Μιλήσαμε για την επερχόμενη διατροφική κρίση και τις πρωτοφανείς αυξήσεις σε βασικά γεωργικά προϊόντα – και μάλιστα πολύ πριν η σκάσει η βόμβα του πληθωρισμού. Από την αρχή της πανδημίας. Και τότε τα πράγματα ήταν ήδη πολύ άσχημα. Ε, λοιπόν, τώρα έγιναν πολύ πιο άσχημα.Πόσο πιο άσχημα ρωτάτε; ΣΚΑ-ΤΑ… κυριολεκτικά (βάλε μπιπ στο κυριολεκτικά).

Γράφει ο Γιάννης Τσιρογιάννης 

Όταν προειδοποιούσαμε για τις καταστροφικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες των οριζόντιων και αναποτελεσματικών λοκντάουν – τότε που ακόμη έρεε το stimulus από ΕΚΤ/Fed και οι λαρτζ κυβερνήσεις τραγούδαγαν #μένουμεσπιτι “αρκεί μια ζωή να σωθεί” και “η καμπύλη να επιπεδωθεί” (μέχρι που τελικά οι καμπύλες τους διέψευσαν πανηγυρικώς και το γύρισαν σε #ποτέ ξανά λοκντάουν) – τότε η παγκόσμια οικονομία, και στην περίπτωσή μας η εφοδιαστική & διατροφική αλυσίδα, ήταν ένα μπάχαλο. Ένα μπάχαλο που μπορούσε όμως να συμμαζευτεί.

Ωστόσο αυτό ήταν πριν σκάσει η ενεργειακή κρίση και συγκεκριμένα το φυσικό αέριο. Η κρίση που ήρθε ως αναμενόμενη -για όποιον διαθέτει στοιχειώδη κοινή λογική- συνέπεια του πληθωρισμού, και ΟΧΙ ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ, όπως τα γνωστά διεθνή και εγχώρια παπαγαλάκια αφηγούνται τώρα, προκειμένου προφανώς να καλύψουν την ανικανότητα και ευθύνη τους να περιορίσουν το κακό, πόσο μάλλον να το προλάβουν.
Η εφοδιαστική κρίση είναι κάτι που συνέβη τώρα, φρέσκια. Ο πληθωρισμός υπήρχε πριν από αυτήν. Για την ακρίβεια υποβόσκει χρόνια, ζυμώθηκε στα λοκντάουν της πανδημίας, και σερβίρεται τώρα. Ο πληθωρισμός δεν είναι παιδί της εφοδιαστικής κρίσης, αλλά πατέρας της. Δε χρειαζόταν Νόμπελ Οικονομικών για να το “δει” κανείς αυτό.

Δεν είμαστε τίποτα φωστήρες ή Νοστράδαμοι εδώ πέρα. Τα απλά υποδεικνύουμε. Βάζει το παιδί το χέρι του στη σόμπα, λες θα καεί. Αλλά η ανάποδη εποχή του παραλογισμού που ζούμε, μας λέει πως δε φταίει η σόμπα που κάηκε το παιδί, αλλά η υπερθέρμανση του πλανήτη (η κλιματική αλλαγή, ντε)! Για την οποία βεβαίως φταίει ο καπιταλισμός… και ούτω καθεξής.

Όπως το κλίμα που αλλάζει κατά 99% ανάλογα τα τερτίπια του ήλιου (και 1% από άλλα αίτια, ας πούμε… ανθρώπινα), έτσι και ο πληθωρισμός -όσα “παροδικά” ψέματα κι αν πουν- οφείλεται κατά 99% στη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών και 1% σε άλλα αίτια. Επιστήμη θέλετε; Αυτά είναι τα επιστημονικά δεδομένα, τα στοιχεία υπάρχουν σε κοινή θέα για τον οποιονδήποτε, και τα έχουμε υπεραναλύσει επαρκώς.

Ο πληθωρισμός βγήκε εκτός ελέγχου από το εξίσου ανεξέλεγκτο και εγκληματικό τύπωμα χρήματος, που φυσικά συντελείται χρόνια πριν την πανδημία. Επί πανδημίας οι μηχανές δούλεψαν στο φουλ. Ωστόσο τα λοκντάουν ήταν αυτά που πραγματικά τις έκαψαν. Το αδιάκριτο πάγωμα της παγκόσμιας οικονομίας προκάλεσε έμφραγμα στην παγκόσμια παραγωγή, και τα ζωτικά της όργανα άρχισαν να καταρρέουν αλυσιδωτά, όπως ακριβώς σε μια θανατηφόρα νόσο.

Τα πάντα ξεκινούν από τα γεωργικά και βιομηχανικά προϊόντα, αυτά είναι η βάση όλων. Αν αλλάξει κάτι στον τρόπο που παράγονται (ή δεν παράγονται) και αυξηθούν οι τιμές τους, ΤΑ ΠΑΝΤΑ θα αυξηθούν εν καιρώ. Ξανά, δε χρειάζεται Νόμπελ Οικονομικών. Γιαυτό και ήταν τόσο εύκολο να το δει κανείς, ειδικά στην αρχή της πανδημίας με την επιβολή των πρώτων λοκντάουν, διότι τα λοκντάουν έβαλαν την ταφόπλακα σε όποια ελπίδα υπήρχε να αναστραφεί το καταστροφικό πληθωριστικό ντόμινο.

Με την παγκόσμια παραγωγή να κλατάρει, οι τιμές σε βασικές πρώτες ύλες αυξήθηκαν. Οι ισορροπίες προσφοράς και ζήτησης, οι παραγγελίες, οι προμηθευτές, τα πάντα τραντάχτηκαν. Η εφοδιαστική αλυσίδα έγινε ο μοιραίος αδύναμος κρίκος (και αποδιοπομπαίος τράγος – στην πραγματικότητα ήταν ο μόνος που δεν έφταιγε) που με τη σειρά του πυροδότησε κρίσεις παντού. Εφοδιαστική, διατροφική, ενεργειακή…

Συνοψίζοντας, οι εθιστικές νομισματικές πολιτικές “φθηνού” χρήματος με αφορμή την (κακο)διαχείριση της πανδημίας εκτόξευσαν τον πληθωρισμό και γονάτισαν την παραγωγή (στασιμοπληθωρισμός). Αυτό με τη σειρά του πυροδότησε μια άνευ προηγουμένου για τη σύγχρονη οικονομία εφοδιαστική, διατροφική και ενεργειακή κρίση.

Και φτάνουμε στο σήμερα. Ξανατονίζουμε πως το 2020-21, ακόμη και μέσα σε όλο αυτό το μπάχαλο, υπήρχε σωτηρία. Όμως αυτό ήταν πριν το μπαμ στο φυσικό αέριο. Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικό το φυσικό αέριο;

Χωρίς φυσικό αέριο, δεν έχει λίπασμα…

Το φυσικό αέριο είναι το κρίσιμο συστατικό στην παραγωγή ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΣ. Κι αυτό διότι χρησιμοποιείται στη σύνθεση αμμωνίας, η οποία στη συνέχεια αξιοποιείται για την παραγωγή της ουρίας, η οποία αποτελεί τον σημαντικότερο τύπο γεωργικού λιπάσματος.

Για την παραγωγή της ουρίας, δε, απαιτείται χημική αντίδραση μεταξύ αμμωνίας και διοξειδίου του άνθρακα. Και όλοι ξέρουμε ότι στην εποχή μας το CO2 είναι ο σατανάς ο ίδιος…

Το πρόβλημα φυσικά είναι ότι χωρίς φυσικό αέριο, πάπαλα η ουρία. Και χωρίς ουρία, δεν υπάρχει λίπασμα. Και χωρίς λίπασμα… ε, θα φάμε ο ένας τον άλλον.

Διότι το λίπασμα, κυρίες και κύριοι, είναι το Άλφα και το Ωμέγα (κυριολεκτικά) του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι το υπερόπλο που εκτόξευσε τη γεωργική παραγωγή και κατ’ επέκταση τον παγκόσμιο πληθυσμό με γεωμετρική πρόοδο.

Υπό αυτήν την έννοια το λίπασμα είναι το πιο πληθωριστικό προϊόν του κόσμου, κατά τραγική ειρωνεία καθώς τώρα σαμποτάρεται από τον ίδιο τον πληθωρισμό.

Το λίπασμα έδωσε στην ανθρωπότητα πανιά, ξανοίγοντάς την σε θαυμαστές προοπτικές, εφάμιλλες της Βιομηχανικής Επανάστασης. Κάτι που ταυτόχρονα όμως λειτουργεί σα δίκοπο μαχαίρι, αφού μετά από αυτό δεν υπήρχε γυρισμός.

Η παγκόσμια οικονομία είναι γενετικά “καλωδιωμένη” πλέον σε έναν κόσμο που τρέφεται με το λίπασμα, το οποίο γέμισε τα ράφια των σούπερ μάρκετ όλου του κόσμου με φθηνές και προσβάσιμες σε όλους ντομάτες, καλαμπόκια και χοιρινές μπριζόλες.

…και χωρίς λίπασμα, έχει πείνα

Αν η τιμή του λιπάσματος αυξανόταν δραματικά, όλο αυτό θα άλλαζε. Οι ισορροπίες θα γκρεμίζονταν. Δεν είναι μόνο τα σιτηρά που θα επηρεαστούν, αλλά και η κτηνοτροφία, η οποία εξαρτάται από τις τροφές που έρχονται από τις καλλιέργειες. Ένα εφιαλτικό σενάριο το οποίο καταλήγει σε… πείνα. Και μετά την πείνα έρχεται πάντα ο πόλεμος.

Φαντάζει απίθανο; Έχει ήδη ξεκινήσει. Η τιμή spot της ουρίας έχει υπερτριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Ο δείκτης τιμών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών ήδη βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011, την καρδιά της προηγούμενης κρίσης δηλαδή (και ετούτη εδώ ακόμη δεν άρχισε)! Για τις τιμές των βασικών γεωργικών προϊόντων, δε, μια ματιά στους agriculture indexes θα σας πείσει. Βασικά, αρκεί μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ…

Εάν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός, ο πλανήτης οδεύει μαθηματικά σε μερικά χρόνια προς τον μαζικό υποσιτισμό. Των φτωχών φυσικά, όχι της ελίτ… Ίσως γιαυτό τα τελευταία δύο χρόνια της πανδημίας, κυβερνώντες και διεθνείς οργανισμοί έχουν βαλθεί να μας πείσουν να γίνουμε πιο “πράσινοι”, ήτοι να αλλάξουμε διατροφικές συνήθειες -κάποιοι μάλιστα συνιστούν να μη “φορτώσουμε” (!) άλλο τον πλανήτη με περισσότερα παιδιά-, να εργαζόμαστε από το σπίτι, να οδηγούμε λιγότερο, να καταναλώνουμε λιγότερο, να ζούμε λιγότερο. Ίσως μας προετοιμάζουν ψυχολογικά για “τη Μεγάλη Στέρηση” που λέγαμε την περασμένη εβδομάδα…

Αποκλείεται, θα πουν οι περισσότεροι. Το ίδιο όμως θα έλεγαν και αν πριν δύο χρόνια τους έλεγε κανείς πως θα σφαζόμασταν στα σουπερμάρκετ για ρολό τουαλέτας, σαν να βρισκόμαστε σε πόλεμο… Μιλώντας για πόλεμο, πίσω στο θέμα του λιπάσματος:

Κάτι άλλο που είχε παρατηρηθεί πριν από λίγο καιρό στην Κορέα, αλλά που τώρα φαίνεται να αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα. Ακολουθούν τα λόγια ενός Αυστραλού αγρότη που προειδοποιεί ότι η κρίση εφοδιασμού ουρίας θα μπορούσε πρακτικά να γονατίσει την κανονική ζωή μέσα σε λίγες εβδομάδες. Σημειώνεται ότι αγρότες, ναυτικοί και εργάτες -και όχι καρεκλοκένταυροι οικονομολόγοι- ήταν αυτοί που προειδοποίησαν πρώτοι για τις αυξήσεις σε τρόφιμα, ναύλα και μέταλλα/ξυλεία… Αυτοί και το  Radar, βεβαίως!

‘Όχι μόνο δεν θα μπορούμε να εκτρέφουμε βοοειδή και δεν θα μπορούμε να καλλιεργούμε τρόφιμα, σιτηρά κ.λ.π., αλλά ακόμα και αν μπορούσαμε δεν θα μπορούσαμε να τα μετακινήσουμε, επειδή δεν μπορούμε να γυρίσουμε έναν τροχό σε ένα φορτηγό επειδή δεν έχουμε Adblue (το Adblue είναι υγρό καυσαερίων diesel που αποτελείται από ουρία υψηλής καθαρότητας απαραίτητο για τα πετρελαιοκίνητα οχήματα – τα μισά από όλα τα φορτηγά στους δρόμους της Αυστραλίας κινούνται με ντίζελ).

“Από τον Φεβρουάριο μπορεί να μην έχουμε ούτε ένα φορτηγό στους δρόμους της Αυστραλίας, μπορεί να μην έχουμε ούτε ένα τρένο στις ράγες. Έτσι, κυριολεκτικά ολόκληρη η χώρα θα σταματήσει από τον Φεβρουάριο.

Πηγαίνετε και ρίξτε μια ματιά στο ντουλάπι σας και στο ψυγείο σας και σας εγγυώμαι ότι σχεδόν σε κάθε αντικείμενο εκεί, σε κάποιο σημείο, έχει χρησιμοποιηθεί ουρία για την παραγωγή αυτού του αντικειμένου, είτε πρόκειται για μπριζόλα, είτε για σαλάτα, είτε για κονσέρβα φασολιών”.

Η Ευρώπη εγκλωβισμένη

Εδώ στην Ευρώπη εκτυλίσσεται μια εφοδιαστική/ενεργειακή κρίση η οποία γίνεται χειρότερη από τις ολοένα και πιο καταστροφικές δήθεν πράσινες πολιτικές (των «ας φυτέψουμε περισσότερες ανεμογεννήτριες, παρότι έχει αποδειχθεί η ανεπάρκειά τους»). Το ιδανικό σκηνικό για μια “τέλεια καταιγίδα” αν προσθέσουμε κρύο και πείνα.

Η τιμή αναφοράς του φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκε πάνω από τα 100 ευρώ, ή 190 δολάρια ανά βαρέλι ισοδύναμου πετρελαίου, εν όψει μιας σειράς δημοπρασιών για τη χωρητικότητα των αγωγών που θεωρούνται ως δοκιμή της προθυμίας της Ρωσίας να διευκολύνει την κρίση εφοδιασμού.

Οι ημερήσιες δημοπρασίες για χώρο στους ουκρανικούς αγωγούς και για χωρητικότητα στον σταθμό συμπίεσης Mallnow της Γερμανίας θα δώσουν ένα ισχυρό μήνυμα για το πόσο σοβαρή είναι η Ρωσία όσον αφορά στην αύξηση των ροών προς τα δυτικά. Ενώ ο μεγαλύτερος προμηθευτής της περιοχής έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να συνεχίσει να γεμίζει τις ευρωπαϊκές αποθήκες μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, δεν έχει χρησιμοποιήσει βραχυπρόθεσμες δημοπρασίες για να στείλει περισσότερα καύσιμα.

Έτσι, αυτή τη στιγμή: Η Ευρώπη έχει ξεμείνει από φυσικό αέριο. Ξόδεψαν το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας για να απαλλαγούν από τη δική τους εγχώρια ενέργεια, αντικαθιστώντας την με μπιχλιμπίδια και παιχνίδια, τα οποία, ενώ σημείωσαν υψηλά σκορ στην κλίμακα της αφυπνίσεως (“wokeness”), αποδείχθηκαν άθλια στην παραγωγή… ηλεκτρικής ενέργειας.

Με τους Ευρωπαίους τώρα να κρυώνουν και σύντομα να πεινάνε, το μόνο φυσικό επακόλουθο είναι ο πόλεμος – με τις σειρήνες στο Καζακστάν να μοιάζουν με δοκιμή συναγερμού…

Ιστορικά, η σπειροειδής αύξηση των τιμών των τροφίμων έχει προκαλέσει εμφύλιες ταραχές, επαναστάσεις και πολέμους. Το θετικό είναι ότι θεραπεύει και την παχυσαρκία…

Πίσω στην ουρία και τα τρόφιμα. Το λίπασμα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο συστατικό από άποψη κόστους της γεωργικής παραγωγής. Το πρώτο είναι το πετρέλαιο κίνησης.

Αυτή τη στιγμή έχουμε τριπλή bull market, δηλαδή αύξηση τιμών με επίσης ανοδική τάση, όχι μόνο στην ουρία, αλλά και στο φυσικό αέριο, και στο ντίζελ.

Το να περιμένουμε ότι οι τιμές των τροφίμων θα παραμείνουν σταθερές, όταν τα συστατικά για την παραγωγή τους αυξάνονται ραγδαία, είναι αφελές και επικίνδυνο. Οι ανησυχητικές οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές τάσεις βρίσκονται ήδη σε τροχιά και τώρα επιταχύνονται με ταχύτητα που κόβει την ανάσα. Το πιο ανησυχητικό απ’ όλα είναι ότι δεν μπορούν να σταματήσουν.

Τι βλέπουν οι αγορές – Η ενέργεια το μεγάλο ζήτημα του 2022

To «ήπιο» σενάριο της Capital Economics κάνει λόγο για υποχώρηση των τιμών του φυσικού αερίου στα 25 ευρώ ανά μεγαβατώρα έως τα τέλη του 2022.

Η εκτίμηση βασίζεται στη βελτίωση του καιρού και στην αποκλιμάκωση των εντάσεων με τη Ρωσία.

To εν λόγω σενάριο προβλέπει την κορύφωση της ετήσιας αύξησης κατά 700% πριν αρχίσει η υποχώρηση των τιμών.

Στην περίπτωση, ωστόσο, που κλιμακωθεί η κρίση Ρωσίας – Ουκρανίας και η Γερμανία μπλοκάρει τον αγωγό Nord Stream 2, οι τιμές του φυσικού αερίου θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα, με την τιμή του φυσικού αερίου να εκτοξεύεται κατά 1.100% σε ετήσια βάση.

Σύμφωνα με το Bloomberg, η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs «βλέπει» ράλι στις τιμές έως το τέλος του 2021 και σταδιακή μείωση από τον Ιανουάριο του 2022, ωστόσο εκτιμά ότι θα συνεχιστούν οι μεγάλες διακυμάνσεις, με τη Ρωσία να αποτελεί τον καταλύτη των εξελίξεων.

«Η διακοπή των ροών στον αγωγό Γιαμάλ, οι σημαντικές διακοπές λειτουργίας πυρηνικών αντιδραστήρων (κυρίως στη Γαλλία) και ο πιο κρύος από το κανονικό καιρός στη Βορειοδυτική Ευρώπη, ενδέχεται να διατηρήσει το ράλι στις τιμές έως το τέλος του έτους.

Αναμένουμε ότι οι αυξήσεις των τιμών θα οδηγήσουν τόσο στη μείωση της ζήτησης όσο και σε μεγαλύτερες εισαγωγές υγροποιημένου αερίου από τον Ιανουάριο, μειώνοντας σταδιακά τις τιμές», σημειώνουν οι αναλυτές.

Και προσθέτουν ότι υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι η Ρωσία μπορεί να διατηρήσει τις ροές περιορισμένες τον Ιανουάριο, καθώς μόλις το 21% της δυναμικότητας του αγωγού που μεταφέρει το αέριο στον σταθμό Mallnow έχει δεσμευθεί για τον επόμενο μήνα.

Οι προθεσμιακές τιμές του φυσικού αερίου υπερδιπλασιάστηκαν τον περασμένο μήνα, με τους traders να στοιχηματίζουν ότι η άνευ προηγουμένου πίεση θα διαρκέσει στις αρχές του 2023, σύμφωνα με το Bloomberg.

Το φυσικό αέριο θα είναι ακριβό ακόμα και όταν ο καιρός είναι ζεστός. Οι τιμές για το καλοκαίρι ξεπέρασαν τα 100 ευρώ (113 δολ.) τη μεγαβατώρα αυτή την εβδομάδα, στα υψηλότερα επίπεδα που έχει καταγραφεί ποτέ.

«Η βοήθεια δεν φαίνεται να είναι καθ’ οδόν», δήλωσε ο Kaushal Ramesh, ανώτερος αναλυτής στη νορβηγική συμβουλευτική Rystad Energy.

Η αύξηση των προθεσμιακών τιμών «υποδηλώνει ένα ακόμη έτος αστάθειας και ένα συνεχές περιβάλλον υψηλών τιμών», εκτίμησεις. Η ενεργειακή κρίση είναι αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας εστίασης στην ESG, των υποεπενδύσεων και της παραμέλησης της ενεργειακής ασφάλειας από τις κυβερνήσεις.

Οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν ασταθείς λόγω της αυξανόμενης έλλειψης – και οι επιπτώσεις ενός Gas Shock (ιδιαίτερα) θα κλονίσουν τις αγορές.Άλλωστε, οι αγορές δεν πρέπει να ξεχνούν ότι η ενέργεια είναι ένα από τα 3 βασικά συστατικά της οικονομικής ανάπτυξης.

Για να λειτουργήσουν οι οικονομίες χρειάζονται ένα πρόθυμο εργατικό δυναμικό για να παράγει αλλά και να καταναλώσει, πρόσβαση σε κεφάλαια για την οικοδόμηση της οικονομίας και ενέργεια για τη μετατροπή των πρώτων υλών σε τελικά προϊόντα.

Ο μακροπρόθεσμος πληθωρισμός και η οικονομική αποσταθεροποίηση θα συμβούν όταν κάποιο από αυτά γίνει απαγορευτικά ακριβό.Το ενεργειακό σοκ του 1973 μας προσφέρει άλλωστε πολλά διδάγματα.

Οι αγορές υποτιμούν σοβαρά πόσο επώδυνη και οικονομικά καταστροφική θα μπορούσε να είναι η διαρκής αστάθεια των τιμών και της προσφοράς ενέργειας.

Μέχρι στιγμής η Ευρώπη είχε έναν απίστευτα ήπιο ευρωπαϊκό χειμώνα – απλώς καθυστερώντας τον αντίκτυπο.

Όλοι θα το νιώσουν όμως στο πρώτο τρίμηνο όταν οι λογαριασμοί ρεύματος θα πρέπει να πληρωθούν.

Το ενεργειακό κόστος όμως έχει αντίκτυπο σε ολόκληρη την οικονομία.Ο ενεργειακός πληθωρισμός θα επηρεάσει τις καταναλωτικές δαπάνες, κάτι που αργά ή γρήγορα θα φανεί στην ανάπτυξη…