτων. Μετά άρχισαν τις ανακρίσεις. Ήθελαν να μάθουν τις κινήσεις των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Πληροφορήθηκαν ότι ομάδα ανταρτών κατευθυνόταν σε άλλο χωριό. Οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το Δίστομο για να προλάβουν τους αντάρτες.
Στην είσοδο του χωριού Στείρα τα αυτοκίνητα με τους μεταμφιεσμένους Γερμανούς χτυπήθηκε από άνδρες του ΕΛΑΣ και 18 Γερμανοί φονεύθηκαν. Η πομπή που ακολουθούσε έφθασε και αντί να καταδιώξει τους αντάρτες σκότωσε διερχόμενους χωρικούς. Επόμενη κίνηση ήταν η επιστροφή στο Δίστομο. Η διαταγή που έφτασε από τη Λαμία και τον ταγματάρχη Ρίκερτ ήταν: «Να μην μείνει τίποτα όρθιο». Και δεν άφησαν ούτε όρθιο ούτε ζωντανό. Με πιστόλια, πολυβόλα, χειροβομβίδες και φωτιά ισοπέδωσαν το χωριό! Εκτελέσεις, βιασμοί, σφαγιασμοί, εμπρησμοί. Δεν σταμάτησαν ούτε μπροστά σε βρέφη ή σε μικρά παιδιά.
Οι κάτοικοι που διασώθηκαν περιέγραφαν εικόνες ασύλληπτης αγριότητας κι απανθρωπιάς. Λέγεται – και έχει κατατεθεί στις μετέπειτα ανακρίσεις για Εγκλήματα Πολέμου – ότι γερμανός στρατιώτης προσπάθησε να βιάσει έγκυο και όταν εκείνη του αντιστάθηκε τις έσκισε την κοιλιά με την ξιφολόγχη και πέταξε το έμβρυο στα πόδια της! Τα εγκλήματα των Ναζί δεν είχαν τέλος. Καταγράφηκαν 228 νεκροί εκ των οποίων 117 γυναίκες, 111 άντρες και ανάμεσά τους και 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων.
Ο αξιωματικός των SS Χανς Ζάμπελ, επικεφαλής της σφαγής, μετά το τέλος του πολέμου συνελήφθη στο Παρίσι και εκδόθηκε από τις Γαλλικές αρχές στην Ελλάδα για το έγκλημα του Διστόμου. Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στην κωμόπολη της Βοιωτίας, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων. Στην πορεία ζητήθηκε η μεταφορά του στην Γερμανία για ανακρίσεις όπου και παρέμεινε· δεν αντιμετώπισε ποτέ τις συνέπειες των πράξεών του!
Τα τελευταία λόγια του Γιόζεφ Γκέμπελς, πριν βγάλει τη στερνή, λερή ανάσα από τα πνευμόνια του ήταν – λένε – «Θα ξαναγυρίσουμε και η γη θα τρέμει».
Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου μπόρεσε να ανακαλύψει τον υπεύθυνο της Σφαγής, Χανς Ζάμπελ, ο οποίος είχε καταφύγει στο Παρίσι και είχε συλληφθεί. Οι γαλλικές αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν.
Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στο Δίστομο, αλλά δικαιολογήθηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του.
Κατά τη διάρκεια της προφυλάκισής του, ο Ζάμπελ εκδόθηκε προσωρινά στη Δυτική Γερμανία για άλλη υπόθεση, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του.
