Αδειάζει η κλεψύδρα για την επιβολή δασμών 30% στα ευρωπαϊκά προϊόντα, καθώς την 1η Αυγούστου ξεκινά η εφαρμογή της δασμολογικής ατζέντας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδίδεται σε αγώνα δρόμου για επίτευξη συμφωνίας με τον Αμερικανό πρόεδρο έστω και στο παρά πέντε.
Οι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν μια συμφωνία που ευνοεί τις ΗΠΑ, αν αυτό είναι απαραίτητο για να ξεπεραστεί το αδιέξοδο πριν από την προθεσμία. Ωστόσο οι δύο πλευρές δεν έχουν επιδείξει ακόμα σημαντική πρόοδο, παρά την προηγούμενη σειρά διαπραγματεύσεων που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσινγκτον.
«Είμαι βέβαιος ότι θα καταλήξουμε σε συμφωνία», δήλωσε ο υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Χάουαρντ Λούτνικ. «Πιστεύω ότι όλες αυτές οι σημαντικές χώρες θα καταλάβουν ότι είναι καλύτερο να ανοίξουν τις αγορές τους στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής παρά να πληρώσουν σημαντικούς δασμούς».
Οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τους μη δασμολογικούς φραγμούς, τη συνεργασία σε θέματα οικονομικής ασφάλειας, τις διαβουλεύσεις για το ψηφιακό εμπόριο και τις στρατηγικές αγορές.
Σε περίπτωση που αποτύχουν οι εμπορικές διαπραγματεύσεις η ΕΕ έχει στη φαρέτρα της το όπλο γνωστό ως Anti-Coercion Instrument (ACI) (μηχανισμός κατά του εξαναγκασμού), ως ύστατη λύση απέναντι στις οικονομικές πιέσεις του Ντόναλντ Τραμπ.
Αν και στόχος του είναι κυρίως η αποτροπή, η νομική του ισχύς και η πολιτική του βαρύτητα μπορούν να μετατρέψουν την απειλή σε γεωοικονομική πραγματικότητα.
Μπορεί το ισχυρό όπλο της ΕΕ να βρίσκεται στο τραπέζι, ωστόσο η Ένωση ελπίζει ότι δεν θα χρειαστεί ποτέ να το χρησιμοποιήσει.
Το μέτρο, που έλαβε ισχύ στα τέλη του 2023, επιτρέπει στην ΕΕ να απαντήσει με ευρύτατο φάσμα αντιμέτρων – όχι μόνο δασμούς, αλλά και περιορισμούς σε εισαγωγές/εξαγωγές, αποκλεισμό αμερικανικών εταιρειών από δημόσιους διαγωνισμούς, περιορισμούς σε ψηφιακές υπηρεσίες, ξένες επενδύσεις, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και πωλήσεις χημικών ή τροφίμων. Η ενεργοποίηση προϋποθέτει έρευνα της Κομισιόν, ψήφιση με ειδική πλειοψηφία, διαβουλεύσεις με το επίμαχο κράτος και, αν αποτύχουν, εφαρμογή της αντίδρασης – μια διαδικασία που μπορεί να ολοκληρωθεί εντός ενός έτους, γρηγορότερα αν πιέζει η συγκυρία.
Το ACI δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να απαντήσει σε πιέσεις από εμπορικούς εταίρους όχι μόνο με αντίμετρα σε αγαθά, αλλά και με μέτρα που ξεπερνούν τα παραδοσιακά όρια του εμπορίου. Η Ένωση ουσιαστικά προειδοποιεί ότι είναι διατεθειμένη να απαντήσει στην πίεση με πίεση: η δασμολογική στρατηγική του Τραμπ έχει συνδέσει το εμπόριο με ζητήματα όπως οι φόροι προστιθέμενης αξίας, η διακίνηση ναρκωτικών και η μετανάστευση.
Τι είναι το ACI
Το ACI είναι το πιο ισχυρό μέσο της ΕΕ για αντίδραση σε οικονομικό εκβιασμό. Αν διαπιστωθεί ότι μια τρίτη χώρα ασκεί πίεση, η ΕΕ μπορεί να απαντήσει με μια ευρεία γκάμα κυρώσεων που στοχεύουν στην πρόσβαση της χώρας αυτής σε μία από τις μεγαλύτερες και πιο επικερδείς αγορές αγαθών και υπηρεσιών παγκοσμίως.
Στην περίπτωση των ΗΠΑ, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει επιπλέον φόρους σε αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες, περιορισμούς στις αμερικανικές επενδύσεις στην Ευρώπη ή και αποκλεισμό αμερικανικών επιχειρήσεων από δημόσιους διαγωνισμούς.
Ποιος είναι ο πραγματικός στόχος του ACI
Σκοπός του ACI δεν είναι τόσο η τιμωρία όσο η αποτροπή: η ισχύς του είναι τέτοια που ακόμη και η απειλή εφαρμογής του μπορεί να αποτρέψει μια τρίτη χώρα από το να χρησιμοποιήσει το εμπόριο ως διπλωματικό όπλο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το ACI ύστερα από σειρά γεγονότων, όπως οι δασμοί Τραμπ στην πρώτη του θητεία και το εμπάργκο της Κίνας κατά της Λιθουανίας το 2021 λόγω των σχέσεων της χώρας με την Ταϊβάν. Αυτές οι κινήσεις ανέδειξαν την τρωτότητα της ΕΕ απέναντι σε εμπορικό εκβιασμό.
Με βάση τη στρατηγική «Ανοικτής Στρατηγικής Αυτονομίας», η ΕΕ επιδιώκει να υπερασπίζεται το διεθνές σύστημα κανόνων αλλά και τα δικά της συμφέροντα, ακόμη και μονομερώς όταν απαιτείται.
Η διαδικασία για τη χρήση του ACI
Για την ενεργοποίηση του ACI απαιτείται η συλλογική απόφαση των κρατών-μελών, με ειδική πλειοψηφία: 55% των χωρών που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της ΕΕ. Αυτό δίνει σημαντικό βάρος σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία.
Τι θεωρείται «εκβιασμός» στο εμπόριο
Εκβιασμός θεωρείται η χρήση μέτρων όπως δασμοί, ποσοστώσεις, αντιντάμπινγκ και άλλα μέσα για την άσκηση πίεσης χωρίς τεκμηριωμένη παραβίαση εμπορικών κανόνων, ως μέρος ευρύτερης διπλωματικής αντιπαράθεσης.
Η Γαλλία, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, προωθεί την ενεργοποίηση του ACI σε περίπτωση που έως την 1η Αυγούστου δεν έχει επιτευχθεί εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ και ο Τραμπ προχωρήσει σε δασμούς. Ο ίδιος έχει προειδοποιήσει ότι κάθε αντίμετρο θα απαντηθεί με ακόμη πιο σκληρές κυρώσεις, γεγονός που καθιστά την εφαρμογή του ACI δυνητικά εκρηκτική.
Οι υποστηρικτές του ACI επικαλούνται πρόσφατα περιστατικά όπως η σύγκρουση ΗΠΑ–Κίνας τον Μάιο, που τελικά δεν κατέληξε σε εμπορικό αδιέξοδο, ως ενδείξεις ότι η αποτροπή μπορεί να λειτουργήσει.
Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες. Η Κομισιόν πρέπει πρώτα να διεξάγει έρευνα. Αν διαπιστωθεί εκβιασμός, η πρόταση περνά στο Συμβούλιο της ΕΕ, που έχει 10 εβδομάδες για να εγκρίνει ή να απορρίψει την ενεργοποίηση.
Ποια άλλα αντίμετρα σχεδιάζει η ΕΕ;
Πέρα από το ACI, η ΕΕ έχει ετοιμάσει «δασμούς εξισορρόπησης» (rebalancing tariffs) για αμερικανικά προϊόντα αξίας 72 δισ. ευρώ, ως αντίποινα για τους λεγόμενους αμοιβαίους δασμούς και τους δασμούς επί των αυτοκινήτων που επέβαλε ο Τραμπ. Οι δασμοί αυτοί θα στοχεύουν βιομηχανικά προϊόντα, όπως αεροσκάφη της Boeing Co., αυτοκίνητα αμερικανικής κατασκευής και μπέρμπον.
Επίσης, εξετάζει ενδεχόμενα μέτρα που υπερβαίνουν τους δασμούς, όπως ελέγχους των εξαγωγών και περιορισμούς στις δημόσιες συμβάσεις.
