Πόσοι γνωρίζουν το κινηματογραφικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη; Πόσοι θυμούνται πως η θρυλική «Στέλλα» του Κακογιάννη βασίζεται στο δικό του θεατρικό έργο, ότι υπογράφει το σενάριο του «Δράκου» του Κούνδουρου και σκηνοθέτησε ο ίδιος δύο ταινίες:

Η Ταινιοθήκη, σε συνεργασία με την Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με σκοπό να φωτίσει το σημαντικό κινηματογραφικό έργο του, παρουσιάζει ένα αφιέρωμα στον πολυσχιδή Έλληνα δημιουργό, θεατρικό συγγραφέα, στιχουργό, σεναριογράφο, δημοσιογράφο και ακαδημαϊκό, στο πλαίσιο του «Λογοτεχνικού Έτους 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης», με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών από τη γέννησή του.

Στο ίδιο πλαίσιο, το Υπουργείο εγκαινίασε την έκθεση «Στη χώρα Καμπανέλλη. Νάξος, Μαουτχάουζεν, Αθήνα» στην Πινακοθήκη Γκίκα σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη (η οποία συνεχίζεται έως 30/07/2022), ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε αφιερωματικό τόμο για το έργο του.

Η ομάδα εργασίας του «Λογοτεχνικού Έτους 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης» αποτελείται από τους: Ελένη Δουνδουλάκη, Σίσσυ Παπαθανασίου, Κατερίνα Καμπανέλλη, Πλάτωνα Μαυρομούστακο και Παναγιώτη Μέντη.

Στην ταράτσα της Ταινιοθήκης, θα προβληθεί η ταινία «Το Κανόνι και Τ’ Αηδόνι» (1968) που σκηνοθέτησε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης σε συνεργασία με τον αδερφό του Γιώργο Καμπανέλλη, καθώς και οι εξής ταινίες στις οποίες είτε υπογράφει το σενάριο, είτε την επιμέλεια σεναρίου, είτε βασίστηκαν σε δικό του θεατρικό έργο:

  • «Στέλλα» (1955) του Μιχάλη Κακογιάννη (βασισμένο στο θεατρικό του έργο «Η Στέλλα με τα Κόκκινα Γάντια»).
  • «Η Αρπαγή της Περσεφόνης» (1956) του Γρηγόρη Γρηγορίου.
  • «Οι Άσσοι του Γηπέδου – Κυριακάτικοι Ήρωες» (1956) του Βασίλη Γεωργιάδη.
  • «Το Αμαξάκι» (1957) του Ντίνου Δημόπουλου.
  • «Η Λίμνη των Πόθων» (1958) του Γιώργου Ζερβού.
  • «Το Ποτάμι» (1959) του Νίκου Κούνδουρου.
  • «Η Εβδόμη Ημέρα της Δημιουργίας» (1966) του Βασίλη Γεωργιάδη (βασισμένο στο θεατρικό του έργο).
  • Με τη Λάμψη στα Μάτια (1966) του Πάνου Γλυκοφρύδη.

Θα προβληθεί, επίσης, το ντοκιμαντέρ της Ηρώς Σγουράκη «Το Μόνογραμμα: Ιάκωβος Καμπανέλλης» (2005), ένα τηλεοπτικό πορτραίτο του συγγραφέα.

Σημειώνοντας στον κατάλογο του αφιερώματος, η Πρόεδρος της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Μαρία Κομνηνού, αναφέρει ότι «ο Καμπανέλλης συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους έλληνες σκηνοθέτες στη διάρκεια των ετών 1950 – 1967, αφήνοντας το αποτύπωμά του σε αυτό που ονομάζουμε «κινηματογράφο του δημιουργού», με κορυφαίους εκπροσώπους τον Νίκο Κούνδουρο και τον Μιχάλη Κακογιάννη.

«O κινηματογραφικός Καμπανέλλης»: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Από τη σεναριακή του ενασχόληση, ξεχωρίζει η συνεργασία του με καλούς εμπορικούς σκηνοθέτες, όπως ο Γρηγόρης Γρηγορίου, ο Ντίνος Δημόπουλος, ο Βασίλης Γεωργιάδης, ο Γιώργος Ζερβός και ο Πάνος Γλυκοφρύδης.

Ο Καμπανέλλης ανήκε σε μία γενιά ανήσυχων διανοούμενων, η οποία οραματιζόταν την αναγέννηση του θεάτρου και του κινηματογράφου μέσα από καινοτόμες επιλογές που θα εξασφάλιζαν στους Έλληνες δημιουργούς μία θέση στο διεθνές στερέωμα, με άξονα όμως την προβολή των υπάλληλων αντιθετικών ακροατηρίων, η θέση των οποίων στην Ελλάδα της περιόδου 1950 – 1967 ήταν ακόμα δυσκολότερη από εκείνη άλλων ευρωπαϊκών χωρών, εξαιτίας των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου».

Ο ίδιος ο Καμπανέλλης, αναφορικά με τη σημασία του σεναρίου ως προς τη δημιουργία μιας ταινίας, έγραφε:

«Σαν το βασικότερο στοιχείο σε μία ταινία, θα χαρακτήριζα το σενάριο. Με τα μορφολογικά στοιχεία που θα μεταχειρισθείς, φανερώνεις και αναδεικνύεις αυτό το κάτι που θες να πεις, αλλά οπωσδήποτε προϋπάρχει μέσα σου σαν ένας μύθος – όραμα, δηλαδή ένα σενάριο, έστω και ένα απλό διάγραμμα.

Αν αυτό είναι αναπόφευκτο, ακόμη και στη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ, πόσω μάλλον στην περίπτωση ενός δραματοποιημένου μύθου».

Στις ταινίες του αφιερώματος, πρωταγωνιστούν μερικοί από τους δημοφιλέστερους ηθοποιούς της εποχής. Αναφέρονται ενδεικτικά οι: Μελίνα Μερκούρη, Γιώργος Φούντας, Αλέκος Αλεξανδράκης, Τζένη Καρέζη, Ορέστης Μακρής, Βασίλης Αυλωνίτης, Στέφανος Στρατηγός, Έλλη Φωτίου, Δήμος Σταρένιος, Τίτος Βανδής, Ανέστης Βλάχος, Γιάννης Φέρτης, Λαυρέντης Διανέλλος, Νίκη Τριανταφυλλίδη και Διονύσης Παπαγιαννόπουλος.

Παρακολουθώντας τις ταινίες αυτές, ντοκουμέντα μίας ολόκληρης εποχής, αντιλαμβάνεται κανείς πως ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δημιουργεί (ή εμπνέει) πρωτότυπα σενάρια που ξεφεύγουν από τα κλισέ του λεγόμενου «παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου» και την τυποποίηση των κινηματογραφικών ειδών της εποχής –ίσως, γι’ αυτό και η σχέση του με τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής ήταν τελικά περιστασιακή.

Παρ’ όλα αυτά (ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό) η σημαντική συνεισφορά του στον ελληνικό κινηματογράφο παραμένει εν πολλοίς άγνωστη– γεγονός που εν μέρει εξηγείται και από την υποτίμηση της δουλειάς του σεναριογράφου την εποχή εκείνη.

Οι ταινίες του Καμπανέλλη, κάνουν το δικό τους εύστοχο σχόλιο στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση και ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας, χωρίς να ηθικολογούν, με χιούμορ, σκωπτική διάθεση και ταυτόχρονα διεισδυτική ματιά και αγάπη για τους χαρακτήρες του. Αξίζει να τις ξαναδούμε στη μεγάλη οθόνη.

Γενική είσοδος: 5€.

Τα εισιτήρια διατίθενται από το ταμείο του κινηματογράφου (ανοικτό μία ώρα πριν από την έναρξη των προβολών) και ηλεκτρονικά από το https://tickets.tainiothiki.gr/.

Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός, τηλέφωνο: 210 3612046.