Μια μεγάλη υπέρβαση καλείται να κάνει η δημόσια διοίκηση, η πολιτεία, αλλά και ο παραγωγικός ιστός της χώρας σε σχέση με τις απορροφήσεις των κοινοτικών πόρων που θα εισέλθουν στη χώρα τα επόμενα χρόνια μέσω  του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ αλλά και του ΠΔΕ. Συνολικά με τη μόχλευση των ιδιωτικών κεφαλαίων που θα προξενήσουν τα ποσά αυτά δυνητικά μπορεί να υπάρξει ένα αποτέλεσμα «εισροής» επενδυτικών κεφαλαίων  ύψους 100 δισεκ. στη χώρα.

Οι στόχοι

Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση θέτει στόχο να πετύχει αύξηση των Επενδύσεων 30% το 2022, επιπλέον 12% το 2023, άλλο 11% το 2024 και σχεδόν 7,5% ακόμα το 2025.  Τούτων δοθέντος το ΑΕΠ αναμένεται με τις φιλόδοξες αυτές προβλέψεις να αυξηθεί πάνω από 50 δισ. σε 4 χρόνια, από 165 δισ. στα τέλη του 2021, στα 217 δισ. ευρώ στα τέλη του 2025 (δηλαδή αύξηση σχεδόν κατά 1/3 συνολικά).

Συνολικά εκτιμάται ότι 42, 65 δισ. ευρώ προβλέπεται να διατεθούν στη χώρα  την περίοδο 2022-2025  από π πηγές όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), τα Ταμεία Αλληλεγγύης  και Διαχείρισης Μεταναστευτικών Ροών κ.α.

Πιο  συγκεκριμένα:

Τα Προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ – Οι νέες προοπτικές

α) ΕΣΠΑ 2014-2020

Η Ελλάδα για την περίοδο 2014-2020 έχει εξασφαλίσει αναπτυξιακούς πόρους ύψους 21,7 δισ. ευρώ (σε όρους ενωσιακής συνδρομής και τρέχουσες τιμές) από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), τα οποία μαζί με την εθνική συμμετοχή εκτιμάται ότι θα φθάσουν στο ποσό των 27 δισ. ευρώ. Το σημαντικότερο τμήματων πόρων αυτών αναμένεται να έχει δαπανηθεί έως το 2023.

Η αξιοποίηση όλων αυτών των πόρων είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών, αναπτυξιακών και κοινωνικών προβλημάτων της χώρας και αποτελεί σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας, της παραγωγικής της ανασυγκρότησης, της εξωστρεφούς, καινοτόμου και ανταγωνιστικής επιχειρηματικότητας, της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης, της αειφόρου ανάπτυξης και της καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Στην παρούσα φάση, η απορρόφηση των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ ανέρχεται στο 61,65%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υγειονομική κρίση που προκάλεσε o COVID-19, σήμανε σημαντικές τροποποιήσεις στον σχεδιασμό  αφού μέχρι σήμερα χρηματοδοτήθηκαν μέτρα ανακούφισης από την πανδημία της τάξης των 6,8 δισ. ευρώ, συνιστώντας ένα ευρύ πλέγμα δράσεων υγειονομικής και κοινωνικοοικονομικής στόχευσης, με κυριότερες τις ακόλουθες:

Κρατικές Ενισχύσεις άνω των 5,7 δισ. ευρώ, με παροχή εγγυήσεων, επιδότησης επιτοκίου, επιστρεπτέας προκαταβολής, καθώς και σε ενίσχυση του κεφαλαίου κίνησης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) που επλήγησαν από την πανδημία.

Προμήθειες αναγκαίου υγειονομικού εξοπλισμού και πρόσληψη νοσηλευτικού προσωπικού και γιατρών της τάξης των 340 εκατ. ευρώ.

Δράσεις οικονομικής ενίσχυσης αυτοαπασχολούμενων και μικρών εταιρειών μέχρι 20 εργαζόμενων, συνολικού ύψους περίπου 420 εκατ. ευρώ.

Και εντός του 2021 γίνονται σημαντικές χρηματοδοτήσεις όπως:

• επιστρεπτέα προκαταβολή
• επιδότηση κεφαλαίου κίνησης για επιχειρήσεις της εστίασης,
• επιδότηση στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις
• πρόγραμμα στήριξης για δάνεια Γέφυρα ΙΙ κ.α.
• 

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ με τις υψηλότερες επιδόσεις στην αξιοποίηση αυτών των πόρων για την παροχή κεφαλαίου κίνησης σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), τόσο υπό τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων (Δείκτης CV20), όσο και υπό τη μορφή χορήγησης δανείων κεφαλαίου κίνησης (Δείκτης CV21), καταλαμβάνοντας την 3η και τη 2η θέση αντίστοιχα. Ακόμη, η χώρα μας βρίσκεται στη 2η θέση αναφορικά με τον αριθμό των ΜμΕ που έλαβαν μη επιστρεπτέα κεφάλαια κίνησης (Δείκτης CV22). Τέλος, η χώρα μας έρχεται πρώτη σε αριθμό ωφελουμένων από δράσεις ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής (Δείκτης CV31).

β) ΛΟΙΠΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 2014 – 2020

Χρηματοδοτικός Μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility – CEF) 2014-2020

Οι δράσεις των Διευρωπαϊκών Δικτύων (ΔΕΔ) συμβάλλουν στη δημιουργία και την ανάπτυξη έργων υποδομής στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών και αποσκοπούν στην προώθηση της διασύνδεσης και της διαλειτουργικότητας των εθνικών δικτύων, της πρόσβασης σε αυτά, καθώς και στη σύνδεση των νησιωτικών, των μεσόγειων και των περιφερειακών περιοχών, με τις κεντρικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη χώρα μας υλοποιούνται μέσω του ΠΔΕ έργα προϋπολογισμού 1,04 δισ. ευρώ με συγχρηματοδότηση από το CEF ύψους 669 εκατ. ευρώ.

Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020

Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014 – 2020, έχει προϋπολογισμό συνολικής δημόσιας δαπάνης ύψους 5,64 δισ. ευρώ (τα 4,7 δισ. από ΕΕ) και αναμένεται να προστεθούν στο πρόγραμμα επιπλέον πόροι, σε όρους ενωσιακής συνδρομής, συνολικού ύψους περίπου 880 εκατ. ευρώ για το έτος 2021 και περίπου 908 εκατ. ευρώ για το 2022, και οι οποίοι θα προέλθουν από πόρους του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή/και από μεταφορά πόρων μεταξύ πυλώνων.

Οι πόροι αυτοί σχεδιάζεται να απορροφηθούν έως το 2024 και 2025 αντίστοιχα και θα ενσωματωθούν στην επόμενη τροποποίηση του Προγράμματος. Για τον λόγο αυτό, η ημερομηνία ολοκλήρωσης του Προγράμματος μετατίθεται για την 31.12.2025, ενώ το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΣΣ ΚΓΠ) 2023-2027, θα ξεκινήσει την 1.1.2023.

Μέχρι τις 27.05.2021, έχουν πραγματοποιηθεί δαπάνες ύψους 3,53 εκατ. ευρώ που αντιστοιχούν σε απορρόφηση 62,59%.

Λοιπά Προγράμματα 2014-2020

Από το ΠΔΕ της περιόδου 2021 – 2025 αναμένεται να χρηματοδοτηθούν και πλήθος άλλων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, όπως προγράμματα των Ταμείων Αλληλεγγύης  και Διαχείρισης Μεταναστευτικών Ροών, προγράμματα του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ), που αφορούν σε δράσεις διανομής τροφίμων και βασικών υλικών αγαθών στο σύνολο της χώρας, συμβάλλοντας στην κοινωνική ενσωμάτωση των ωφελούμενων, κ.α., με σημαντικό χαρτοφυλάκιο πόρων.

γ) νέο ΕΣΠΑ 2021-2027

Οι πόροι που θα κατανεμηθούν στην Ελλάδα από την Πολιτική Συνοχής για την περίοδο 2021-2027  ανέρχονται στα 21,1 δισ. ευρώ και θα οδηγήσουν σε 26,7 δισ. ευρώ συνολικούς επενδυτικούς πόρους, αυξημένους κατά 7% σε σχέση με την αντίστοιχη κατανομή της περιόδου 2014-2020. Από αυτά, 10,8 δισ. ευρώ θα δοθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), 5,6 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), 3 δισ. ευρώ από  το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ), 1,4 από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), 0,37 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ), 0,8 δισ. ευρώ από τον Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» και 0,1 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία (ΕΕΣ).

Επίσης, το 1/3 των πόρων αυτών, ήτοι 8,2 δισ. ευρώ, θα κατευθυνθούν στα 13 Περιφερειακά Προγράμματα, σε μια προσπάθεια να αντιστραφεί το βαρύ αποτύπωμα της κρίσης και της έντασης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, ενισχύοντας τη χρηματοδότησή τους από 17% έως 85%.

Το ΕΣΠΑ 2021 – 2027 θα περιλάβει:

9 Τομεακά Προγράμματα και ειδικότερα τα Προγράμματα:

1) Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηματικότητα – Καινοτομία,

2) Ψηφιακός Μετασχηματισμός,

3) Περιβάλλον – Ενέργεια – Κλιματική Αλλαγή,

4) Υποδομές Μεταφορών,

5) Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού-Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση,

6) Πολιτική Προστασία,

7) Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση,

8) Αλιεία και Θάλασσα και

9) Τεχνική Βοήθεια.

• 13 Περιφερειακά Προγράμματα, ένα για κάθε Περιφέρεια της χώρας
• 13 Προγράμματα Εδαφικής Συνεργασίας.

Οι βασικές προτεραιότητες στους πέντε Στόχους Πολιτικής είναι:

Στόχος Πολιτικής 1 (Ψηφιακός μετασχηματισμός): μετασχηματισμός του δημόσιου τομέα, Βιομηχανία 4.0, clusters μικρομεσαίων επιχειρήσεων, βελτίωση δεξιοτήτων των εργαζομένων, μηχανισμοί στήριξης μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας.

Στόχος Πολιτικής 2 (Πράσινη οικονομία): κυκλική οικονομία, πολιτική προστασία και διαχείριση φυσικών καταστροφών, ορθολογική διαχείριση υδατικών πόρων, προστασία βιοποικιλότητας, προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ηλεκτροκίνηση και καθαρές μεταφορές, αντιμετώπιση ενεργειακής φτώχειας.

Στόχος Πολιτικής 3 (Υποδομές μεταφορών): βιώσιμες, «έξυπνες» και πολυτροπικές υποδομές μεταφορών (δρόμοι, λιμάνια, σιδηρόδρομοι), ανανέωση στόλου μέσων μεταφοράς.

Στόχος Πολιτικής 4 (Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων): ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, δημόσια υγεία, ψυχική υγεία, κοινωνική ένταξη.

Στόχος Πολιτικής 5 (Χωρικές επενδύσεις): χωρικές επενδύσεις σε αστικές, αγροτικές, νησιωτικές και ορεινές περιοχές. Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (για την απεξάρτηση από τον λιγνίτη στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, τη Μεγαλόπολη και τα νησιά).

Οι διεργασίες ολοκλήρωσης του Σχεδίου της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) και των Προγραμμάτων 2021-2027 βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, με το κείμενο του νέου ΕΣΠΑ να αναμένεται να εγκριθεί στις αρχές του τρίτου τριμήνου του 2021 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι φορείς έχουν ήδη εκκινήσει τις σχετικές διαδικασίες για τον σχεδιασμό και την προετοιμασία των κειμένων και των προγραμμάτων της περιόδου 2021-2027, βάσει των κατευθύνσεων και οδηγιών που δίνονται από τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ και την Εθνική Αρχή Συντονισμού του ΕΣΠΑ.

δ) ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΕΠΑ) 2021 – 2025

Βάσει του άρθρων 118-141 για το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) του ν.4635/2019 (A’ 167) «Επενδύω στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις», οι πόροι του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ αξιοποιούνται πλέον στη βάση μεσοπρόθεσμου προγραμματικού σχεδιασμού και σύμφωνα με τους στρατηγικούς στόχους του σχεδίου ανάπτυξης της χώρας για την παραγωγική ανάταξη, την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

Το ΕΠΑ 2021-2025 αρθρώνεται, προκειμένου να ενισχυθεί η στρατηγική σε κλάδους προστιθέμενης αξίας, στους εξής πέντε βασικούς αναπτυξιακούς άξονες:

• Έξυπνη Ανάπτυξη,
• Πράσινη Ανάπτυξη,
• Κοινωνική Ανάπτυξη,
• Ανάπτυξη Υποδομών και
• Εξωστρέφεια.

Οι πόροι του ΕΠΑ για την 1η Προγραμματική Περίοδο 2021-2025 ανέρχονται σε 10 δισ. ευρώ. Επιπλέον, με βάση την αρχιτεκτονική του Προγράμματος προβλέπεται η δυνατότητα δημιουργίας ειδικών αποθεματικών για τη χρηματοδότηση των αναγκών που δημιουργούνται αναφορικά με την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, έκτακτων γεγονότων (π.χ. πανδημίες), αλλά και άλλων ειδικών προγραμμάτων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΕΠΑ έχει σχεδιαστεί με αποκεντρωτικό χαρακτήρα, καθώς  οι επιμέρους αρμοδιότητες που αφορούν τη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο των Τομεακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (ΤΠΑ) και Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (ΠΠΑ), ανατίθενται σε Υπηρεσίες Διαχείρισης υπό την εποπτεία των Φορέων Κεντρικής Κυβέρνησης και των Περιφερειών, που είναι ταυτόχρονα αρμόδιοι για την επίτευξη των προγραμματικών στόχων στον δικό τους τομέα πολιτικής ή/ και χωρικό επίπεδο διακυβέρνησης.

Ενόψει της έναρξης της 1^ης Προγραμματικής Περιόδου εντός του 2021, οι φορείς πολιτικής (Υπουργεία και Περιφέρειες) καταρτίζουν τα 18 Τομεακά και τα 13 Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης (ΤΠΑ και ΠΠΑ), τα οποία αποτελούν το ΕΠΑ, βάσει των οδηγιών και κατευθύνσεων της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ της Αρχής Συντονισμού του ΕΠΑ.

ε) ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» (ΕΣΑΑ), επιδιώκει τηναλλαγή του οικονομικού και θεσμικού μοντέλου της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο, περιλαμβάνει πλήθος φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που αποσκοπούν στη στροφή προς ένα οικονομικό μοντέλο περισσότερο εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και πράσινο, προς ένα κράτος πιο αποτελεσματικό, με λιγότερη γραφειοκρατία , ψηφιακά αναβαθμισμένο, με δραστικά μειωμένη παραοικονομία, με φορολογικό σύστημα φιλικό προς την ανάπτυξη και ένα ανθεκτικότερο κοινωνικό δίκτυο προστασίας.

Επομένως, το «Ελλάδα 2.0» δεν αποτελεί απλώς ένα πρόγραμμα οικονομικής μετάβασης, αλλά ένα πρόγραμμα ριζικού οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού που επιδρά στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα προάγει την τεχνολογική αναβάθμιση, την αλλαγή αντιλήψεων και νοοτροπιών, καθώς και την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου. Μια μετάβαση που φιλοδοξεί να συνδυάσει την οικονομική αποτελεσματικότητα με την κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη.

Την περίοδο 2021-2026 αναμένεται να εκταμιευθούν 30,5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), εκ των οποίων 17,8 δισ. ευρώ αφορούν σε επιχορηγήσεις και 12,7 δισ. ευρώ σε δάνεια. Σημειώνεται ότι έχει ήδη προϋπολογιστεί η χρηματοδότηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων σημαντικού ύψους, προκειμένου να διασφαλιστεί η χωρίς καθυστέρηση απορρόφηση των επιχορηγήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη το μεγάλο ύψος του προγράμματος, το ΕΣΑΑ αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για την επιτάχυνση της οικονομικής ανάκαμψης της Ελλάδας και για τη δημιουργία πολλαπλασιαστικών αναπτυξιακών ωφελειών στο μακροπρόθεσμο διάστημα. Το «Ελλάδα 2.0» επιδιώκει το συνολικό ποσό των επενδυτικών πόρων που θα κινητοποιηθούν από τον ιδιωτικό τομέα να προσεγγίσει τα 59 δισ. ευρώ, ποσό διπλάσιο από το αντίστοιχο κονδύλι που θα εκταμιευθεί από το Ταμείο  Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ).

Το «Ελλάδα 2.0» αποτελείται από τέσσερις βασικούς πυλώνες :

Πράσινη Μετάβαση: με προϋπολογισμό ύψους 6,17 δισ. ευρώ (προβλέπεται η κινητοποίηση πόρων ύψους 11,58 δισ. ευρώ),

Ψηφιακή Μετάβαση: με προϋπολογισμό ύψους 2,2 δισ. ευρώ (προβλέπεται η κινητοποίηση πόρων ύψους 2,36 δισ. ευρώ),

Απασχόληση, δεξιότητες και κοινωνική συνοχή (υγεία, παιδεία, κοινωνική προστασία): με προϋπολογισμό ύψους 5,18 δισ. ευρώ (προβλέπεται η κινητοποίηση πόρων ύψους 5,27 δισ. ευρώ),

Ιδιωτικές επενδύσεις, οικονομικός και θεσμικός μετασχηματισμός: με προϋπολογισμό ύψους 4,84 δισ. ευρώ (προβλέπεται η κινητοποίηση πόρων ύψους 8,78 δισ. ευρώ). Στον άξονα αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το πρόγραμμα των δανείων, ύψους 12,7 δισ. ευρώ που στοχεύει στην κινητοποίηση 30,9 δισ. ευρώ επενδυτικών πόρων.

Το «Ελλάδα 2.0» είναι πλήρως εναρμονισμένο με τους στόχους της ΕΕ για ταχύτερη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας προς ένα πράσινο και ψηφιακό μοντέλο ανάπτυξης υπερακοντίζοντας τους στόχους που θέτει ο κανονισμός του Ταμείου και επιτυγχάνοντας 37,5% και 23,3% μερίδιο στις αντίστοιχες δράσεις.