To Σάββατο, αναδείχθηκε νέα πρωθυπουργός στην Ιαπωνία. Την Τρίτη, ο χρυσός πέρασε τις 4.000 δολάρια για πρώτη φορά στην ιστορία. Δεν πρόκειται για σύμπτωση.

Η Sanae Takaichi, η οποία αναμένεται να αναλάβει την ηγεσία της χώρας τις επόμενες εβδομάδες, είναι «περιστέρι» στη δημοσιονομική και νομισματική στάση της. Θέλει, δηλαδή, να διοχετεύσει μεγαλύτερη οικονομική στήριξη και ζητά τη βοήθεια της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας με αποφυγή της υπερβολικής αύξησης των επιτοκίων δανεισμού. Η είδηση της ανάδειξής της στην ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος προκάλεσε πτώση του γιέν και άνοδο των ιαπωνικών μετοχών και των αποδόσεων των ομολόγων.

Επίσης, στήριξε το πρωτοφανές ράλι που κάνει φέτος ο χρυσός, με περαιτέρω εκτίναξη 2,6% τη Δευτέρα και την Τρίτη. Φαίνεται πως οι ΗΠΑ δεν είναι η μοναδική χώρα, όπου το υψηλό χρέος και οι λαϊκιστικές πολιτικές απειλούν την αξία του νομίσματος και την κεντρική τράπεζα που το εκδίδει.

Τον περασμένο μήνα, ο Nigel Farage, επικεφαλής του λαϊκιστικού κόμματος Reform UK, που τώρα έχει προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις στη Βρετανία, επέκρινε την Τράπεζα της Αγγλίας για την πώληση ομολόγων, καθώς οι συνεπαγόμενες ζημίες και η πίεση στα επιτόκια δανεισμού θα επιβάρυναν τους φορολογούμενους.

Η ΕΚΤ που έχει σχεδιαστεί με πλήρη ανεξαρτησία από την πολιτική, φαίνεται ασφαλής μέχρι στιγμής. Μπορεί όμως στο μέλλον να δεχθεί πίεση. Η Γαλλία έχασε τον τέταρτο πρωθυπουργό της σε κάτι παραπάνω από έναν χρόνο με φόντο το αδιέξοδο στον περιορισμό του χρέους. Στη Γαλλία και τη Γερμανία, αυτοί που παλαιότερα στήριζαν την έξοδο από το ευρώ προηγούνται στις δημοσκοπήσεις.

Το ράλι του χρυσού έγινε σε στάδια. Το πρώτο ξεκίνησε μετά το «πάγωμα» των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη Δύση ως αποτέλεσμα της εισβολής στην Ουκρανία το 2022. Οι κεντρικές τράπεζες και οι ξένες κυβερνήσεις, αναζητώντας κάτι που αντίπαλοι δεν θα μπορούσαν να κατασχέσουν, άρχισαν να στρέφονται στον χρυσό.

Το δεύτερο έγινε τον Απρίλιο με τον εμπορικό πόλεμο του Donald Trump, που υποβάθμισε τον σταθεροποιητικό ρόλο των ΗΠΑ στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και τη διακεκριμένη θέση του δολαρίου.

Το τρίτο έγινε στα τέλη Αυγούστου, όταν η Fed έδωσε σήμα ότι θα μειώσει τα επιτόκια για να αντιμετωπίσει την εξασθένιση της αγοράς εργασίας παρότι ο πληθωρισμός διαμορφωνόταν πάνω από τον στόχο για 2%. Μόλις λίγες ημέρες αργότερα, ο Trump που απαιτούσε επί μήνες χαμηλότερα επιτόκια, προσπάθησε να ενισχύσει τον έλεγχό του στη νομισματική πολιτική, αποπέμποντας την αξιωματούχο Lisa Cook με κατηγορίες περί απάτης. Η Cook αμφισβήτησε τις κατηγορίες και τώρα διατηρεί τη θέση της.

Είναι αδύνατο να διαπιστώσει κανείς αν η τιμή του χρυσού στις 4.000 δολάρια είναι υπερβολική. Η αξία του αποτελεί περισσότερο εγγύηση έναντι αναταραχών σε άλλα περιουσιακά στοιχεία, όπως το δολάριο.

Το χρέος

Μολονότι οι συνθήκες διαφέρουν από χώρα σε χώρα, Ιαπωνία, ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη έχουν ως κοινό παρονομαστή το χρέος, το οποίο πλησιάζει ή έχει φτάσει σε τριψήφιο ποσοστό ως προς το ΑΕΠ.

Από το 2008 έως το 2022, τα χρέη στις ανεπτυγμένες οικονομίες εκτινάχθηκαν αρχικά λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης και ύστερα λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, τα επιτόκια ήταν πολύ χαμηλότερα από την ανάπτυξη του ονομαστικού ΑΕΠ και συνεπώς τα χρέη ήταν βιώσιμα. Πλέον, αυτό δεν ισχύει. Με την ανάφλεξη του πληθωρισμού, τα επιτόκια έχουν επιστρέψει σε ιστορικά υψηλά.

Η Morgan Stanley επεσήμανε πρόσφατα ότι κατά μήκος των ανεπτυγμένων αγορών, «τον τελευταίο χρόνο κατά μέσο όρο, η ανάπτυξη του ονομαστικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε, το κόστος του χρέους ανέβηκε και τα ελλείμματα επιδεινώθηκαν – μία τριπλή απειλή για τη βιωσιμότητα του χρέους».

Ο οίκος προβλέπει ότι μέχρι το 2030, το μέσο κόστος εξυπηρέτησης χρέους θα ισούται με τους ρυθμούς ανάπτυξης. Για να αποφευχθεί μία εκρηκτική άνοδος του χρέους απαιτείται σημαντικό πλεόνασμα εξαιρώντας τους τόκους, δηλαδή μεγάλη μείωση δαπανών ή αύξηση φορολογίας. Αυτό βέβαια φαίνεται πολιτικά ανεπιθύμητο.

Στις ΗΠΑ, ο Trump κληρονόμησε ένα έλλειμμα περίπου 6% του ΑΕΠ και το χρέος πλησιάζει το 100%. Πιστεύει ότι ο τρόπος μείωσης του ελλείμματος είναι να πείσει τη Fed να χαμηλώσει τα επιτόκια δανεισμού και έτσι να περιοριστεί το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Οταν οι κεντρικές τράπεζες στρέφουν την προσοχή τους από τον πληθωρισμό στην εξυπηρέτηση του υπουργείου Οικονομικών, λέγεται δημοσιονομική κυριαρχία (fiscal dominance) και συνήθως οδηγεί σε επιτάχυνση του πληθωρισμού.

H ίδια κατάσταση παραμονεύει και στην Ιαπωνία. Η Takaichi είναι υποστηρικτής της στρατηγικής με το όνομα «Τρία Βέλη» του πρώην πρωθυπουργού Shinzo Abe για την οικονομική αναβίωση: διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, καθώς και δημοσιονομική και νομισματική στήριξη.

Πέρυσι, είπε ότι ήταν «χαζό» η τράπεζα της Ιαπωνίας να ανεβάσει τα επιτόκια δανεισμού. Εκτοτε, έχει χαμηλώσει τους τόνους, επαναλαμβάνοντας όμως ότι η κυβέρνηση πρέπει «να καθορίσει την κατεύθυνση της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής».

Διαβάστε ακόμη: