Συνέντευξη στον Κώστα Κατόπη
Συναντήσαμε τον εικαστικό αλλά και ακαδημαϊκό ιατρό Κώστα Σπυρόπουλο όπου συνομιλήσαμε για το έργο του και για το πώς καταφέρνει να κινείται μεταξύ Τέχνης και Επιστήμης. Για το έργο του αναφέρει ότι «προσεγγίζει αυτήν την πραγματικότητα με απορία, ερωτηματικά και πολλές φορές με χιούμορ όταν δεν έχω την δυνατότητα να απαντήσω άμεσα σε καίρια αισθητικά προβλήματα που αναφέρονται στο ωραίο ή το άσχημο, στο αποδεκτό ή το απορριπτέο. Συνοπτικά το έργο μου χαρακτηρίζεται από την αρχή: το κατασκεύασμα προδίδει και σηματοδοτεί την ποιότητα του κατασκευαστή», ενώ προσθέτει ότι «θέλω η ζωγραφική μου να υπηρετεί την απόλυτη αλήθεια, γιατί η σχετικοποίηση της αλήθειας οδηγεί στην ανυπαρξία κοινής πεποίθησης».
Αναφορικά με τις ανθρώπινες φιγούρες που χρησιμοποιεί στα έργα του ο Κώστας Σπυρόπουλος υποστηρίζει ότι «…με τη ζωγραφική μου χρησιμοποιώντας τον πλούτο των χρωμάτων, των αποχρώσεων και των σχημάτων, θέλω να δώσω υπόσταση σ’ αυτή την θολή ανθρώπινη μοίρα». Όσον αφορά την αγορά τέχνης αναφέρει ότι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό υπάρχουν σημαντικοί συλλέκτες που αγοράζουν έργα τέχνης σε ικανοποιητικές τιμές. Τέλος, ο Κώστας Σπυρόπουλος μιλάει για την νέα του ατομική του έκθεση με τίτλο «Τα Μυστικά της Ενέργειας» όπου θα πραγματοποιηθεί στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2022.
-Κύριε Σπυρόπουλε, ακαδημαϊκός γιατρός και καλλιτέχνης ή καλλιτέχνης και γιατρός;
Η επιστήμη ως πολιτιστικό συστατικό προάγει την γνώση χωρίς αυτή η γνώση να εξυπηρετεί αναγκαστικά τις άμεσες βιοτικές ανάγκες. Μ’ αυτή την έννοια ο επιστήμονας είτε το θέλει είτε όχι αποτελεί παράγοντα πολιτισμικής διαμόρφωσης επιδρώντας θετικά ή αρνητικά στην εξέλιξη τόσο της θεολογικής όσο και της κοινωνικής δομής. Η τέχνη ως βασικός παράγοντας παραγωγής πολιτισμού συμπορεύεται ιστορικά με τα φιλοσοφικά ρεύματα σχετικά με την υπόσταση και την ουσία της ζωής, σε μια προσπάθεια αποκρυπτογράφησής της. Και οι δύο νοητικές λειτουργίες είναι εξ’ ίσου σημαντικές. Στο ερώτημά σας θα απαντήσω: Είμαι σκεπτόμενος άνθρωπος βαθιά πολιτικοποιημένος και γι’ αυτό δεν εκφράζομαι μέσω κομματικών σχηματισμών.
Ο καλλιτέχνης Κώστας Σπυρόπουλος
– Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην επιστήμη και τις τέχνες;
Ο άνθρωπος κατά τη γέννησή του χάρη στην κληρονομικότητα αποκτά βιολογική σύσταση που θεωρείται καθορισμένη και αμετάβλητη, η οποία περιλαμβάνει φυσικές επιδιώξεις που είναι χαρακτηριστικές για τα ανθρώπινα όντα. Εκτός όμως αυτού κατά την διάρκεια της ζωής του αποκτά πολιτιστική ψυχοσύνθεση που την παίρνει από την κοινωνία μέσω επικοινωνίας και με πολλά είδη επίδρασης. Τα είδη αυτά βεβαίως είναι η επιστήμη, η Τέχνη και η φιλοσοφία που προκύπτουν από την συνειδητότητα, η οποία χαρακτηρίζει μόνον τον άνθρωπο.
– Από τις δουλειές σας φαίνεται ξεκάθαρα ότι σας εμπνέει η Ελλάδα, η φιλοσοφία και η επιστήμη ταυτόχρονα. Δώστε μας μια «ακτινογραφία» του έργου σας.
Όπως είπα η φιλοσοφία, η επιστήμη και η τέχνη είναι παράθυρα θέασης και αποκωδικοποίησης του κόσμου. Του κόσμου του αισθητού διά των αισθήσεων. Των αισθήσεων που είναι ατελείς και αντιλαμβάνονται μόνον τμήμα των τριών διαστάσεων του κόσμου και καθόλου την τέταρτη διάσταση. Ο κόσμος μας είναι σύνολο στροβιλιζόμενων μικροσωματιδίων που διεγείρουν ειδικούς υποδοχείς με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας εικόνας του κόσμου. Αν δεν υπήρχαμε εμείς τότε ο κόσμος θα ήταν ένα ασπρόμαυρο θέατρο που θα παιζόταν δίχως κεντρική ιδέα, μπροστά σε άδεια καθίσματα. Η φιλοσοφία και η επιστήμη είναι σύνολο ιδεών οι οποίες θα αναθεωρηθούν στο μέλλον. Η τέχνη έχει τη μαγική ικανότητα να οσμίζεται γρήγορα τις κυοφορούμενες αλλαγές και τις εκφράζει. Γιαυτό κάθε έργο τέχνης δημιουργεί διαφορετικές εκδοχές, σχετικές με τον παρατηρητή του. Υπ’ αυτή την έννοια δεν είναι δυνατόν ο καλλιτέχνης να μην επηρεάζεται από την φιλοσοφία και την επιστήμη. Την Ελλάδα των αντιμετωπίζω σαν εξιδανίκευση της ύπαρξης, γιατί γέννησε την συγκροτημένη σκέψη και περιέγραψε ανάγλυφα την μόνη βεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι ο θάνατος. Γιαυτό το ανθρώπινο αδιέξοδο στην τραγωδία έλυνε μόνο ο από μηχανής Θεός. Το έργο μου προσεγγίζει αυτήν την πραγματικότητα με απορία, ερωτηματικά και πολλές φορές με χιούμορ όταν δεν έχω την δυνατότητα να απαντήσω άμεσα σε καίρια αισθητικά προβλήματα που αναφέρονται στο ωραίο ή το άσχημο, στο αποδεκτό ή το απορριπτέο. Αν ήθελα να συνοψίσω θα έλεγα ότι το έργο μου χαρακτηρίζεται από την αρχή: το κατασκεύασμα προδίδει και σηματοδοτεί την ποιότητα του κατασκευαστή.
Αυτό νομίζω ότι ισχύει γιατί στο ταξίδι του μύθου και της αλήθειας ο χώρος είναι κοκκώδης, ο χρόνος δεν υπάρχει και τα πράγματα μπορεί να μην είναι πουθενά. Παρ’ όλα αυτά εγώ μπορώ να τα αποτυπώνω ζωγραφίζοντάς τα.
– Όπως μου αναφέρατε, δουλεύετε ακατάπαυστα τα τελευταία χρόνια, καθώς γράφετε, διδάσκετε και ζωγραφίζετε αδιαλείπτως! Είστε από τους ανθρώπους που σας… ξεκουράζει η δουλειά;
Προσπάθησα αγωνιζόμενος. Κατάφερα να πραγματοποιήσω ότι επίστεψα βαθιά. Δεν υπάρχουν σύντομοι δρόμοι που οδηγούν σε σημαντικές κατακτήσεις. Αγώνας σημαίνει υπέρβαση του εαυτού μας και των ικανοτήτων μας. Παραδοχή και αξιολόγηση των λαθών μας και εμπεριστατωμένη διδαχή από αυτά. Από τα λάθη μαθαίνουμε, από τις επιτυχίες ικανοποιούμαστε. Τα λάθη, όμως, είναι πάρα πολύ περισσότερα από τις επιτυχίες. Οι οποίες επιτυχίες κάνουν λιγότερο έντονο τον πόνο της έντονης προσπάθειας. Άλλωστε είναι στη φύση μου να θέλω να μαθαίνω και να δημιουργώ περισσότερα.
– Ποια περίοδο της καλλιτεχνικής σας δημιουργίας θεωρείτε ως σπουδαιότερη;
Είμαστε το μέλλον του παρελθόντος μας αν πιστέψουμε στη γραμμικότητα του χρόνου. Όμως το ανθρώπινο ον έχει την δυνατότητα αντίληψης στοιχείων του γενικότερου συμπαντικού μη Ευκλείδειου χώρου, ο οποίος έχει ως χαρακτηριστικό του γνώρισμα τη μη λειτουργικότητα. Η μουσική, η ζωγραφική, η ποίηση, τα μαθηματικά είναι κάποια από τα μη λειτουργικά χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν το απλώς έμβιο ον από το ανθρώπινο. Το ανθρώπινο ον έχει την υποκειμενικότητα της συνειδητότητας, γι’ αυτό νομίζω ότι δεν μπορεί να διαχωριστεί ένα τμήμα μιας συνεχούς πορείας που χαρακτηρίζεται από ένα διαρκές παιχνίδι με τα χρώματα στην προσπάθεια που κάνω να καταλάβω τα πιο λεπτά πεδία του ιστού του χώρου, την προέλευση του κόσμου, τη φύση του χρόνου, το φαινόμενο των μαύρων τρυπών του σύμπαντος, την υπόστασή μου και την ροή της σκέψης μου.
– Χρώματα, σχήματα, αυστηρές γραμμές και αρκετές φορές, πρόσωπα δίχως χαρακτηριστικά. Τι θέλετε να πείτε;
Ο άνθρωπος εξαρχής βρίσκεται κάτω από μη ευνοϊκές γι’ αυτόν προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι η μοναδική βεβαιότητα της ζωής του για τον επερχόμενο θάνατο. Η δεύτερη είναι ο τρόπος προσπορισμού της αναγκαίας ενέργειας. Την ενέργεια την παίρνει από τον ήλιο μέσω της τροφικής αλυσίδας, όχι κατευθείαν από αυτόν. Έτσι, για να επιβιώσει, μέχρι να πεθάνει, θα πρέπει να καταναλώνει τροφές, δηλαδή θα πρέπει να έχει και κατά συνέπεια να βρίσκεται σε συνεχή διαμάχη με τους συνανθρώπους του.
Ο καταμερισμός των πλουτοπαραγωγικών πηγών ήταν πάντα αιτία διαμάχης και πολέμων. Η τρίτη είναι το γεγονός ότι για να αποκτήσει ολοκλήρωση θα πρέπει να βρει ένα ταίρι έναν ή μία σύντροφο μέσω της ερωτικής έλξης και της παρουσίας του έρωτα. Είναι, όμως, γνωστό ότι ο έρωτας έρχεται αν και όποτε θέλει και φεύγει όποτε θέλει μη λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους ενδιαφερόμενους. Με την ζωγραφική μου χρησιμοποιώντας τον πλούτο των χρωμάτων, των αποχρώσεων και των σχημάτων, θέλω να δώσω υπόσταση σ’ αυτή την θολή ανθρώπινη μοίρα.
– Έχετε καταπιαστεί και με το ελληνικό μεσογειακό τοπίο καθώς και με το αστικό. Έχετε επιρροές από τους Έλληνες δασκάλους;
Πολιτισμός σημαίνει επικοινωνία, συνεργασία, ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών. Θυμάμαι πολύ καλά τον καθηγητή μου στη Σχολή Καλών Τεχνών του Indiana University, Νικολαΐδη που την πρώτη ημέρα μας είπε: Είμαι πολύ μικρός για να σας διδάξω όλη την τέχνη. Το μόνο που νομίζω ότι μπορώ να κάνω είναι να σας μάθω να πατάτε στους ώμους των προηγούμενων για να κάνετε το δικό σας μικρό ή μεγαλύτερο βήμα.
Βεβαίως, η αναφορά στους δασκάλους είναι δεδομένη, απαραίτητη. Αρκεί να υπάρχει το προσωπικό στοιχείο ή προσωπική αλήθεια που θα πέσει με θόρυβο σαν σταγόνα μέσα στον ωκεανό της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
– Σε αναφορές προς το πρόσωπό σας στο Διαδίκτυο, αναφέρεστε συχνά πυκνά ως διαπρέπουσα μορφή της pop art στην Ελλάδα. Μιλήστε μας για τον χαρακτηρισμό αυτό.
Τα έργα μου χαρακτηρίζονται από ζωηρόχρωμη αναπαράσταση των αντικειμένων, αντικειμένων καθημερινής χρήσης και μαζικής παραγωγής. Μέσα από τέτοιες εικόνες καθημερινών ειδών, αμφισβητώ την πατρότητα κάθε έργου και την αξία της μοναδικότητας. Με τα διάφορα θέματά μου επιδιώκω να ρίξω φως σε κεφαλαιώδη ανθρώπινα ζητήματα, όπως ο πλούτος, η φήμη, η αστικοποίηση, ο έρωτας, ο θάνατος. Αν η προσωπικότητά μου αναγνωρισθεί ως αινιγματική νομίζω ότι θα έχω συνεισφέρει κάτι το αξιόλογο στην ελληνική ζωγραφική. Άλλωστε, πάντα ένιωθα ότι μέσα μου υπάρχει κάτι πολύ δυνατό που με κάνει να ξεφεύγω από την κανονικότητα και αποκλίνοντας να κατανοώ την ελευθερία της σκέψης μου.
Θέλω η ζωγραφική μου να υπηρετεί την απόλυτη αλήθεια, γιατί η σχετικοποίηση της αλήθειας οδηγεί στην ανυπαρξία κοινής πεποίθησης.
– Έχετε στο βιογραφικό σας δεκάδες ατομικές, καθώς και συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις. Ποιες από αυτές ξεχωρίζετε;
Δεν ξεχωρίζω καμία, γιατί σε όλες η ειλικρίνεια της προσπάθειας ήταν το βασικό χαρακτηριστικό.
– Έχετε και μια ξεχωριστή σχέση με την Ιταλία όπου εκθέτετε συχνά τα έργα σας. Τι είναι αυτό που σας ενώνει;
Η Ιταλία έχει ένα πρόσφατο παρελθόν που χαρακτηρίζεται από την αναγεννησιακή ζωγραφική. Γιαυτό το ενδιαφέρον των ανθρώπων είναι σημαντικό και αφορά αξιόλογο ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Γίνονται, πολύ συχνά, Μπιενάλε και Art Fairs με συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσμο. Γι αυτό υπάρχει επικοινωνία, ανταλλαγή ιδεών και απόψεων και κατά συνέπεια παραγωγή καινούριας εικόνας, καινούργιας σκέψης, καινούριας θέασης του κόσμου, του πολύχρωμου του θαυμαστού.
– Η ελληνική Τέχνη κατέγραψε τα τελευταία χρόνια μια κάμψη, ωστόσο τα μηνύματα που λαμβάνουμε τον τελευταίο καιρό δείχνουν ανάκαμψη, καθώς συμπεριλαμβάνεται και πάλι στα μεγάλα sales των μεγάλων οίκων δημοπρασιών. Τι πιστεύετε γι αυτό;
Η ελληνική παρουσία σε Μπιενάλε και Art Fairs είναι σημαντική. Η οικονομική δυσπραγία της τελευταίας δεκαετίας επηρέασε το οικονομικό μέρος της διακίνησης της Τέχνης. Με την οικονομική ανάκαμψη θα σημειωθεί και ανάκαμψη της διακίνησης των έργων τέχνης. Παρόλα αυτά και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό υπάρχουν σημαντικοί συλλέκτες που αγοράζουν έργα τέχνης σε ικανοποιητικές τιμές.
– Μαθαίνουμε ότι ετοιμάζετε κάτι ξεχωριστό στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος μέσα στον Σεπτέμβριο. Πείτε μας δυο λόγια για το εν λόγω το εγχείρημα.
Στις 23 Σεπτεμβρίου στις 7:30 μ.μ. θα γίνουν τα εγκαίνια της έκθεσης με θέμα «Τα Μυστικά της Ενέργειας». Η έκθεση με εικαστική γλώσσα τονίζει την σημασία της πράσινης ενέργειας σαν εργαλείο για την κατάκτηση της ελευθερίας από τις κοινωνίες και τα έθνη. Θα ήθελα να τονίσω ότι η πράσινη ενέργεια προάγει την ελευθερία.
