Η Ελλάδα και οι σύμμαχοί της στην ΕΕ πέτυχαν τη βασική επιδίωξή τους στην Ευρωσυμφωνία για το αέριο: η μείωση του 15% υπολογίζεται με βάση το τελευταίο έτος και όχι με βάση το μέσο όρο της 5ετίας.
Αυτό σημαίνει πρακτικά για τη χώρα μας ότι θα πρέπει να καλύψει μικρότερο έδαφος για να επιτύχει το στόχο του 15%.
Επίσης, υπάρχει μεγάλο κέρδος για την Ελλάδα όσον αφορά στην εξαίρεση από την υποχρέωση μείωσης της κατανάλωσης του τομέα της ηλεκτροπαραγωγής εφόσον διαπιστώνεται ότι υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για ενδεχόμενο μπλακ άουτ.
Αλλά και γενικότερα οι νησιωτικές χώρες όπως η Ελλάδα, εξαιρούνται της υποχρέωσης περικοπών που αφορούν κρίσιμους τομείς όπως η βιομηχανία.
Κατά τα άλλα, ενισχύεται σημαντικά ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την κήρυξη της έκτακτης ανάγκης. Οι εξαιρέσεις από την υποχρέωση μείωσης του φυσικού αερίου βοηθούν την Ελλάδα και ήταν απαραίτητες για την οριστική συμφωνία για τον κανονισμό για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Η Ελληνική παρέμβαση – πρόταση
Η ελληνική πρόταση για μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού προκειμένου να αποσυνδεθεί η τιμή του ρεύματος από εκείνη του φυσικού αερίου, θα εξεταστεί σε βάθος σε επόμενη συνεδρίαση, ενώ αρκετές ήταν οι χώρες που την υποδέχθηκαν θετικά.
Όπως εξήγησε ο Έλληνας υπουργός ΠΕΝ «η ελληνική πρόταση μεταρρύθμισης της αγοράς, εισηγείται το διαχωρισμό των τεχνολογιών σε δύο κατηγορίες: σε αυτές που παράγουν ρεύμα ανεξάρτητα από την τιμή του φυσικού αερίου και οι οποίες θα λειτουργούν με δημοπρασίες με βάση τους όγκους και στο φυσικό αέριο που θα τιμολογείται όπως συμβαίνει τώρα».
Αμέσως μετά την εισήγηση Σκρέκα αρκετοί υπουργοί ζήτησαν και έλαβαν το λόγο. Υπέρ της ελληνικής πρότασης ή τουλάχιστον υπέρ της συζήτησης για μεταρρύθμιση στο μοντέλο λειτουργίας της αγοράς τάχθηκαν η Ιταλία, η Κύπρος, η Ρουμανία, η Γαλλία και η Ισπανία.
Αντίθετα επιφυλάξεις εξέφρασαν δύο χώρες το Λουξεμβούργο και η Δανία ενώ η Γερμανία χαιρέτισε την πρωτοβουλία σημειώνοντας ότι αξίζει να συζητηθεί.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παίρνει αποφάσεις με ειδική πλειοψηφία.
- Ο ενεργειακός συναγερμός στην Ε.Ε. μπορεί να κηρυχθεί από το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Κομισιόν αν το ζητήσουν τουλάχιστον 5 κράτη- μέλη.
- Όταν υπάρχει ουσιαστικός κίνδυνος σοβαρής έλλειψης εφοδιασμού με φυσικό αέριο ή εξαιρετικά μεγάλης ζήτησης αερίου για την οποία τα εθελοντικά μέτρα μείωσης της ζήτησης δεν επαρκούν τότε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κηρύσσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης χωρίς καμία άλλη προϋπόθεση.
Η μείωση του 15% και οι εξαιρέσεις
Η υποχρεωτική απαίτηση μείωσης της ζήτησης των κρατών μελών ορίστηκε στο 15% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση τα τελευταία πέντε χρόνια, μεταξύ 1ης Αυγούστου 2022 και 31ης Μαρτίου 2023, με μέτρα δικής τους επιλογής.
Εδώ συμφωνήθηκαν αρκετές εξαιρέσεις:
- Εάν ένα κράτος μέλος δεν είναι συγχρονισμένο με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας – εξαιρείται από την υποχρεωτική υποχρέωση.
- Εάν ένα κράτος μέλος δεν είναι άμεσα συνδεδεμένο με ένα διασυνδεδεμένο σύστημα αερίου, εξαιρείται από την υποχρεωτική υποχρέωση.
- Η υποχρεωτική μείωση μπορεί να περιοριστεί κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες εάν ένα κράτος μέλος αποδείξει ότι η διασύνδεσή του με άλλα κράτη μέλη είναι κάτω του 50% και πληρούνται πολλές άλλες προϋποθέσεις – επιλέξιμες για παρέκκλιση.
- Εάν ένα κράτος μέλος υπερβεί τους στόχους πλήρωσης αποθήκευσης αερίου, εάν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο ως πρώτη ύλη για κρίσιμες βιομηχανίες ή εάν η κατανάλωση αερίου του έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 8% το περασμένο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών – επιλέξιμες για παρέκκλιση.
Η διαδικασία μείωσης της ζήτησης
Κάθε απόφαση περιορισμού της υποχρεωτικής μείωσης της ζήτησης πρέπει να κοινοποιείται στην Επιτροπή μαζί με στοιχεία που δικαιολογούν την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για τον περιορισμό. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει διαβούλευση με την ομάδα συντονισμού για το φυσικό αέριο αλλά και τις ομάδες που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε μέτρα που δεν επηρεάζουν τους προστατευμένους πελάτες, όπως τα νοικοκυριά και τις βασικές υπηρεσίες για τη λειτουργία της κοινωνίας, όπως οι κρίσιμες οντότητες, η υγειονομική περίθαλψη και η άμυνα.
Πιθανά μέτρα περιλαμβάνουν τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, μέτρα για την ενθάρρυνση της αλλαγής καυσίμου στη βιομηχανία, εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης, στοχευμένες υποχρεώσεις για μείωση της θέρμανσης και ψύξης και μέτρα που βασίζονται στην αγορά, όπως οι δημοπρασίες μεταξύ εταιρειών
Εάν ο περιορισμός δεν δικαιολογείται, η Επιτροπή εκδίδει εντός 30 ημερών γνώμη στην οποία αναφέρει τους λόγους για τους οποίους το κράτος μέλος πρέπει να άρει τον περιορισμό. Πάντως δεν υπάρχει νομική διατύπωση για το αίτημα προς κάποιο κράτος μέλος να σταματήσει τον περιορισμό.
Σημαντικό για τη βιομηχανία, ότι επιτρέπεται στα κράτη μέλη να εξαιρέσουν την κατανάλωση αερίου σε κρίσιμες βιομηχανίες από την υποχρέωση μείωσης της κατανάλωσης.
Τα υποχρεωτικά μέτρα εφαρμόζονται με την επιφύλαξη των μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας. Η εθελοντική μείωση της ζήτησης καθορίζεται στο 15%.
Ο κανονισμός θα ισχύσει για 12 μήνες και η Επιτροπή θα τον επανεξετάσει για ενδεχόμενη παράταση λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη κατάσταση του εφοδιασμού της ΕΕ με αέριο έως το Μάιο του 2023.
Οίκος FITCH: Ο κίνδυνος μπλακ άουτ στην ΕΕ δεν έχει εκλείψει
Η επανέναρξη των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του αγωγού NordStream 1 έπειτα από την ετήσια περίοδο συντήρησης 10 ημερών δεν εξαλείφει τους κινδύνους μελλοντικής διακοπής της παροχής φυσικού αερίου, όπως άλλωστε αποδείχθηκε μέσα στην εβδομάδα, προειδοποιεί η Fitch Ratings σε ανάλυσή της.
Επιπλέον, τα τρέχοντα χαμηλά επίπεδα προσφοράς στο 20% της χωρητικότητας διατηρούν τις τιμές του φυσικού αερίου σε υψηλά επίπεδα και ασκούν πίεση στην κερδοφορία και τις ταμειακές ροές των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, και ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω καθώς πλησιάζει η περίοδος θέρμανσης.
Οι προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του Nord Stream 1 ξεκίνησαν εκ νέου στις 21 Ιουλίου στο 40% της χωρητικότητας του αγωγού, κατευνάζοντας τους άμεσους φόβους ότι η Ρωσία δεν θα ξαναρχίσει τις προμήθειες.
Ωστόσο, η Gazprom φέρεται να έχει προειδοποιήσει τους ευρωπαίους πελάτες της για περιστάσεις «ανωτέρας βίας» που την εμποδίζουν να εγγυηθεί μελλοντικές προμήθειες. Αυτό, μαζί με τις ανακοινώσεις της τη Δευτέρα, 25 Ιουλίου πως από τις 27 Ιουλίου οι ροές μειώνονται στο 20%, αλλά και προηγούμενες προειδοποιήσεις ότι ο ρωσικός εφοδιασμός μπορεί να μειωθεί περαιτέρω, εκθέτει τις ευρωπαϊκές εταιρείες σε κινδύνους περαιτέρω διακοπής του εφοδιασμού ή πλήρης διακοπής του εφοδιασμού, όπως τονίζει η Fitch .
«Αναμένουμε ότι οι χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από το ρωσικό αέριο να επιταχύνουν τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, τα οποία θα μπορούσαν να μειώσουν την παραγωγή σε ορισμένες βιομηχανίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη ζητήσει από όλες τις χώρες της ΕΕ να μειώσουν τη χρήση φυσικού αερίου κατά 15% από την 1η Αυγούστου έως τον Μάρτιο, προκειμένου να προετοιμαστούν για περαιτέρω διακοπές στις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου», αναφέρει ο οίκος.
Η Γερμανία είναι η χώρα της ΕΕ, που εξαρτάται περισσότερο από το αέριο που παρέχεται μέσω του Nord Stream 1 και οι μειωμένοι όγκοι επηρεάζουν τις γερμανικές εταιρείες, με τον αντίκτυπο να γίνεται δυνητικά πιο σοβαρός σε περίπτωση πλήρους διακοπής που οδηγεί σε δελτίο φυσικού αερίου, τονίζει η Fitch.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει, δεν έχουν δημοσιευθεί λεπτομέρειες από τις ρυθμιστικές αρχές σχετικά με την αξιοκρατική σειρά και τους όγκους φυσικού αερίου που θα διατεθούν σε κάθε τομέα ή εταιρεία εάν υπάρχει δελτίο. Οι βιομηχανίες που χρησιμοποιούν αέριο πιο εντατικά, συμπεριλαμβανομένου του γυαλιού και της κεραμικής, του χαρτιού, της επεξεργασίας μετάλλων, των βασικών χημικών προϊόντων, των τροφίμων και των λιπασμάτων, αντιπροσωπεύουν περίπου τα δύο τρίτα της βιομηχανικής κατανάλωσης φυσικού αερίου στη Γερμανία.
Επιπλέον, αναφέρει ο οίκος, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα μέχρι στιγμής από την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου, αλλά ο αντίκτυπος ποικίλλει ανάλογα με το μοντέλο λειτουργίας και τη γεωγραφική θέση. Η Uniper είναι το πιο ορατό θύμα της διακοπής του φυσικού αερίου και βρίσκεται σε συνομιλίες με τη γερμανική κυβέρνηση για διάσωση. Πάντως, ο αντίκτυπος στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας μετριάζεται από τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων τους και συχνά την υψηλότερη κερδοφορία σε άλλους τομείς, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι παραγωγοί χημικών και λιπασμάτων είναι οι πιο εκτεθειμένοι στον κλάδο των φυσικών πόρων σε κινδύνους υψηλών τιμών φυσικού αερίου και διακοπής εφοδιασμού, κυρίως λόγω της εξάρτησής τους από το αέριο τόσο ως πρώτη ύλη όσο και στην παραγωγή ενέργειας για τη λειτουργία βασικών περιουσιακών στοιχείων παραγωγής.
Επίσης, οι εταιρείες στον τομέα της βαριάς μεταποίησης θα αντιμετωπίσουν αυξημένους κινδύνους στην αλυσίδα εφοδιασμού σε περίπτωση απότομης διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου, καθώς ορισμένοι από τους κύριους προμηθευτές τους χρησιμοποιούν έντονα το φυσικό αέριο.
Όπως καταλήγει η Fitch, γενικότερα, οι περισσότεροι κλάδοι στην Ευρώπη θα επηρεαστούν από αργή οικονομική ανάπτυξη ή ακόμη και ύφεση, σε περίπτωση διακοπής της παροχής ρωσικού αερίου, ιδιαίτερα στη Γερμανία και σε ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
