Οι 18 αλλαγές του 2024 σε εργασιακά και ασφαλιστικό

Ετος σημαντικών αλλαγών στους όρους απασχόλησης και τις συνθήκες εργασίας, ενισχύσεων σε σημαντική μερίδα συνταξιούχων, αλλά και ανατροπών στη διαδικασία καταβολής των επιδομάτων χαρακτηρίζεται το 2024, καθώς θα τεθούν σε εφαρμογή τουλάχιστον 18 νομοθετικές παρεμβάσεις που αναδιατάσσουν το τοπίο στους τομείς της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης

1. Στον τομέα της εργασίας, ίσως η πλέον εμβληματική παρέμβαση αφορά το «ξεπάγωμα» των τριετιών, το οποίο θα εφαρμοστεί με νομοθετική παρέμβαση που ψηφίστηκε το προηγούμενο διάστημα, νωρίτερα από το αρχικώς προβλεπόμενο. Βέβαια, στην πράξη το μέτρο για το 2024 δεν αφορά περισσότερους από 100.000 μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, οι οποίοι όμως θα δουν αυξήσεις από 78 έως 234 ευρώ τον μήνα. Κι αυτό γιατί αφορά μόνο τους «παλιούς» ασφαλισμένους (πριν από το 2012) που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό και όσους έχουν ενεργή κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας που προβλέπει επιδόματα προϋπηρεσίας.

2. Εμβληματική θεωρείται και η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας εργασίας στο λιανεμπόριο και τη βιομηχανία, η οποία θα καλύψει περίπου 100.000 επιχειρήσεις με 600.000 εργαζομένους, ενώ από το καλοκαίρι και μετά αναμένουμε την επέκτασή της στην εστίαση και τον τουρισμό.

3. Παράλληλα, από τις αρχές του νέου έτους και συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο αναμένεται η εφαρμογή όλων των θεσμοθετημένων πλέον «ευελιξιών» στην εγχώρια αγορά εργασίας. Τέτοιες είναι, για παράδειγμα:

4. Η καθιέρωση της 13ωρης ημερήσιας εργασίας για παράλληλη απασχόληση σε πολλούς εργοδότες.

5. Η καταγγελία σύμβασης εργασίας χωρίς αποζημίωση απόλυσης για δοκιμαστική περίοδο απασχόλησης έξι μηνών.

6. Η παροχή της δυνατότητας σε επιχειρήσεις οι οποίες έχουν ενταχθεί στην ψηφιακή κάρτα εργασίας να μη δηλώνουν στο σύστημα «Εργάνη» τις αλλαγές, την τροποποίηση του ωραρίου εργασίας, την οργάνωση του χρόνου εργασίας ή την υπερωριακή απασχόληση, πριν από την έναρξη πραγματοποίησής τους, όπως συνέβαινε έως τώρα.

7. Η απασχόληση και κατά την 6η ημέρα της εβδομάδας σε επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εργασίας με εναλλασσόμενες βάρδιες, με την επιπλέον εργασία προσαυξημένη κατά 40%.

8. Δικαίωμα εργασίας την 6η ημέρα της εβδομάδας αποκτούν σε εξαιρετικές περιπτώσεις και επιχειρήσεις οι οποίες δεν είναι εκ φύσεως συνεχούς λειτουργίας και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.

9. Η απασχόληση εργαζομένων κατά την Κυριακή και κατά τις ημέρες αργίας, σε συγκεκριμένους κλάδους και δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικά κέντρα πιλότων, βιομηχανία τροφίμων, εμφιάλωσης νερού και παραγωγής αναψυκτικών.

10. Διευθέτηση του χρόνου εργασίας μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου, με πρωτοβουλία της επιχείρησης.

11. Ανατροπές έρχονται και στη διαδικασία καταβολής των επιδομάτων από τον ΟΠΕΚΑ και τη ΔΥΠΑ. Συγκεκριμένα, εντός του 2024 (πιθανότατα κατά το β΄ εξάμηνο) αναμένεται η σταδιακή εφαρμογή της προπληρωμένης κάρτας για τα επιδόματα. Οι δικαιούχοι θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τουλάχιστον το 50% του ποσού της ενίσχυσης ή του επιδόματος σε ηλεκτρονικές πληρωμές και αγορές, ενώ για το υπόλοιπο ποσό παρέχεται η δυνατότητα ανάληψης μετρητών. Το μέτρο αφορά το σύνολο των επιδομάτων, πλην κάποιων εξαιρέσεων, όπως τα αναπηρικά, το επίδομα στέγασης και έκτακτες οικονομικές ενισχύσεις της ΔΥΠΑ.

12. Παράλληλα, θα εφαρμοστεί και η επέκταση σε αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες της χορήγησης ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας, ώστε να λαμβάνουν μηνιαίο επίδομα μητρότητας από τη ΔΥΠΑ ύψους 780 ευρώ για 9 μήνες.

13. Κατά 12,41 ευρώ αυξάνεται η εθνική σύνταξη από την 1η Ιανουαρίου 2024, ενώ κατά 3% θα αυξηθεί και το σκέλος των ανταποδοτικών συντάξεων, καθώς για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά αποφασίστηκε αύξηση των κύριων συντάξεων για το σύνολο των συνταξιούχων. Βέβαια, καμία αύξηση στην τσέπη δεν θα δει περίπου το 30% των συνταξιούχων, λόγω της ύπαρξης προσωπικής διαφοράς.

14. Αυξημένες από 5,35 έως και 24 ευρώ τον μήνα θα είναι οι ασφαλιστικές κατηγορίες που καλούνται να επιλέξουν περίπου 1,3 εκατ. μη μισθωτοί έως τις 31 Ιανουαρίου 2024. Οι νέες ασφαλιστικές κατηγορίες θα κινηθούν στα όρια του πληθωρισμού για το τρέχον έτος, δηλαδή στο 3,9%.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον πρόσφατο ασφαλιστικό νόμο, από την 1η Ιανουαρίου 2024 ισχύουν τα εξής:

15. Εφαρμογή ενιαίου κανόνα απονομής των επικουρικών συντάξεων, ώστε όσοι έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 15 έτη επικουρικής ασφάλισης να μπορούν να λαμβάνουν τη σύνταξή τους μέσω της διαδικασίας ταχείας απονομής.

16. Κατάργηση της παρακράτησης 30% στη σύνταξη για τους συνταξιούχους που εργάζονται και την αντικατάστασή της με εισφορά επί του εισοδήματος από εργασία.

17. Αύξηση του ανώτατου ορίου οφειλών από ασφαλιστικές εισφορές για συνταξιοδότηση από 20.000 σε 30.000 ευρώ για τους επαγγελματίες και για τους αγρότες από 6.000 σε 10.000 ευρώ.

18. Αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και εφαρμογή κλιμακωτής φορολόγησης, ανάλογα με το αν η παροχή καταβάλλεται εφάπαξ ή κάθε μήνα και σε συνάρτηση με τα έτη ασφάλισης του δικαιούχου.

Μεγάλο «αγκάθι» οι περικοπές στις συντάξεις χηρείας

Πριν καλά καλά… στεγνώσει το μελάνι στον τελευταίο ασφαλιστικό νόμο, που ψηφίστηκε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα στη Βουλή, η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας αναδιατάσσει τις δυνάμεις της προκειμένου από τον πρώτο κιόλας μήνα του νέου έτους να ξεκινήσει τις διαδικασίες για νέες και δύσκολες αυτή τη φορά παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό. Η εφαρμογή ενιαίων κανόνων ασφάλισης και παροχών στον ΕΦΚΑ, η αναμόρφωση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων, καθώς και η περικοπή των συντάξεων χηρείας, είναι τρία θέματα που «καίνε» δεκάδες χιλιάδες συνταξιούχους. Εντός του Απριλίου πιθανόν να «κλειδώσει» και το ύψος του νέου κατώτατου μισθού, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι βάσει των δημοσιονομικών μεγεθών δεν μπορεί να υπερβεί το 5%. Σ’ αυτή την περίπτωση θα φθάσει τα 820 ευρώ (από 780 σήμερα). Να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί για αύξηση του κατώτατου μισθού στα 950 ευρώ το 2027. Η διαδικασία για την αύξησή του θα εκκινήσει στο τέλος Ιανουαρίου 2024, ούτως ώστε να τεθεί σε εφαρμογή από 1η Απριλίου, συμπαρασύροντας όλα τα επιδόματα που συνδέονται με αυτόν.

Στο ασφαλιστικό, προσδοκίες για δραστικές παρεμβάσεις στην εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΑΣ) δημιούργησε πρόσφατα η παραδοχή της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας ότι επανεξετάζεται το μέτρο, που τέθηκε σε ισχύ το 2010. Η ΕΑΣ αφορά περισσότερους από 550.000 συνταξιούχους, οι οποίοι αναμένεται να αυξηθούν από 1.1.2024 και μετά, καθώς κάποιοι θα αλλάξουν κλιμάκιο λόγω των αυξήσεων 3% που δόθηκαν. Στους κόλπους του κυβερνητικού επιτελείου κυριαρχεί η άποψη ότι η εισφορά που επιβλήθηκε στις συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ χρήζει δικαιότερης αντιμετώπισης, με τις συζητήσεις να επικεντρώνονται στην εφαρμογή μιας αναλογικότερης κλίμακας.

Μεγάλο «αγκάθι» θεωρούνται οι μειώσεις στις συντάξεις χηρείας, που έπρεπε να έχουν γίνει από το 2020, όμως εκκρεμούν ακόμη. Οι περικοπές προβλέπονταν από τον νόμο Κατρούγκαλου, όμως οι πρώτες περικοπές που έπρεπε να υλοποιηθούν το 2020 δεν έγιναν στον ιδιωτικό τομέα και πλέον πρέπει το υπουργείο Εργασίας να βρει τρόπο να επιβάλει τις περικοπές με τον πλέον δίκαιο τρόπο.

Δίκαιος τρόπος αναζητείται και για την εφαρμογή της «εγκυκλίου Τσακλόγλου», που προβλέπει την περικοπή της δεύτερης εθνικής σύνταξης σε περίπτωση λήψης μιας εθνικής από ίδιο δικαίωμα.

Εντός του 2024 εκτιμάται ότι θα υπογραφεί ο νέος Ενιαίος Κανονισμός Παροχών και Ασφάλισης του ΕΦΚΑ, με την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας να αναγνωρίζει πως θα μπει… ψαλίδι σε μια σειρά από παροχές, κυρίως σε χρήμα που καταβάλλει σήμερα ο φορέας, καθώς θα επιδιωχθεί εξίσωση των υψηλότερων με τις χαμηλότερες. Στο μικροσκόπιο μπαίνουν παροχές σε χρήμα που καταβάλλει ο ΕΦΚΑ, με έμφαση σε ασθένεια, μητρότητα, εργατικό ατύχημα αλλά και αναπηρία.

Νέες παρεμβάσεις αναμένεται και όσον αφορά το επίδομα ανεργίας, καθώς βάσει των δεσμεύσεων της χώρας μας στο πλαίσιο της χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος καταβολής του. Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας αλλά και της ΔΥΠΑ ξεκαθαρίζουν ότι οι αλλαγές έχουν στόχο τη δικαιότερη κατανομή του επιδόματος ανεργίας, με κλιμάκωση που θα ξεκινάει κατά τους πρώτους μήνες ανεργίας σε υψηλά επίπεδα και θα βαίνει μειούμενο με την πάροδο των μηνών. Οσο για την επέκτασή του, υπό προϋποθέσεις και μετά τους 12 μήνες, αυτή εξετάζεται σε συνδυασμό με μια πιθανή κατάργηση του επιδόματος μακροχρόνιας ανεργίας, που στην πράξη λόγω των εισοδηματικών κριτηρίων έχει καταστεί σχεδόν ανενεργό.