Όπως περιγράφει ο οικονομολόγος Ματίας Ματάις, συνεργάτης του Council on Foreign Relations (CFR), οι πρώτες επιδιώξεις της ΕΕ ήταν σαφείς: μια ισότιμη και ισορροπημένη συμφωνία με τις ΗΠΑ, βασισμένη στο δεδομένο ότι οι δύο πλευρές έχουν παρόμοιο οικονομικό εκτόπισμα. Με αυτό το σκεπτικό, οι Ευρωπαίοι θεώρησαν την προγενέστερη συμφωνία του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ουάσιγκτον ως “κακή” και απαράδεκτη τη ρήτρα του αμοιβαίου δασμού 10%.

Όμως τα δεδομένα άλλαξαν γρήγορα όταν ο Ντόναλντ Τραμπ απείλησε την ΕΕ με μονομερείς δασμούς 50% στα τέλη Μαΐου. Η απειλή αυτή ανάγκασε τις Βρυξέλλες να εγκαταλείψουν τη λογική της συμμετρίας και να αποδεχθούν την ηγεμονική θέση των ΗΠΑ στη διαπραγμάτευση.

Διχασμένη Ευρώπη: Γαλλία και Ισπανία κατά, Γερμανία και Ιταλία υπέρ συμφωνίας

Σύμφωνα με την ανάλυση του CFR, οι χώρες της ΕΕ χωρίστηκαν σε δύο στρατόπεδα:

  • Η Γαλλία και η Ισπανία προώθησαν μια σκληρή γραμμή, με έμφαση στα αντίποινα και την αποφυγή παραχωρήσεων.
  • Αντίθετα, η Γερμανία και η Ιταλία ζήτησαν συμβιβασμό και ρεαλισμό, αναγνωρίζοντας την ανάγκη να διατηρηθούν ανοιχτοί οι εμπορικοί δίαυλοι με τις ΗΠΑ.

Η δεύτερη γραμμή τελικά επικράτησε. Η ΕΕ πρότεινε σημαντικά ανταλλάγματα:

  • Μείωση δασμών στα αμερικανικά αυτοκίνητα
  • Χαλάρωση μη δασμολογικών φραγμών
  • Άνοιγμα στις αγορές LNG, όπλων και αγροτικών προϊόντων των ΗΠΑ
  • Αύξηση των ευρωπαϊκών ιδιωτικών επενδύσεων στην αμερικανική οικονομία

Αν και στις 10 Ιουλίου η ΕΕ παρουσίασε στον Τραμπ μια «ενδιάμεση» συμφωνία με δασμούς 10%, ο Αμερικανός πρόεδρος την απέρριψε και προανήγγειλε τιμωρητικούς δασμούς 30% έως την 1η Αυγούστου.

Η ιαπωνική στροφή και η συμφωνία της Σκωτίας

Η σκακιέρα άλλαξε ξανά όταν η Ιαπωνία έκλεισε εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ λίγο πριν τη σύνοδο ΕΕ–Ιαπωνίας στο Τόκιο (22 Ιουλίου). Το γεγονός αυτό ώθησε την ΕΕ να κινηθεί πιο ευέλικτα, και στις 27 Ιουλίου, στη Σκωτία, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Τραμπ παρουσίασαν τη νέα συμφωνία.

Το τελικό κείμενο προέβλεπε:

  • Βασικό δασμό 15% σε αυτοκίνητα και ανταλλακτικά
  • Εξαιρέσεις για ιατρικές συσκευές, χημικά προϊόντα και την αεροναυπηγική
  • Ρήτρες ευνοϊκής μεταχείρισης σε ενεργειακά και τεχνολογικά προϊόντα των ΗΠΑ

Όπως σημειώνει ο Ματάις, η τελική συμφωνία δεν απείχε πολύ από εκείνη της 10ης Ιουλίου, αλλά οι όροι είχαν γίνει πιο ευνοϊκοί για την Ουάσιγκτον λόγω της μεταβαλλόμενης δυναμικής.

Ευρωπαϊκά κέρδη και απώλειες: Μια συμφωνία με άνισο αποτύπωμα

Το CFR καταγράφει τον αντίκτυπο της συμφωνίας στα κράτη-μέλη:

  • Η Γερμανία εξασφάλισε μείωση του δασμού στα αυτοκίνητα από 27,5% σε 15%, ένα σημαντικό όφελος για τη βιομηχανία της.
  • Η Γαλλία και η Ιταλία διαπραγματεύονται ακόμα εξαιρέσεις για το κρασί και τα οινοπνευματώδη, κρίσιμα εξαγωγικά προϊόντα.
  • Η Ιρλανδία και το Βέλγιο ικανοποιούνται από το γεγονός ότι τα φαρμακευτικά τους προϊόντα προστατεύονται από δασμούς άνω του 15%.
  • Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης νιώθουν ανακούφιση από την αποφυγή μιας εμπορικής ρήξης, που θα μπορούσε να υπονομεύσει τη στήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, το τελικό αποτύπωμα της συμφωνίας δείχνει ξεκάθαρα τον ασύμμετρο χαρακτήρα των σχέσεων ΕΕ–ΗΠΑ.

Αμερικανική υπεροχή, ευρωπαϊκή εξάρτηση

Ο Ματάις περιγράφει την ευρωπαϊκή στάση με έντονο ρεαλισμό:
«Η ΕΕ υποχώρησε τελικά στα καπρίτσια ενός απρόβλεπτου προέδρου, τόσο στα της άμυνας όσο και στο εμπόριο».

Η συμφωνία αποτυπώνει έναν νέο συσχετισμό ισχύος:

Οι Ευρωπαίοι, που επί δεκαετίες ανέθεταν την ασφάλειά τους στις ΗΠΑ, την ενέργειά τους στη Ρωσία και την ανάπτυξή τους στην Κίνα, πλέον εξαρτώνται από τις ΗΠΑ και στα τρία μέτωπα.

Οι δεσμεύσεις για εισαγωγές αμερικανικής ενέργειας ύψους 750 δισ. δολαρίων και επενδύσεις 600 δισ. στην αμερικανική αγορά θα αποτελέσουν το πιο δύσκολο σημείο εφαρμογής της συμφωνίας, εκτιμά το CFR.

Η «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης παραμένει ζητούμενο, ενώ η συμφωνία της Σκωτίας υπενθυμίζει πως η Ουάσιγκτον παραμένει ο κυρίαρχος παίκτης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Διαβάστε ακόμη: