Επισκέψιμη για το κοινό των αρχαίων λουτρών του Καρακάλλα στη Ρώμη είναι πλέον μια σειρά από θαυμάσιες τοιχογραφίες που χρονολογούνται από την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού, ηλικίας 2.000 ετών.

Σε μια αυτές, σε κόκκινο φόντο δεσπόζει ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού. Η τοιχογραφία βρισκόταν στην οροφή του δευτέρου ορόφου ενός δωματίου που κατέρρευσε και έπαιζε ρόλο τραπεζαρίας.

Οι τοιχογραφίες προϋπήρχαν των ίδιων των λουτρών και κοσμούσαν ένα σπίτι που ήταν μέρος μιας γειτονιάς που γκρεμίστηκε (κάτι σαν τη σημερινή απαλλοτρίωση) για να φιλοξενήσει τα λουτρά, τα οποία εγκαινιάστηκαν το 216 μ.Χ. και πήραν το όνομά τους από τον Καρακάλλα, τον γιο του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σευήρου, που κυβέρνησε τη Ρώμη από το 198 έως το 217 μ.Χ.

Οι θέρμες ακολούθησαν το σχήμα των «μεγάλων αυτοκρατορικών λουτρών», με ένα κεντρικό μπλοκ αφιερωμένο αποκλειστικά στα ιαματικά λουτρά και μια αλληλουχία από caldarium, tepidarium, frigidarium και natatio που διέφεραν ως προς τη θερμοκρασία και τον προορισμό.

Το caldarium, που χαρακτηριζόταν από καμπύλα στοιχεία, ήταν μία «θερμή αίθουσα», απαραίτητο στοιχείο της οποίας ήταν η ύπαρξη πισίνας, προσανατολισμένη στα νοτιοδυτικά, ώστε να εκμεταλλεύεται τη θερμότητα του μεσημεριανού ήλιου.

Το tepidarium, εφοδιασμένο με εγκαταστάσεις που παρείχαν μία σχετική θέρμανση, μπορούσε να έχει μία ή περισσότερες πισίνες με χλιαρό νερό.

Το frigidarium, το οποίο δεν αποτελούσε ανεξάρτητο χώρο, χαρακτηριζόταν από τη μεγάλη αίθουσα τύπου «Βασιλικής», που διαιρούνταν σε τρεις επιμέρους χώρους. Αποτελούσε πέρασμα και σημείο συναναστροφής για τους λουόμενους. Ήταν εφοδιασμένο με δεξαμενές κρύου νερού και επικοινωνούσε μέσω ενός ανοιχτού πλευρού με το natatio, μαζί με τα οποία συμπλήρωνε το λειτουργικό τμήμα του κρύου λουτρού.

Το natatio ήταν ένας ορθογώνιος ακάλυπτος χώρος που περιλάμβανε την πισίνα. Στον χώρο των λουτρών υπήρχε η παλαίστρα, το γυμναστήριο, που ήταν συνήθως ένας ανοιχτός χώρος. Περιμετρικά της ήταν τοποθετημένοι κίονες και σε αυτούς εφάπτονταν οι βοηθητικοί χώροι για την άθληση των επισκεπτών του λουτρού.

Οι δύο τοιχογραφίες που βρέθηκαν ανήκουν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους – η πρώτη, χαρακτηριστική της εποχής του Αδριανού, αναπαράγει αρχιτεκτονικές προοπτικές που κατοικούνται από ανθρώπινες μορφές, αγάλματα και αφηνιασμένα αιλουροειδή.

Η δεύτερη, που δημιουργήθηκε περίπου 50 χρόνια αργότερα, απεικονίζει θεϊκές μορφές από το ελληνορωμαϊκό και το αιγυπτιακό πάνθεον. Οι τοιχογραφίες υποδηλώνουν ότι ανήκαν σε οίκο πλούσιας οικογένειας σύμφωνα με την ανακοίνωση της διευθύντριας των Λουτρών του Καρακάλλα, Mirella Serlorenzi.

Το εντυπωσιακό στις αποκαλύψεις αυτές είναι ότι δεν υπάρχει ένα, αλλά και δεύτερο πάνθεον ή ομάδα θεών, ένα από την ελληνορωμαϊκή παράδοση (Δίας, Ινώ και Αθηνά ) και ένα από την αιγυπτιακή παράδοση (Άνουβις, Ίσις και πιθανώς Σέραπις), που δείχνει τη σχέση της Ρώμης με την Αίγυπτο, με την παρουσία θεών από δύο διαφορετικές παραδόσεις στο ίδιο έργο τέχνης να είναι χαρακτηριστική του «θρησκευτικού συγκρητισμού που χαρακτηρίζει την αρχαία Ρώμη από την ίδρυσή της».

Οι Θέρμες του Καρακάλλα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα συγκροτήματα λουτρών στην Αρχαία Ρώμη. Κατασκευάστηκαν στο νότιο τμήμα της πόλης, κοντά στην Αππία οδό, με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Καρακάλλα και εγκαινιάστηκαν το 216 μ.Χ. Φημίζονταν για τον πλούσιο διάκοσμο και τα λαμπρά έργα τέχνης που τις κοσμούσαν.

Στην αρχαιότητα ήταν γνωστές ως Αντωνινιανές Θέρμες, υιοθετώντας ένα από τα επίσημα ονόματα του αυτοκράτορα Καρακάλλα, που ήταν Αντωνίνος. Η κατασκευή τους ξεκίνησε το 212 μ.Χ., όπως αποδεικνύουν οι σφραγίδες των πλίνθων, και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 216.

Για την κατασκευή τους απασχολήθηκαν 9.000 εργάτες. Για την υδροδότησή τους κατασκευάστηκε μια ειδική διακλάδωση του υδραγωγείου Άκουα Μάρτσια, που πήρε το όνομα Αντωνινιανό Υδραγωγείο.

Ο εξωτερικός περίβολος κατασκευάστηκε από τους αυτοκράτορες Ηλιογάβαλο και Αλέξανδρο Σεβήρο. Επισκευές έγιναν επί Αυρηλιανού, Διοκλητιανού και Θεοδωρίχου. Το 537, εξαιτίας της καταστροφής των υδραγωγείων από τους Γότθους, οι θέρμες σταμάτησαν να λειτουργούν

Οι διαστάσεις του εξωτερικού περιβόλου ήταν 337 x 328 μ. ενώ του κυρίως συγκροτήματος ήταν 220 x 114 μ., με τους τοίχους να είναι είναι κατασκευασμένοι από ρωμαϊκό σκυρόδεμα (opus caementicium) και επενδυμένοι με κόκκινους πλίνθους. Έχει υπολογιστεί ότι τα λουτρά μπορούσαν να εξυπηρετήσουν ταυτόχρονα 1.500 άτομα, ενώ ημερησίως τα επισκέπτονταν κατά μέσο όρο 8.000 άτομα.