Η αγορά της ενέργειας αναμένεται να αποτελέσει πόλο έλξης σημαντικών επενδύσεων τόσο στον τομέα της παραγωγής, και ιδίως στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όσο και στο κομμάτι των ενεργειακών υποδομών, όπως οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις, αλλά και τα συστήματα ψηφιοποίησης και έξυπνων μετρητών. Το συνολικό ύψος των προβλεπόμενων επενδύσεων που αναμένεται να εκκινήσουν το αμέσως επόμενο διάστημα και θα εξελιχθούν με ορίζοντα δεκαετίας ξεπερνά τα 13 δισ. ευρώ. Πρόκειται για επενδύσεις που είναι αναγκαίες στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης και οι οποίες σε μεγάλο βαθμό συνεχίστηκαν ακόμα και την περίοδο της πανδημίας. Ωστόσο, αμέσως μόλις οι συνθήκες της οικονομίας και της αγοράς καταστούν πιο ευνοϊκές, αναμένεται ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στην υλοποίηση έργων πράσινης ενέργειας. Σημειώνεται ότι σημαντικός αριθμός ιδιωτικών αλλά και δημόσιων επενδύσεων στον τομέα της ενέργειας έχει προταθεί να ενταχθεί στον πράσινο πυλώνα των χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, προβλέπεται την επόμενη δεκαετία να υλοποιηθούν επενδύσεις συνολικού ύψους 9 δισ. ευρώ ή, αλλιώς, 900 εκατ. ετησίως, τη στιγμή που στο αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχουν κατατεθεί επενδυτικές προτάσεις για δανειοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 10 δισ. ευρώ. Πρόκειται κυρίως για έργα χερσαίων αιολικών και φωτοβολταϊκών, ωστόσο σύντομα αναμένεται η κάλυψη των θεσμικών και νομοθετικών κενών που θα επιτρέψει τις επενδύσεις και σε άλλους καινοτόμους τομείς, όπως τα υβριδικά έργα αποθήκευσης ενέργειας, αλλά και τα υπεράκτια αιολικά πάρκα.
Με βάση στοιχεία του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών ΑΠΕ (ΕΣΗΑΠΕ), αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν επενδύσεις ώριμες, πλήρως αδειοδοτημένες, ισχύος 2,4 GW, ενώ ακόμα 5,8 GW έχουν περιβαλλοντική αδειοδότηση. Το συνολικό ύψος των επενδύσεων για αυτά τα 8,2 GW έργων ΑΠΕ ανέρχεται σε 8,5 έως 9 δισ. ευρώ. Εάν προστεθούν, μάλιστα, και τα έργα αποθήκευσης-αντλησιοταμίευσης, τότε οι επενδύσεις αυξάνονται κατά 1,5 – 2 δισ. ευρώ. Η μερίδα του λέοντος των επενδύσεων αυτών αναμένεται να υλοποιηθεί από τους βασικούς παίκτες της εγχώριας ενεργειακής αγοράς, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν έξι εισηγμένοι όμιλοι: ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Ελλάκτωρ, Mytilineos, ΔΕΗ, ΕΛΠΕ και MotorOil.
Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης έχει προταθεί να συγχρηματοδοτηθούν επίσης και έργα ενεργειακών υποδομών που υλοποιούνται από τον διαχειριστή του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρισμού, ΑΔΜΗΕ, αλλά και από τη θυγατρική της ΔΕΗ, ΔΕΔΔΗΕ. Όσον αφορά τις επενδύσεις του ΑΔΜΗΕ, το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται να προχωρήσει η μεγάλη διασύνδεση της Κρήτης, ύψους 1 δισ. ευρώ, για την οποία έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις και προχωρούν οι διαδικασίες, καθώς και η 4η φάση της διασύνδεσης των Κυκλάδων και η επέκταση του δικτύου στην Πελοπόννησο. Ακόμα μία εμβληματική μεγάλη επένδυση που αναμένεται να ξεκινήσει και προβλέπεται να ολοκληρωθεί σε χρονικό ορίζοντα 6 ετών είναι η εγκατάσταση από τον ΔΕΔΔΗΕ των 7,5 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών σε πελάτες χαμηλής τάσης σε όλη την επικράτεια, για την οποία έχει κατατεθεί αίτημα για δανειοδότηση ύψους 850 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Το project είναι ενταγμένο στο σχέδιο ανάπτυξης δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ για την περίοδο 2021- 2025 και περιλαμβάνει την προμήθεια 5.400.000 μονοφασικών και 2.100.000 τριφασικών μετρητών και την ένταξή τους σε κέντρο τηλεμέτρησης, δυναμικότητας 8 εκατ. μετρητικών σημείων.

Ο Τουρισμός κεφαλαιοποιεί το brand name, συνεχίζονται τα μεγάλα επενδυτικά projects

Μπορεί η πανδημία να έχει αφήσει βαθιά σημάδια στην τουριστική αγορά −με τις φετινές απώλειες στα έσοδα να υπολογίζονται στα 15 δισ. ευρώ− και επενδυτικά σχέδια που υλοποιούνται να έχουν μείνει αναγκαστικά πίσω, εντούτοις το θετικό για τον κλάδο είναι πως δεν έχουν ακυρωθεί projects. Το ισχυρό brandname που τα τελευταία χρόνια κατάφερε να χτίσει ο ελληνικός τουρισμός, σε συνάρτηση με τη συνεχή επέκταση της παρουσίας των μεγάλων tour operators (TUI, FTI), τη δραστηριοποίηση κορυφαίων ξένων ομίλων του χώρου (Four Seasons, Accor) και την είσοδο νέων (Apple Leisure Group, Fattal Group), όχι μόνο συντηρούν, αλλά και ανεβάζουν το επενδυτικό ενδιαφέρον. Δεν είναι τυχαίο πως σημαντικοί παίκτες του χώρου με παρουσία στην ελληνική ξενοδοχειακή αγορά (HIP, Hines, BrownHotels) δηλώνουν πως η πανδημία δεν αλλάζει τον προγραμματισμό τους.
Την ίδια ώρα, το τεράστιο project του Ελληνικού εκτιμάται πως θα πυροδοτήσει επενδυτικά κεφάλαια τα επόμενα χρόνια. Η στρατηγική συμφωνία, εξάλλου, της Lamda Development με τον όμιλο ΤΕΜΕΣ για την από κοινού ανάπτυξη δύο σύγχρονων πολυτελών ξενοδοχείων και των αντίστοιχων τουριστικών – οικιστικών συγκροτημάτων, προϋπολογισμού 300 εκατ. ευρώ, δημιουργεί νέα δεδομένα στην ξενοδοχειακή αγορά. Παρ’ όλα αυτά, οι δημόσιες τουριστικές υποδομές, που θα ανέβαζαν κι άλλο την “αξία” του προορισμού, δεν είναι οι αναμενόμενες. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη από το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, από το τουριστικό τοπίο λείπουν ακόμη ουσιώδεις επενδύσεις. Για παράδειγμα, στα νέα έργα που προκρίνονται είναι η κατασκευή μητροπολιτικού συνεδριακού κέντρου που θα δώσει την απαραίτητη ώθηση στο κομμάτι των συνεδρίων και των εταιρικών εκδηλώσεων, η αναμόρφωση του παραλιακού μετώπου της Αττικής, ώστε να βελτιωθεί η εικόνα του προορισμού, όπως και η αναβάθμιση τελωνειακών σταθμών στα σύνορα με βαλκανικές χώρες. Βέβαια, η συνέχιση των επενδύσεων περνά από τη γρήγορη ανάκαμψη των τουριστικών μεγεθών. Πρώτος στόχος είναι η ανάκτηση τουλάχιστον του 50% της περσινής τουριστικής κίνησης. Σε επίπεδο εσόδων, ο πήχης μπαίνει περίπου στα 10 δισεκατομμύρια ευρώ, υπό την προϋπόθεση, εντούτοις, πως δεν θα υπάρξει ανατροπή όσον αφορά την πανδημία ή από κάποιον άλλο εξωγενή παράγοντα. Θα χρειαστούν, όπως εκτιμάται, δύο με τρία χρόνια προκειμένου ο τουρισμός να επανακτήσει τη δυναμική που είχε στα τέλη του 2019, οπότε και έκλεισε με νέο διπλό ρεκόρ τόσο στα έσοδα (18,2 δισ. ταξιδιωτικές εισπράξεις) όσο και στις αφίξεις.

Τηλεπικοινωνίες: Ανεβάζουν ταχύτητα

Στις υποδομές που θα οδηγήσουν στα δίκτυα νέας γενιάς, τόσο στη σταθερή (οπτικές ίνες) όσο και στην κινητή (5G) τηλεφωνία, αναμένεται να κατευθυνθεί το μεγαλύτερο κομμάτι των επενδύσεων των τηλεπικοινωνιακών παρόχων, αλλά και όχι μόνο. Οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ε.Ε. με ορίζοντα το 2025, αλλά και οι ανάγκες ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους και των επιχειρήσεων που αυξάνονται συνεχώς, οδηγούν τη χώρα στη λεγόμενη «Κοινωνία του Gigabit», όπου κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση θα έχει πρόσβαση σε συνδεσιμότητα στο Διαδίκτυο με ελάχιστη ταχύτητα τα 100 Mbps και με δυνατότητα αναβάθμισης σε 1 Gbps. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις: Μόνο ο ΟΤΕ σχεδιάζει να υλοποιήσει επενδύσεις άνω των 2 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη τετραετία, ενώ επενδύσεις της τάξεως των 500 εκατ. ευρώ μέχρι το 2025 σχεδιάζουν τόσο η Vodafone όσο και η Wind. Με τη δημοπρασία του φάσματος συχνοτήτων που θα αξιοποιηθούν για το 5G από την ΕΕΤΤ, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη, οι τρεις τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι που κατοχύρωσαν δικαιώματα καλούνται να ξεκινήσουν άμεσα τις επενδύσεις. Και αυτό γιατί έχουν δεσμευτεί να προσφέρουν κάλυψη 5G στο 60% του πληθυσμού της χώρας μέχρι το τέλος του 2023 και στο 94% του πληθυσμού σε βάθος εξαετίας. Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε από την ΕΥ για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης, οι επενδύσεις σε υποδομές δικτύων μόνο για το 5G αναμένεται να φτάσουν τα 1,2 με 1,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2030.

Mega – ΣΔΙΤ για τις οπτικές ίνες

Παράλληλα, επεκτείνονται και οι συνδέσεις οπτικών ινών, τόσο σε κεντρικά δίκτυα, που είναι απαραίτητα και για το 5G, όσο και προς τις κατοικίες και τα κτίρια (Fiber To The Home – FTTH). Ενδεικτικό είναι ότι το μεγαλύτερο έργο Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) που «τρέχει» στη χώρα μας, με προϋπολογισμό 870 εκατ. ευρώ, είναι το Ultra Fast Broad band (UFBB), που θα καλύψει με οπτικές ίνες περισσότερες από 3.500 περιοχές της χώρας, δημιουργώντας πάνω από 810.000 συνδέσεις ταχύτητας τουλάχιστον 100 Μbps. Τμήματα του έργου διεκδικούν εννέα εταιρείες, και συγκεκριμένα οι ΟΤΕ, Vodafone, Wind, ΔΕΗ, Grid Telecom (θυγατρική του ΑΔΜΗΕ), ΑΒΑΞ, κ/ξ Μυτιληναίος – ΜΕΤΚΑ EGN LTD, ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή και Intrakat. Εκτός από τα δίκτυα, αυξημένες αναμένονται και οι επενδύσεις στα Data Centers, όπως φαίνεται και από την πρόθεση της Microsoft για τη δημιουργία Data Center Region στη χώρα μας, αλλά και από την εξαγορά της Lamda Hellix από την αμερικανική Digital Realty. Και αυτό διότι η πανδημική κρίση επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας και κατέστησε επιβεβλημένη την αύξηση της υπολογιστικής ισχύος, οδηγώντας στην εκτόξευση της ζήτησης για ψηφιακό νέφος (cloud), ενώ με την αύξηση της ροής δεδομένων από Μ. Ανατολή και Αφρική η χώρα μας μπορεί να καταστεί «hub» μεταφοράς και αποθήκευσης δεδομένων πληροφοριών.

Νέοι «παίκτες» στα δίκτυα

Στο «παιχνίδι» των τηλεπικοινωνιακών υποδομών μπαίνουν και οι διαχειριστές των δικτύων μεταφοράς ενέργειας. Ο ΑΔΜΗΕ σχεδιάζει να δραστηριοποιηθεί ενεργά στη χονδρεμπορική αγορά τηλεπικοινωνιών −στα πρότυπα των μεγάλων Ευρωπαίων Διαχειριστών Μεταφοράς Ενέργειας−, εκμεταλλευόμενος, μεταξύ άλλων, και την ανάπτυξη της αγοράς μεταφοράς δεδομένων που αναμένεται στη χώρα μας. Παράλληλα, η ΔΕΗ θέλει να αξιοποιήσει το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ για να διασυνδέσει με οπτικές ίνες τα σπίτια και τα κτίρια που ηλεκτροδοτεί. Τα ακίνητα με ανοσία στην COVID-19 και οι ευκαιρίες μετά την πανδημία
Ισχυρή ζήτηση για ακίνητα αναμένεται να καταγραφεί αφότου η πανδημία τεθεί υπό έλεγχο, όπως εξηγούν παράγοντες της αγοράς. Πέραν, όμως, αυτής της διαπίστωσης, υπάρχουν κατηγορίες της αγοράς ακινήτων που έχουν ευνοηθεί ήδη από την πανδημική κρίση. Ο λόγος για τους χώρους αποθήκευσης και διανομής (logistics), τα data centers, αλλά και τα υπερπολυτελή ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών που διασφαλίζουν ιδιωτικότητα και ιδίως συνθήκες υγειονομικής προστασίας. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι το θέρετρο Amanzoe στο Πόρτο Χέλι εμφάνισε φέτος επιδόσεις – ρεκόρ, με πληρότητα που διαμορφώθηκε στο 100%, καθώς, λόγω της τοποθεσίας του ακινήτου και των χαρακτηριστικών του, διασφαλίζεται η κοινωνική αποστασιοποίηση. Πώς, όμως, αναμένεται να διαμορφωθούν οι επιδόσεις της αγοράς ακινήτων το προσεχές διάστημα, θεωρώντας ως δεδομένο ότι η COVID-19 θα τεθεί υπό έλεγχο; Η ζήτηση για αποθηκευτικούς χώρους αναμένεται να παραμείνει ισχυρή, καθώς το ηλεκτρονικό εμπόριο ήρθε για να μείνει. Υπολογίζεται ότι το 2020 πρόκειται να παραδοθούν 100.000 τ.μ. νέων χώρων logistics, δεδομένου ότι οι ανάγκες για αποθήκευση σε χώρους κοντά στα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν εκτοξευθεί. Στον κλάδο των logistics, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Χρήστος Κάκκαβας, Head of Corporate Solutions & Capital Markets της Αθηναϊκής Οικονομικής, αρχές του 2021 αναμένεται να λάβουν χώρα τρεις έως τέσσερεις σημαντικές συναλλαγές που ξεκίνησαν φέτος, αλλά καθυστέρησαν να ολοκληρωθούν. Ένας λιγότερο παραδοσιακός τομέας ακινήτων, που λόγω της πανδημίας έχει προσελκύσει σειρά επενδύσεων από εταιρείες όπως η Microsoft και η Lamda Hellix, είναι τα data centers. Κι αυτό δεδομένου ότι υφίσταται σημαντικό περιθώριο ανάπτυξης, εάν ληφθεί υπόψη ότι η Ελλάδα βαθμολογείται χαμηλά, σύμφωνα με τον δείκτη της συμβουλευτικής εταιρίας Savills για το ποια ευρωπαϊκή χώρα, μεταξύ 21, είναι η πιο ελκυστική για τη δημιουργία κέντρου δεδομένων.