Η ετοιμασία της περιφοράς του Επιταφίου είναι μια σημαντική και συναισθηματική διαδικασία κάθε χρόνο. Ο στολισμός του έχει ένα ιδιαίτερο πρωτόκολλο και δημιουργεί μια ευγενή ατμόσφαιρα ανταγωνισμού μεταξύ των ενοριών για ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Η κατασκευή του δεν είναι τυχαία: Το επάνω μέρος του συμβολίζει τον ουρανό και το επίπεδο που υπάρχει στη μέση συμβολίζει τη Γη.

Πως στολίζεται

Στο παρελθόν, ο στολισμός του γινόταν από γυναίκες που ξενυχτούσαν και στόλιζαν την ξυλόγλυπτη κατασκευή με λουλούδια όλων των χρωμάτων και των αρωμάτων. Χρησιμοποιούσαν διάφορα αγριολούλουδα και άλλα λουλούδια που μάζευαν τα παιδιά από τους κήπους, τις αυλές και τα χωράφια, όπως ανεμώνες, μαργαρίτες, κρίνους, τριαντάφυλλα, άνθη λεμονιάς, βιολέτες, μενεξέδες, πασχαλιές, γαρίφαλα και άλλα. Στη Σκόπελο, οι μοδίστρες έραβαν και τεχνητά χρυσά λουλούδια, τις λεγόμενες τρέδες. Τα λουλούδια πλέκονταν σε γιρλάντες.

Στα παλαιότερα χρόνια όλοι περνούσαν από μια φορά κάτω από τον Επιτάφιο, για να τους πιάσει η χάρη. Στην Κρήτη πίστευαν πως αν τα ζωηρά παιδιά περάσουν τρεις φορές από κάτω, θα φρονιμέψουν και αν κάνουν το ίδιο και οι άρρωστοι, θα αναρρώσουν.

Επιτάφιος: τι συμβολίζει 

Ως Επιτάφιο, λοιπόν, έχει επικρατήσει να ονομάζουμε το ειδικό κουβούκλιο, επί του οποίου έχει τοποθετηθεί ο «Επιτάφιος». Στη λειτουργική, ωστόσο, Επιτάφιος είναι το λειτουργικό κάλυμμα/άμφιο, ένα μεγάλο ύφασμα, κεντημένο συχνά με πλούσια διακόσμηση, που ανά τους αιώνες διαφοροποιήθηκε στη χρήση και τη διακόσμηση. Ο Επιτάφιος προέρχεται από τον μεγάλο «Αέρα», τον πέπλο δηλαδή με τον οποίο κάλυπταν τα ιερά σκεύη. Ο Θεόδωρος Στουδίτης το ανέφερε ως το «ανώτατον πέπλον».

Ο Επιτάφιος αρχικά έφερε εικόνα του νεκρού σώματος του νεκρού Χριστού, ενώ αργότερα άρχισε να διακοσμείται και με άλλες μορφές, όπως της Παναγίας, αλλά και άλλων μορφών. Κατά τα μεταβυζαντινά χρόνια ο λειτουργικός χαρακτήρας του αμφίου γίνεται ιστορικός, αφού εικονίζεται ο νεκρός Χριστός περιστοιχισμένος από τα πρόσωπα που συνθέτουν την παράσταση του Επιτάφιου Θρήνου. Συχνά υπάρχουν λειτουργικές επιγραφές από τα Εγκώμια, η επιγραφή «Επιτάφιος Θρήνος» ή σπανιότερα το «Βασιλεύς της Δόξης».

Η χρήση του έφερνε ουσιαστικά τους Αγίους Τόπους στην πόλη του κάθε Βυζαντινού. Η χρήση του τη Μεγάλη Παρασκευή άρχισε να εισάγεται στο τέλος του 14ου αιώνα, οπότε και σταδιακά αρχίζει να αποκτά τη σημασία και τον ρόλο που βλέπουμε μέχρι και σήμερα.

Επιτάφιος: Ευλογημένα λουλούδια

Τα λουλούδια που έπαιρναν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεωρούνταν ευλογημένα και τα τοποθετούσαν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Οι γυναίκες έφτιαχναν με αυτά φυλαχτά για τους ναυτικούς, ενώ άλλοι τα χρησιμοποιούσαν σαν γιατρικό για τον πονοκέφαλο. Αν οι ανάγκες ήταν διαφορετικές, είχαν και άλλη χρήση: Τα κορίτσια της Σκοπέλου τα έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποιον θα παντρευτούν, ενώ στην Κρήτη τα χρησιμοποιούσαν για το έθιμο της ανανέωσης της ζύμης του ψωμιού. Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε η αντίληψη ότι το ψωμί χάνει τη δύναμή του και χρειάζεται ανανέωση, άρα η νέα ζύμη έπρεπε να ευλογηθεί. Έτσι τη Μεγάλη Παρασκευή, όταν ο παπάς διάβαζε το πρώτο Ευαγγέλιο, λέγανε ότι «καινουργιώνεται το προζύμι». Αν μάλιστα έβαζαν και ένα λουλούδι του Επιταφίου μέσα του, τόσο το καλύτερο. Μην εκπλαγείς αν συναντήσεις το έθιμο να τηρείται ακόμα (εκτός από την Κρήτη) και σε κάποιους παραδοσιακούς κρητικούς φούρνους της Αθήνας.

Επίσκεψη στο νεκροταφείο

Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής είναι αφιερωμένο στους νεκρούς. Όλοι όσοι έχουν νεκρούς, και είναι σχεδόν όλοι, πηγαίνουν στο νεκροταφείο κρατώντας λουλούδια. Ξαφνικά το νεκροταφείο παύει να είναι νεκροταφείο και αποκτά έντονη ζωή. Σε κάθε μνήμα υπάρχει κάποιος που θα το καθαρίσει, θα το στολίσει με λουλούδια, θα του ανάψει το καντήλι, θα του βάλει λιβάνι.

Τη Μεγάλη Παρασκευή απαγορεύεται  η χρησιμοποίηση φωτιάς και μαχαιριού, γι’ αυτό το αρνί δεν σφάζεται ποτέ την Μεγάλη Παρασκευή, και γενικά δεν επιτρέπεται να κάνουν δουλειές αυτή την ημέρα.

Επιτάφιος: Η περιφορά

Η περιφορά του Επιταφίου είναι μια πολύ σημαντική και συναισθηματική εκδήλωση στον ελληνικό πολιτισμό. Συμβαίνει κατά τη διάρκεια των Θείων Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας, της περιόδου πριν από το Πάσχα. Η περιφορά γίνεται στους δρόμους των πόλεων και των χωριών και στην πορεία συναντιούνται οι πιστοί με τον Επιτάφιο και τον αγιασμό της Σημαίας.

Κατά τη διάρκεια της περιφοράς, η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη από θρησκευτική ευλάβεια και σεβασμό στον θάνατο του Χριστού. Οι πιστοί προσκυνούν τον Επιτάφιο και προσπαθούν να αποδώσουν φόρο τιμής στη μνήμη του Χριστού με τον τρόπο που γνωρίζουν καλύτερα.

Η περιφορά του Επιταφίου είναι μια παράδοση που διατηρείται ζωντανή στην Ελλάδα εδώ και αιώνες και αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας. Αν και ο τρόπος που εορτάζεται έχει αλλάξει κατά καιρούς, η συμβολική σημασία του παραμένει αμετάβλητη.

Διαβάστε περισσότερα