Η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει άμεσα μόνο τη ζωή μας και την γενικότερη κατάσταση στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά και την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά. Με δεδομένα τα επιστημονικά συμπεράσματα για την ανάγκη προστασίας των αρχαίων μνημείων, το Υπουργείο Πολιτισμού και οι αρμόδιες υπηρεσίες άλλων υπουργείων έχουν κινητοποιηθεί προκειμένου να διαμορφώσουν ένα πλέγμα προφύλαξης και προληπτικών δράσεων.
Ορισμένες από τις πρωτοβουλίες αυτές αφορούν εργασίες προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα, καθώς και εγκατάσταση συστημάτων παρακολούθησης και καταγραφής των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Άλλωστε τα μόλις προηγούμενα χρόνια ήταν δυστυχώς πλούσια σε σημαντικά και διαδοχικά γεγονότα, με έντονες χιονοπτώσεις, πλημμύρες και πυρκαγιές μετά από μακρύ καύσωνα, που αποτύπωσαν τις επιπτώσεις και στα μνημεία..
Το Εθνικό Σχέδιο και οι επιμέρους δράσεις
Στο πλαίσιο αυτό το Υπουργείο Πολιτισμού προώθησε την ολοκληρωμένη δράση ανάπτυξης ενός «Εθνικού Σχεδίου για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή». Όπως έχει αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, «τελικό στάδιο του Σχεδίου είναι η ανάπτυξη διαφοροποιημένων σχεδίων προσαρμογής στις επιμέρους περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς και η προώθηση των τεχνικών έργων αλλά και των θεσμικών και διαχειριστικών εργαλείων τα οποία απαιτούνται».
Ήδη από πέρυσι έχει καθιερωθεί μια δομημένη συνεργασία με συναρμόδια υπουργεία και με ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς με σκοπό τη διαμόρφωση Σχεδίων Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή για τους 19 μείζονες αρχαιολογικούς χώρους των Μυκηνών, του Δίου, των Δελφών, της Ολυμπίας, του Επικουρίου Απόλλωνα Βασσών, των Φιλίππων, της Δήλου, της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Ζωμίνθου, της Κυδωνίας, του Ηραίου της Σάμου, της Νικόπολης, της Μεσσήνης, της Βραυρώνας, του Μυστρά και της παλαιάς πόλης της Ρόδου.
Παράλληλα, προχώρησε, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός πιλοτικού έργου, έως το 2025, σε πέντε αρχαιολογικούς χώρους υψηλής τουριστικής και οικονομικής σημασίας, για την αντιμετώπιση των απειλών της κλιματικής αλλαγής, την προστασία από τους κλιματικούς κινδύνους και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα τους. Πρόκειται για τους αρχαιολογικούς χώρους: Δελφοί, Δίον, Φίλιπποι, Μυστράς, Μινωικά ανάκτορα Φαιστού και Μαλίων. Το έργο περιλαμβάνει κατά περίπτωση εργασίες προστασίας από βραχοπτώσεις και διάβρωση του εδάφους, πλημμύρες, πυρκαγιές κ.ά., καθώς και εγκατάσταση συστημάτων παρακολούθησης και καταγραφής των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο μικροπεριβάλλον με σκοπό τον προσδιορισμό των αναγκών συντήρησης των μνημείων.
Παρακολούθηση και επέμβαση με κινητή μονάδα
Σε αυτή τη βάση, η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ έχει σε εξέλιξη το υποέργο «Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στις συνθήκες μικροπεριβάλλοντος των μνημείων» της πράξης «Συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στις συνθήκες μικροπεριβάλλοντος για τη διατήρηση της επιφάνειας των υλικών των μνημείων», την υλοποίηση του οποίου έχει αναλάβει το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», ενώ έχει προσληφθεί και εξειδικευμένο προσωπικό με συμβάσεις ορισμένου χρόνου.
Το υποέργο αφορά στην ανάπτυξη ενός κέντρου ελέγχου των πληροφορίων από την συλλογή 30 σταθμών εργασιών σε μνημεία που επιλέγονται με γνώμονα την γεωγραφική τους θέση, καθώς και στην ανάπτυξη μιας κινητής μονάδας απόκρισης με κατάλληλο εξοπλισμό. Ειδικότερα περιλαμβάνει, μέσω ενός ενιαίου συστήματος στην Ελληνική επικράτεια, την εγκατάσταση σύγχρονου εξοπλισμού καταγραφής και παρακολούθησης, σε πραγματικό χρόνο, των κρίσιμων περιβαλλοντικών παραμέτρων του μικροκλίματος των μνημείων, καθώς και της παρακολούθησης των μηχανισμών απόθεσης των ατμοσφαιρικών ρύπων, της βιολογικής προσβολής, αλλά και των αλλοιώσεων που προκαλούνται στην επιφάνεια των δομικών στοιχείων και του διακόσμου των μνημείων.
Έργα συντήρησης και συμμετοχή των πολιτών
Την ίδια ώρα, εκτελούνται έργα συντήρησης σε όλη τη χώρα, με στόχο να μειωθεί η τρωτότητα των μνημείων, ανάλογα με τις εκάστοτε ειδικότερες συνθήκες, ενώ σε συνεργασία με φορείς της αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας οργανώνονται δράσεις ενημέρωσης του κοινού ώστε να διαμορφωθεί ένα ευρύτερο πλέγμα προστασίας των μνημείων από την κλιματική αλλαγή, με συμμετοχή και των πολιτών.
Πρόκειται ασφαλώς για ένα σύνθετο εγχείρημα. Και σε αυτή την περίπτωση όμως είναι σαφές ότι απαιτείται η μέγιστη κινητοποίηση καθώς τα όλο και συχνότερα ακραία φαινόμενα συνιστούν άμεση απειλή και για την ιστορία μας…
