Σαν Σήμερα, 18 Δεκεμβρίου- Ο Χορός του Ζαλόγγου. Είναι μία από τις πιο τραγικές και ηρωικές στιγμές στην ιστορία της Ελλάδας, που συνδέεται με τη γενναιότητα και την αυτοθυσία των Σουλιωτισσών κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, παραμένει αβέβαιο εάν πρόκειται για πραγματικό γεγονός ή αν έχει διαμορφωθεί μέσα από τον εθνικό μύθο. Ας ανατρέξουμε στα ιστορικά δεδομένα και τις μαρτυρίες που αφορούν αυτή την ιστορία.
Η Πολιορκία του Σουλίου και η Συμφωνία Παράδοσης (Δεκέμβριος 1803)
Στα τέλη του 1803, ο Αλή Πασάς, ο ισχυρός ηγεμόνας της Ηπείρου, θέλησε να συντρίψει τους Σουλιώτες, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην εξουσία του. Μετά από σφοδρές συγκρούσεις, οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν στις 12 Δεκεμβρίου 1803 και να εκκενώσουν τα χωριά τους, παίρνοντας μαζί τους τις οικογένειες και τα παιδιά τους.
Πέντε ημέρες αργότερα, το 16 Δεκεμβρίου, μία φάλαγγα Σουλιωτών κατευθυνόταν νότια και δέχτηκε επίθεση στο Ζάλογγο από μια πολυάριθμη στρατιά Τουρκαλβανών. Μετά από σφοδρές μάχες, περίπου 60 γυναίκες, πολλές από αυτές έγκυες ή με παιδιά, εγκλωβίστηκαν και βρέθηκαν σε αδιέξοδο.
Ο Χορός του Ζαλόγγου: Μαχόμενη Ηρωική Αντίσταση
Η τραγική στιγμή που ακολούθησε, με την αποκορύφωση του Ζαλόγγου, έχει προκαλέσει ατελείωτους προβληματισμούς και συγκίνηση. Σύμφωνα με την πιο γνωστή εκδοχή, οι γυναίκες αυτές για να αποφύγουν την αιχμαλωσία και το βέβαιο μαρτύριο από τους κατακτητές, έριξαν τα παιδιά τους στον απόκρημνο γκρεμό και, στη συνέχεια, χόρεψαν χέρι-χέρι πριν πέσουν και οι ίδιες στον θάνατο.
Ιστορικές Μαρτυρίες και Αμφισβητήσεις
Η μοναδική μαρτυρία που καταγράφει το περιστατικό προέρχεται από τον Σουλεϊμάν αγά, αξιωματικό του Αλή Πασά. Αυτός, ως αυτόπτης μάρτυρας, αφηγήθηκε την σκηνή σε έναν Γάλλο μισθοφόρο, τον Ιμπραήμ Μανσούρ Εφέντι, ο οποίος την περιέλαβε στο βιβλίο του το 1828. Στην περιγραφή του, αναφέρεται ότι οι γυναίκες «άρχισαν ένα χορό, με τα βήματα του οποίου κυριαρχούσε ο ηρωισμός και η αγωνία του θανάτου».
Αντίθετα, ο πρώτος καταγραφέας του γεγονότος, ο Πρώσος διπλωμάτης Γιάκοπ Μπαρτόλντι, που επισκέφτηκε την περιοχή το 1803-1804, δεν αναφέρει καθόλου το χορό. Ο Χριστόφορος Περραιβός, αγωνιστής του ’21, είναι ο πρώτος Έλληνας που το 1815 αναφέρει την ιστορία, χωρίς ωστόσο να κάνει λόγο για χορό, κάτι που προκάλεσε αργότερα αντιπαραθέσεις.
Οι Σύγχρονες Επιφυλάξεις και Η Δημιουργία του Μύθου
Το 1888, ο ιστορικός Περικλής Ζερλέντης εξέφρασε αμφιβολίες για την ύπαρξη του χορού, αν και δεν αμφισβήτησε την ηρωική θυσία των γυναικών. Χρόνια αργότερα, το 1908, το τραγούδι «Έχε γεια καημένε κόσμε» συνδέθηκε με την ιστορία του Ζαλόγγου, ενισχύοντας την πολιτιστική διάσταση του γεγονότος.
Το 1928, το θεατρικό έργο «Ο Χορός του Ζαλόγγου» από τον Σπυρίδων Περεσιάδη έδωσε νέα ώθηση στη διάδοση του μύθου, φέρνοντας στην επιφάνεια τον χορό ως σύμβολο ηρωισμού και εθνικής υπερηφάνειας.
Πραγματικότητα ή Μύθος;
Αν και η ιστορία του Χορού του Ζαλόγγου έχει καταγραφεί με ποικίλους τρόπους από μάρτυρες και συγγραφείς, η αλήθεια παραμένει αβέβαιη. Είναι σαφές ότι οι Σουλιώτισσες έκαναν μια πράξη αυτοθυσίας, αλλά αν αυτή περιλάμβανε έναν χορό ή αν ήταν απλώς μία συμβολική πράξη του θανάτου, παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Εν τέλει, ανεξαρτήτως της ιστορικής αλήθειας, το Ζάλογγο και η θυσία των γυναικών του παραμένουν ένα σύμβολο ηρωισμού και ανδρείας στην εθνική συνείδηση των Ελλήνων.
