Βελτιώθηκε το α΄ εξάμηνο του 2021 η ποιότητα του δανειακού χαρτοφυλακίου στις τράπεζες, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Γράφει ο Σπύρος Σταθάκης

Η υποχώρηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) συνεχίστηκε, με αποτέλεσμα στο τέλος του α΄εξαμήνου του 2021 το συνολικό απόθεμα των ΜΕΔ να διαμορφωθεί σε 29,4 δισεκ. ευρώ, μειωμένο κατά 37,8% ή 17,8 δισεκ. ευρώ σε σχέση με το τέλος του 2020 (47,2 δισεκ. ευρώ) με στοιχεία εντός ισολογισμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική μείωση των ΜΕΔ σε σχέση με το υψηλότερο σημείο τους, που καταγράφηκε το Μάρτιο του 2016, έφθασε το 73% ή 78 δισεκ. ευρώ.

Ο λόγος των ΜΕΔ προς το σύνολο των δανείων στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 υποχώρησε σε 20,3%, έναντι 30,1% στο τέλος του 2020, με την εξέλιξη αυτή να οφείλεται στη μεγαλύτερη μείωση του ποσοστού του αποθέματος των ΜΕΔ (-37,8%), συγκριτικά με τη μείωση του συνολικού αποθέματος των δανείων, κατά τη διάρκεια του α΄ εξαμήνου (-8,0%). Ο λόγος παραμένει ωστόσο πολλαπλάσιος του ευρωπαϊκού μέσου όρου, που διαμορφώνεται σε 2,3%.

Το απόθεμα των ΜΕΔ μειώθηκε κυρίως λόγω της μεταφοράς ΜΕΔ εντός ομίλου και της πώλησης από την Alpha Bank, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης συναλλαγής πώλησης μέσω τιτλοποίησης δανείων, η οποία προέβλεπε ταυτόχρονα τον εταιρικό μετασχηματισμό της (hive down), καθώς και σε μία συμφωνία πώλησης μέσω τιτλοποίησης δανείων από την Τράπεζα Πειραιώς. Οι εν λόγω συναλλαγές αξιοποιούν το Σχήμα Προστασίας Στοιχείων Ενεργητικού (Hellenic Asset Protection Scheme – HAPS), για τη χορήγηση εγγύησης από το Ελληνικό Δημόσιο στους τίτλους ανώτερης διαβάθμισης (senior tranche) της τιτλοποίησης.

Επισημαίνεται, ότι εντός του 2021 εγκρίθηκε η παράταση του προγράμματος για ακόμη 18 μήνες (η αρχική του λήξη είχε καθοριστεί για τον Απρίλιο του 2021) με αντίστοιχη δυνατότητα χορήγησης πρόσθε-των εγγυήσεων ποσού έως 12 δισεκ. ευρώ από το Ελληνικό Δημόσιο.

Τα χαρακτηριστικά των “κόκκινων” δανείων

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, τα δάνεια αβέβαιης είσπραξης (unlikely to pay) ανήλθαν σε 9,9 δισεκ. ευρώ (34% των ΜΕΔ) στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021, μειωμένα κατά 28,6% σε σχέση με το τέλος του 2020 (13,9 δισεκ. ευρώ). Επιπλέον, παρατηρείται βελτίωση του λόγου των δανείων τα οποία είναι σε καθυστέρηση από 1 έως 90 ημέρες προς το σύνολο των εξυπηρετούμενων δανείων (πρώιμες ληξιπρόθεσμες οφειλές).

Συγκεκριμένα, ο λόγος ανήλθε σε 5,3% στο τέλος του α΄ εξαμήνου 2021, έναντι 6,7% στο τέλος του 2020. Τα δάνεια σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι καταγγελμένες απαιτήσεις – denounced) συνέχισαν την πτωτική τους πορεία κατά τη διάρκεια του α΄ εξαμήνου 2021 και ανήλθαν σε 9,1 δισεκ. ευρώ (31% των ΜΕΔ), σημειώνοντας μείωση κατά 17,3% σε σχέση με το τέλος του 2020 (11,0 δισεκ. ευρώ).

Ωστόσο, επισημαίνεται ότι το 69,6% των ΜΕΔ που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία έχει καθυστέρηση μεγαλύτερη του ενός έτους, ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το τέλος του 2020 (67,2%). Το αντίστοιχο ποσοστό καθυστέρησης για τα στεγαστικά δάνεια ανέρχεται σε 61,9%, για τα επιχειρηματικά σε 73,9%, ενώ για τα καταναλωτικά δάνεια διαμορφώνεται σε 62,4%.

Παράλληλα, το 35% των ΜΕΔ αφορά καταγγελμένες απαιτήσεις (denounced), οι οποίες στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 ανήλθαν σε 10,4 δισεκ. ευρώ, μειωμένες κατά 53,5% σε σχέση με το τέλος του 2020 (22,3 δισεκ. ευρώ), κυρίως λόγω των προαναφερθεισών συναλλαγών και της διαγραφής καταγγελμένων απαιτήσεων ύψους 0,4 δισεκ. ευρώ.

Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης των ΜΕΔ

Σχετικά με τους δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης της διαχείρισης των ΜΕΔ, παρατηρούνται τα εξής:

Ο δείκτης κάλυψης των ΜΕΔ από προ-βλέψεις ανήλθε στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 σε 43,5% από 44,0% το 2020. Ειδικότερα, οι προβλέψεις που είχαν σωρευτικά σχηματίσει οι τράπεζες έως το τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 για την κάλυψη των ΜΕΔ ανέρχονταν σε 12,8 δισεκ. ευρώ, έναντι 20,8 δισεκ. ευρώ στο τέλος του 2020. Η μικρή αυτή μείωση οφείλεται κυρίως στις σημαντικές συναλλαγές τιτλοποίησης και πώλησης ΜΕΔ που πραγματοποιήθηκαν εντός του α΄ εξαμήνου.

Συνολικά, επισημαίνεται ότι το επίπεδο του δείκτη κάλυψης των ΜΕΔ από προβλέψεις υπολείπεται του μέσου όρου των ευρωπαϊκών ομίλων μεσαίου μεγέθους σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του α΄ τριμήνου του 2021 (55,3%), ενώ ο δείκτης κάλυψης ρυθμισμένων ΜΕΔ από εξασφαλίσεις ανήλθε σε 62,6%, έναντι 61,4% στο τέλος του 2020.

Το σύνολο των ρυθμισμένων (forborne) δανείων διαμορφώθηκε στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 σε 22,8 δισεκ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 15,8% των συνολικών δανείων, έναντι 18,0% στο τέλος του 2020 (28,2 δισεκ. ευρώ). Επισημαίνεται ότι το 17,7% των ήδη ρυθμισμένων δανείων εμφανίζει καθυστέρηση άνω των 90 ήμερων, ποσοστό μειωμένο σε σχέση με το τέλος του 2020 (18,9%).

Το 55,6% των ΜΕΔ άνω των 90 ημερών δεν έχει ρυθμιστεί, έναντι 51,6% στο τέλος του 2020, ενώ τα ποσοστά για τα στεγαστικά, καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια ανέρχονται σε 56,7%, 65,7% και 53,0%, αντίστοιχα. Επισημαίνεται ότι 1,4 δισεκ. ευρώ, ήτοι 4,9% των ΜΕΔ εντός ισολογισμού, αφορούν απαιτήσεις που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς νομικής προστασίας και για τις οποίες εκκρεμεί η έκδοση τελεσίδικης δικαστικής απόφασης.

Από αυτά, 0,7 δισεκ. ευρώ αφορούν απαιτήσεις που έχουν ήδη καταγγελθεί. Τα δάνεια αυτής της κατηγο-ρίας αφορούν είτε φυσικά πρόσωπα (π.χ. ν. 3869/2012), είτε νομικά πρόσωπα (π.χ. ν. 4307/2014, Πτωχευτικός Κώδικας). Σχετικά με τις επιμέρους κατηγορίες, περίπου το 11,2% των μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων έχει υπαχθεί σε καθεστώς νομικής προστασίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα καταναλωτικά δάνεια είναι 7,4%.

Οι διαγραφές δανείων το α΄ εξάμηνο του 2021 ανήλθαν σε 0,6 δισεκ. ευρώ, εκ των οποίων τα 0,4 δισεκ. ευρώ αφορούν καταγγελμένες απαιτήσεις, κυρίως επιχειρηματικών δανείων. Κατά τη διάρκεια του α΄ εξαμήνου του 2021 τα δάνεια που κινήθηκαν από εξυπηρετούμενα προς μη εξυπηρετούμενα ήταν περισσότερα κατά 550 εκατ. ευρώ από τα δάνεια που κινήθηκαν από μη εξυπηρετούμενα προς εξυπηρετούμενα.

Στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 ο τριμηνιαίος ρυθμός αποκατάστασης της τακτικής εξυπηρέτησης δανείων (cure rate) ανήλθε σε 1,8% και ο δείκτης αθέτησης (default rate) σε 1,1%.Επισημαίνεται, ότι το στεγαστικό χαρτοφυλάκιο εμφανίζει τον υψηλότερο ρυθμό αποκατάστασης (3,3%), ενώ το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο τον χαμηλότερο (1,0%).

Τα πιστωτικά ιδρύματα συνεχίζουν να προσανατολίζονται στην υλοποίηση μακροπρόθεσμων ρυθμίσεων με έμφαση στην επιμήκυνση της διάρκειας του χρόνου αποπληρωμής, όπως αποτυπώνεται στη διαχρονική αύξηση των εν λόγω ρυθμίσεων κατά τα τελευταία έτη. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται και το α΄ εξάμηνο 2021, με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται στο χαρτοφυλάκιο των στεγαστικών δανείων.

Η εικόνα των επιχειρηματικών δανείων

Από και και πέρα, το υπόλοιπο χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις ανήλθε στο τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021 σε 124,7 δισεκ. ευρώ, αποτελώντας περίπου το 71% της συνολικής χρηματοδότησης των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων προς την οικονομία. Ο λόγος των ΜΕΔ στο επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο (16,4%) συνεχίζει να επηρεάζεται κυρίως από το υψηλό ποσοστό στην κατηγορία των μικρομεσαίων (25,3%) και των πολύ μικρών επιχειρήσεων (34,8%).

Αναφορικά με τη διάρθρωση των χρηματοδοτήσεων στους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, σημειώνεται ότι η μεγαλύτερη συγκέντρωση αφορά εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του εμπορίου (16% των συνολικών χρηματοδοτήσεων προς επιχειρήσεις). Ο δείκτης ΜΕΔ για τον εν λόγω κλάδο κυμαίνεται σε επίπεδο υψηλότερο του μέσου όρου του αντίστοιχου δείκτη των επιχειρηματικών δανείων (23,4% έναντι 16,4%).

Πολύ υψηλά ποσοστά ΜΕΔ καταγράφονται στους κλάδους της εστίασης (41,6%), των κατασκευών (27,4%), των αγροτικών δραστηριοτήτων (23,5%), των τηλεπικοινωνιών, της πληροφορικής και ενημέρωσης (21,6%) και της μεταποίησης (19,9%), ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά παρατηρούνται ενδεικτικά στους κλάδους της ενέργειας (1,7%) και των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (6,8%).