Δεκατρία χρόνια μετά τα σκηνικά του 2009, όταν το Κρεμλίνο διέκοψε τις ροές φυσικού αερίου προς την Ουκρανία, προκαλώντας «έμφραγμα» στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, η Gazprom ανακοίνωσε νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα ότι διακόπτει την προμήθεια φυσικού αερίου σε Βουλγαρία και Πολωνία. Η απόφαση κλιμάκωσε την ένταση στην ήδη έντονα βεβαρυμένη ενεργειακή αγορά της Ευρώπης, ενώ το βάρος για την ανακούφιση της ζήτησης φαίνεται να μετακυλίεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη, με κεντρικό τον ρόλο της Ελλάδας.

Από το 2009, έχουν υπάρξει σημαντικές προσπάθειες στην ευρύτερη περιοχή για την εύρεση εναλλακτικών από τις εισαγωγές της Ρωσίας. Η Ελλάδα έχει μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο στο περίπου 40% από 82% το 2009. Επίσης, έπειτα από χρόνια καθυστερήσεων, η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί πριν την αρχή του Ιουλίου.

Ακόμη όμως υπάρχουν πολλές εκκρεμότητες, αφού η ολοκλήρωση του TAP απέχει, ενώ ακόμη και στα υφιστάμενα σχέδια σημειώνονται καθυστερήσεις λόγω των γεωπολιτικών εντάσεων και της χαμηλής οικονομικής βιωσιμότητας. Παράλληλα, πολλές από της χώρες της ανατολικής Ευρώπης εξακολουθούν να είναι εξαρτημένες σε τεράστιο βαθμό από το φυσικό αέριο της Ρωσίας.

Σταγόνα στον ωκεανό

Η θέση της Ελλάδας στον χάρτη αξιοποιείται για την θωράκιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Ο αγωγός Tap αναμένεται να διπλασιάσει τις ποσότητες στα 20 δισ. κ.μ. μέσα στα επόμενα πέντε περίπου χρόνια. Επίσης, μέχρι το τέλος του 2023 θα έχει εκκινήσει η λειτουργία του FSRU Αλεξανδρούπολης, με δυναμικότητα παροχής 8,3 δισ. κ.μ. ετησίως.

Παλιοί και νέοι σταθμοί αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG στην Ελλάδα θα μπορούσαν να διοχετεύσουν στην Ευρώπη περίπου 10 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου, εφόσον βέβαια οι χώρες συμφωνήσουν στον τρόμο διανομής στην Γηραιά ήπειρο. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η Ευρώπη απέχει πολύ από την πλήρη αντικατάσταση των περίπου 150 δισ. κ.μ. που παρέχει η Ρωσία.

Η διαφοροποίηση των πηγών θα μπορούσε ενδεχομένως να καταστεί αποδοτικότερη εάν οι χώρες διαπραγματεύονταν με πολλαπλούς παρόχους. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να αποφευφθεί το σενάριο επιβάρυνσης του δικτύου σε περίπτωση διακοπής των ροών. Υπενθυμίζεται ότι το πιο επιτυχημένο παράδειγμα είναι αυτό της Λιθουανίας, η οποία κατέστη η πρώτη χώρα της Ε.Ε. που «έκοψε» την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, χωρίς να αποσταθεροποιήσει το δίκτυό της.

Αναγέννηση σχεδίων

Στο επίκεντρο έχει επανέλθει η υλοποίηση του αγωγού EastMed, παρότι λίγες ημέρες πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής, η Ουάσιγκτον είχε εκφράσει την πρόθεσή της να μην τον στηρίξει με την αιτιολογία ότι το έργο δεν είναι οικονομικά βιώσιμο. Στο τραπέζι επανήλθε και το ζήτημα δημιουργίας ενός αγωγού πολύ φθηνότερου, ο οποίος θα διατρέχει την Τουρκία. Από την πλευρά της βέβαια, η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νούλαντ, δήλωσε ότι και τα δύο σενάρια για τον αγωγό είναι πολύ χρονοβορα και τόνισε ότι θα πρέπει να αναπτυχθούν ταχύτερες λύσεις για τις παραδόσεις LNG.

Εναλλακτικές

Δεδομένης της πίεσης που ασκεί ο πόλεμος στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης και η ανάγκη απεξάρτησης από τη Ρωσία, πολλές είναι οι εναλλακτικές που βρίσκονται υπό εξέταση. Μεταξύ αυτών και η παράταση της ζωής των λιγνιτικών μοναδων, η οποία έχει ήδη ανακοινωθεί στη χώρα μας, αλλά επίσης δρομολογείται και στην Πολωνία και την Τσεχία.

Και βέβαια, όπως ανακοινώθηκε πριν από μερικές ημέρες επιταχύνονται οι έρευνες για την ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Στόχος της κυβέρνησης είναι να γνωρίζουμε εως το 2023 εάν η χώρα διαθέτει ικανοποιητικά κοιτάσματα φυσικού αερίου, η άντληση των οποίων να είναι συμφέρουσα. «Θα αντικαταστήσουμε τις εισαγωγές με τον εθνικό μας πλούτο», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.