Ενώ η πανδημία του κορωνοϊού συνεχίζει να μαστίζει πολλές φτωχές χώρες του πλανήτη, ο πλούσιος κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα μιας μετα-πανδημικής «έκρηξης».
Τελευταίες εκτιμήσεις για την οικονομία της Αμερικής δείχνουν ανάπτυξη περισσότερο από 6% φέτος, τουλάχιστον τέσσερις εκατοστιαίες μονάδες ταχύτερα από την προ του κορωνοϊού τάση. Την ίδια στιγμή, ασυνήθιστα γρήγορη ανάπτυξη παρουσιάζουν άλλες οικονομίες.
Σύμφωνα με ανάλυση του Economist, η οποία βασίζεται στα στοιχεία για το ΑΕΠ των οικονομιών της Ομάδας του G7 από το 1820, είναι σπάνια μία τέτοια συγχρονισμένη επιτάχυνση σε σχέση με την τάση που προϋπήρχε.
Οι οικονομολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι το ΑΕΠ ανακάμπτει, μετά από περιόδους γενικευμένης αστάθειας που αφήνουν πίσω τους καταστάσεις, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα.
Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, ανακύπτουν τρία βασικά μαθήματα.
Το πρώτο αφορά στην τάση που εμφανίζουν οι άνθρωποι μετά από μία πανδημία ή έναν πόλεμο να βγουν έξω και να προχωρήσουν σε δαπάνες. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, έχουν έντονο το αίσθημα της αβεβαιότητας.
Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο, παρατηρείται στη συμπεριφορά των επιχειρηματιών. Μετά από περιόδους κρίσεις, (οι οποίες δεν οφείλονται σε χρηματοοικονομικούς παράγοντες) οι επιχειρηματίες ενθαρρύνονται να δοκιμάσουν νέους τρόπους για να κάνουν πράγματα, βελτιώνοντας τις δομές της οικονομίας.
Τρίτον, ακολουθεί συχνά πολιτική αναταραχή με απρόβλεπτες οικονομικές συνέπειες.
Αποταμιεύσεις αντί για δαπάνες
Παράλληλα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που δείχνουν την έντονη τάση των ανθρώπων, την περίοδο που διανύουμε, να αποταμιεύουν χρήματα, προχωρώντας μόνο στις απαραίτητες δαπάνες.Τα στοιχεία από παλαιότερες πανδημίες δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια της χειρότερης φάσης οι άνθρωποι συμπεριφέρονται κατά τον ίδιο τρόπο που συμπεριφέρθηκαν πέρυσι με την πανδημία του Covid-19, συσσωρεύοντας αποταμιεύσεις, καθώς οι ευκαιρίες για δαπάνες εξαφανίζονται.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους
Όπως αναφέρει ο Economist, κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1870, στη διάρκεια της ευλογιάς, το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών της Βρετανίας διπλασιάστηκε.
Επίσης, το ποσοστό αποταμίευσης της Ιαπωνίας υπερδιπλασιάστηκε κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1919-20, καθώς η ισπανική γρίπη μαινόταν, οι Αμερικανοί έβαλαν στην άκρη περισσότερα μετρητά από κάθε άλλη περίοδο μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, οι αποταμιεύσεις αυξήθηκαν ξανά, με τα νοικοκυριά να συσσωρεύουν πρόσθετη αποταμίευση την περίοδο 1941-45 αντίστοιχη με το 40% του ΑΕΠ.
Η ιστορία προσφέρει επίσης έναν «οδικό χάρτη» για το τι κάνουν οι άνθρωποι όταν η ζωή επανέλθει στην κανονικότητα. Οι δαπάνες αυξάνονται, βοηθώντας την απασχόληση να ανακάμψει, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν πολλές ενδείξεις υπερβολικής ευφορίας.
Ψάχνουν νέους τρόπους για να κερδίσουν χρήματα
Το δεύτερο μεγάλο μάθημα από τις μετα-πανδημικές οικονομικές εκρήξεις έχει να κάνει με την «προσφορά» της οικονομίας – πώς και πού παράγονται αγαθά και υπηρεσίες.
Μετά από μια πανδημία, ορισμένοι άνθρωποι εμφανίζονται πιο πρόθυμοι στο να δοκιμάσουν νέους τρόπους, προκειμένου να να κερδίσουν χρήματα.
Ο «Apollo’s Arrow», βιβλίο του Νικολάου Χριστάκη του Πανεπιστημίου του Γέιλ, δείχνει ότι η πανδημία της ισπανικής γρίπης έδωσε τη θέση της σε «αυξημένη τάση ανάληψης κινδύνων».
Πράγματι, μελέτη για το Εθνικό Γραφείο Οικονομικής Έρευνας της Αμερικής, που δημοσιεύθηκε το 1948, έδειξε ότι ο αριθμός των νεοσύστατων επιχειρήσεων αυξήθηκε σημαντικά από τα επίπεδα του 1919.
Αντίστοιχα και σήμερα, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις αυξάνονται και πάλι στον ανεπτυγμένο κόσμο, καθώς οι επιχειρηματίες προσπαθούν να καλύψουν τα κενά στην αγορά.
Κάποιοι οικονομολόγοι διακρίνουν ακόμη ένα χαρακτηριστικό ανάμεσα στις πανδημίες και στην οικονομία: την αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας για τη διάσωση της αγοράς εργασίας.
Παράλληλα, οικονομολόγοι εκτιμούν πως οι εργαζόμενοι έχουν καλύτερη τύχη μετά από πανδημίες. Μελέτη της περιφερειακής κεντρικής τράπεζας του Σαν Φρανσίσκο, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, έδειξε ότι οι πραγματικοί μισθοί τείνουν να αυξάνονται, βάζοντας τους εργαζομένους σε πιο ισχυρή διαπραγματευτική θέση.
Η αύξηση των μισθών όμως μπορεί να είναι και αποτέλεσμα κοινωνικής αναταραχής και αυτό είναι το τρίτο μεγάλο μάθημα των ιστορικών πανδημιών.
