Τέλος στο καθεστώς της μη αξιοποίησης των περιουσιών 2.000 αδρανών κοινωφελών ιδρυμάτων και 7.000 σχολαζουσών κληρονομιών επιδιώκει να βάλει η κυβέρνηση, με νομοσχέδιο που πρόκειται να θέσει σε δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες.
Aπώτερος στόχος είναι, μεταξύ άλλων, να διατεθεί ένα μέρος αυτής της περιουσίας για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών ευάλωτων νοικοκυριών.
Ενα ίδρυμα ειδικού σκοπού θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση όλων των κοινωφελών περιουσιών και των σχολαζουσών κληρονομιών, σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου, αποκτώντας κεντρικό ρόλο στο όλο εγχείρημα. Νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει, εξάλλου, το νομοσχέδιο για ένα εμβληματικό κληροδότημα, το Ζάππειο Μέγαρο, ώστε να διοικείται με μεγαλύτερη ευελιξία και να μην επαναληφθούν φαινόμενα, π.χ., εκχώρησης για εκδηλώσεις έναντι ευτελούς τιμήματος.
Ο Κυριάκος Πιερρακάκης είχε εξαρχής, όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, θέσει την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας ως προτεραιότητά του. Με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο (ένα πρώτο σχέδιο είχε ετοιμάσει ο προκάτοχός του Κωστής Χατζηδάκης) η προτεραιότητα αυτή θα επιδιωχθεί να συνδυαστεί με την κάλυψη μιας βασικής κοινωνικής ανάγκης, της στέγασης.
Σε πρώτη φάση, όμως, η περιουσία αυτή πρέπει να καταγραφεί. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, όλες οι κοινωφελείς περιουσίες και οι σχολάζουσες κληρονομιές θα χαρτογραφηθούν ψηφιακά, καθώς δημιουργούνται ένα Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών και μια Πλατφόρμα Σχολαζουσών Κληρονομιών, διασυνδεδεμένα με τα μητρώα του Δημοσίου. Ολες οι πράξεις διοίκησης και διαχείρισης των κοινωφελών περιουσιών (όχι μόνο των αδρανών ιδρυμάτων) θα αναρτώνται υποχρεωτικά στο μητρώο από τα υπόχρεα πρόσωπα.
Η σχετική προετοιμασία έχει ήδη ξεκινήσει, καθώς ο υπουργός σκοπεύει να κινηθεί γρήγορα και να λειτουργούν όλα σε ορίζοντα τριμήνου από την ψήφιση του νομοσχεδίου.
Το νομοσχέδιο ορίζει νέο πλαίσιο λειτουργίας για όλα τα κοινωφελή ιδρύματα, αλλά κυρίως για τα αδρανή, δηλαδή όσα δεν λειτουργούν όπως προβλέπεται, για παράδειγμα δεν αναρτούν οικονομικές καταστάσεις για μία τριετία και δεν αξιοποιούν την περιουσία τους.
Το ίδρυμα ειδικού σκοπού που θα δημιουργηθεί θα αναλάβει την προσωρινή διοίκησή τους, ενώ θα θεσπισθεί ένας μηχανισμός εξυγίανσης για όσα αδυνατούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Χάρη στο ψηφιακό σύστημα, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας θα παρακολουθεί την περιουσία τους και τις αποφάσεις της διοίκησης.
Παρακολούθηση θα υπάρχει για όλα τα κοινωφελή ιδρύματα, η σύσταση των οποίων πλέον θα γίνεται με Κοινή Υπουργική Απόφαση αντί Προεδρικού Διατάγματος, και οι διαδικασίες διαχείρισης και αξιοποίησης της κινητής και της ακίνητης περιουσίας τους θα καθορίζονται με βάση έναν Πρότυπο Κανονισμό Κοινωφελών Ιδρυμάτων.
Θα διενεργούνται έκτακτοι και τακτικοί διαχειριστικοί έλεγχοι και τα μέλη της διοίκησής του θα έχουν αυξημένη ευθύνη. Θα είναι και αυτά τα ιδρύματα υποχρεωμένα να αναρτούν στο ηλεκτρονικό μητρώο τις βασικές διαχειριστικές πράξεις τους. Στόχος η απλοποίηση και η επιτάχυνση της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων που αφορούν τη διαχείριση της κοινωφελούς περιουσίας, όπως για εκμίσθωση και πώλησή της.
Στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας θα δημιουργηθεί ένα Κεντρικό Συμβούλιο Κοινωφελών Περιουσιών, που θα γνωμοδοτεί για σημαντικές υποθέσεις. Ολα τα συμβούλια κοινωφελών περιουσιών που λειτουργούν στις αποκεντρωμένες διοικήσεις της χώρας θα καταργηθούν.
Σημαντική πρόβλεψη: η δυνατότητα παραχώρησης ακινήτων για την εξυπηρέτηση της στεγαστικής πολιτικής ή κοινωνικών δράσεων του Δημοσίου.
Αντίστοιχα, για τις σχολάζουσες κληρονομιές, περιουσίες για τις οποίες δεν υπάρχει κληρονόμος ή έχει γίνει αποποίηση, το ίδρυμα ειδικού σκοπού θα γίνει «κηδεμόνας και εκκαθαριστής» μέχρι να περάσουν στο Δημόσιο. Θεσπίζεται, μάλιστα, ταχεία διοικητική διαδικασία: αν δεν υπάρχουν κληρονόμοι το υπουργείο αποφασίζει άμεσα, έπειτα από γνώμη τριμελούς διοικητικού οργάνου. Σημειώνεται ότι σήμερα το Δημόσιο καθυστερεί να αναγνωριστεί ως κληρονόμος λόγω πολύπλοκων γραφειοκρατικών διαδικασιών και παραιτήσεων κηδεμόνων.
Το ίδρυμα θα λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, ενταγμένο στη γενική κυβέρνηση, και ο πρόεδρός του θα ορίζεται από την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, ενώ τα μέλη του Δ.Σ. και ο γενικός διευθυντής του θα διορίζονται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, από πρόσωπα εγνωσμένου κύρους, με πενταετή θητεία.
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης κατάργηση του φόρου εισοδήματος για κοινωφελή ιδρύματα και αυτοτελείς περιουσίες, εφόσον είναι ενεργά στο μητρώο, καθώς και κατάργηση του φόρου δωρεάς (0,5%) και του φόρου κληρονομιάς προς κοινωφελή ιδρύματα.
Σε ό,τι αφορά το Ζάππειο, η παλαιά Επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων (ΝΠΔΔ) αντικαθίσταται από την Επιτροπή Ολυμπίων και Ζαππείου Κληροδοτήματος, με τη μορφή ΝΠΙΔ, ενταγμένου στη γενική κυβέρνηση. Διοικείται από διοικητικό συμβούλιο και γενικό διευθυντή με πενταετή θητεία, που ορίζονται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας.
Χωρίς να παραβλέπεται η βούληση του διαθέτη ως προς τη χρήση της ακίνητης περιουσίας, σύμφωνα με το άρθρο 109 του Συντάγματος, το σχήμα αποκτά διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Η επιτροπή καταρτίζει δικό της κανονισμό προμηθειών.
