Με τις ενδείξεις για στρεβλώσεις στην αγορά της ακτοπλοΐας να είναι ήδη αρκετές, η παρέμβαση που επιχειρεί τώρα η Επιτροπή Ανταγωνισμού, ανακοινώνοντας χθες πως ξεκινά κλαδική έρευνα παράλληλα με την υπόθεση ελέγχου των εταιρειών για πιθανές παράνομες συμπράξεις και καρτελοποίηση, θα πρέπει να εκληφθεί ως το πρώτο βήμα για εκ βάθρων αλλαγές.
Μία διαδικασία που μπορεί να πάρει χρόνο, αφού σε αυτή θα κληθούν να συμμετέχουν κάθε εταιρεία και κάθε φορέας που εμπλέκεται με την ακτοπλοϊα, εν τούτοις θα οδηγήσει, ως φαίνεται, σε μία σημαντική παρέμβαση για να αντιμετωπιστούν παθογένειες τις οποίες “πληρώνουν” κυριολεκτικά επιβάτες και εταιρείες που διακινούν τα προϊόντα τους από και προς τα νησιά, όπως εξηγούσε πηγή της Επιτροπής Ανταγωνισμού.
Μάλιστα η υπόθεση αναμένεται να συγκεντρώσει τη μεγάλη προσοχή της Επιτροπής καθώς σύμφωνα με πληροφορίες μέσα στο επόμενο δίμηνο θα έχουν κλείσει δύο αντίστοιχης σημασίας έρευνες, η πρώτη για τα επιτόκια καταθέσεων των τραπεζών και η δεύτερη για την αγορά των καυσίμων.
Ήδη η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει πέντε προβληματικές καταστάσεις στην αγορά, οι οποίες εντοπίστηκαν μέσα απ’ την μεγάλη υπόθεση ελέγχου των ακτοπλοϊκών εταιρειών, που άνοιξε τον περασμένο Μάρτιο, αναφορικά με τις τιμολογήσεις που κάνουν, καθώς και απ’ τη μικρότερη που αφορά τη δρομολογιακή γραμμή Παλούκια – Πέραμα και είναι σε εξέλιξη. Αυτός είναι και ο λόγος που τώρα θα ξεκινήσει η χαρτογράφηση της αγοράς και θα διερευνηθούν τα βαθύτερα προβλήματα που δημιουργούν καθώς και σε πιθανές διορθωτικές παρεμβάσεις που θα εξεταστούν.
Τα πέντε προβλήματα, όπως τα καταγράφει η Επιτροπή Ανταγωνισμού
1. Ο ανταγωνισμός στην ακτοπλοϊκή αγορά έχει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου με δύο μεγάλες εταιρείες/ομίλους να κατέχουν το 60% του στόλου στην ακτοπλοΐα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την άρση του καμποτάζ (σταδιακά από το 2002), η ποιότητα της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας (υπό την έκφανση της ηλικίας στόλου, του χρόνου ταξιδιού, κ.λπ.) και η προσβασιμότητα πολλών νησιών παραμένει χαμηλή (με εξαίρεση ορισμένες γραμμές με αυξημένη τουριστική κίνηση), ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης του ανταγωνισμού και εισόδου νεών εταιρειών.
2. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, και, ειδικότερα, οι ρυθμίσεις της διαδικασίας (ελεύθερης) δρομολόγησης, καταλείπουν σημαντικό περιθώριο στρεβλώσεων και άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού στη βάση των επιχειρηματικών πλάνων και στρατηγικών των ακτοπλοϊκών εταιρειών, ιδίως σε ό,τι αφορά στον ορθολογικό σχεδιασμό του δικτύου θαλασσίων συγκοινωνιών, στην αποτελεσματική παροχή ποιοτικών μεταφορικών υπηρεσιών και, εν τέλει, στις τιμές της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας.
3. Με δεδομένους τους κανόνες ελεύθερης δρομολόγησης, ο συμπληρωματικός διορθωτικός μηχανισμός των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας είναι πλέον απαραίτητος για την κάλυψη των νησιωτικών περιοχών, γεγονός που ενδεικνύει αναποτελεσματικότητες στην υφιστάμενη λειτουργία της ελεύθερης ακτοπλοϊκής αγοράς και αυξάνει το κόστος, για τον κρατικό προϋπολογισμό, εξυπηρέτησης των ελληνικών νησιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό αυτών των συμβάσεων εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς κατά 1400% από την απελευθέρωση της αγοράς μέχρι σήμερα (από 10 εκατ. ευρώ το 2001, σε 152 εκατ. το 2024).
4. Σήμερα, το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά. Το γεγονός αυτό, δεδομένου και ότι η σχέση λιμένων και ακτοπλοϊκής υπηρεσίας είναι άμεσα συνδεδεμένη και συμπληρωματική στο πλαίσιο μιας ενιαίας δικτυακής αλυσίδας αξίας, σε συνδυασμό με τις χρόνιες ελλείψεις στο σύνολο των λιμενικών υποδομών της χώρας, και ειδικά στους νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας, τόσο στην πλευρά της προσφοράς της υπηρεσίας όσο και στην πλευρά της ικανοποίησης της ζήτησης, και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου.
5. Η συνεχής αναδιάρθρωση και μεταβολή των φορέων εποπτείας της αγοράς των ακτοπλοϊκών μεταφορών στην Ελλάδα εγείρει προβληματισμό ως προς τη δημιουργία ενός ασταθούς εποπτικού τοπίου, με ενδεχόμενες αλληλεπικαλύψεις και συγκρούσεις αρμοδιοτήτων, και ενός μη συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο.
Μέσω της κλαδικής έρευνας, η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα διερευνήσει εις βάθος τις ανωτέρω προκαταρτικές παρατηρήσεις, και εν γένει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της διαφάνειας στην αγορά. Στο πλαίσιο αυτό οι συμπεριφορές των επιχειρήσεων θα είναι μόνο ένα κομμάτι της έρευνας, αφού θα διερευνηθούν τα πάντα: απ’ το πως είναι δομημένη η αγορά, το καθεστώς ελεύθερης δρομολόγησης, την εποπτεία της αγοράς, το καθεστώς των δημόσιων συμβάσεων κοκ
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του newmoney τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας καθώς και προτάσεις της Επιτροπής θα δημοσιοποιηθούν ως το τέλος της χρονιάς. Θα ακολουθήσει ένας γύρος δημόσιας διαβούλευσης, προκειμένου να καταλήξει η Επιτροπή στο τελικό πόρισμα.
Σε ο,τι αφορά τη μεγάλη υπόθεση ελέγχου των ακτοπλοϊκών εταιρειών, που “τρέχει” εδώ και δύο μήνες, αυτή θα παραμείνει ανεξάρτητη και αναμένεται να καθυστερήσει λίγο παραπάνω με βάση τους χρόνους που προβλέπονται και την πολυπλοκότητα της.
Τι λένε οι εταιρείες
Οι εταιρείες και οι Φορείς της Ακτοπλοΐας πάντως δηλώνουν έτοιμοι να συνεργαστούν με την Επιτροπή Ανταγωνισμού και στις δύο υποθέσεις, στέλνοντας μήνυμα διαφάνειας και πρόθεσης συμμόρφωσης με κάθε διαδικασία.
Παρά το γεγονός ότι, μέχρι στιγμής, καμία εταιρεία δεν έχει ενημερωθεί για την απόφαση της Επιτροπής και για τις επόμενες κινήσεις της, οι ίδιες πηγές επιβεβαιώνουν πως «είναι η πρώτη φορά που η Επιτροπή Ανταγωνισμού κάνει έλεγχο στην ακτοπλοΐα», και δηλώνουν πρόθυμοι να υποβληθούν σε κάθε έλεγχο και να προσκομίσουν όλα τα απαραίτητα στοιχεία. «Δεν ξέρουμε ποια διαδικασία θα ακολουθηθεί», αναφέρουν οι ίδιες πηγές στο newmoney «αλλά σε κάθε περίπτωση είμαστε έτοιμοι να δώσουμε όσα στοιχεία μας ζητηθούν και να γίνουν όσοι έλεγχοι κριθούν αναγκαίοι για να διαλυθούν πιθανές σκιές και να επιβεβαιωθεί η νομιμότητα των πρακτικών του κλάδου».
Στο Μικροσκόπιο οι πρακτικές τιμολόγησης
Το ενδιαφέρον της Επιτροπής Ανταγωνισμού στη δεύτερη υπόθεση φαίνεται να εστιάζει στις τιμολογιακές πολιτικές που ακολουθούνται στον κλάδο, ιδίως ενόψει της θερινής περιόδου, κατά την οποία η ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές κορυφώνεται. Σημειώνεται ότι οι τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων έχουν βρεθεί επανειλημμένα στο στόχαστρο τόσο των καταναλωτικών οργανώσεων όσο και της κοινής γνώμης, λόγω των αυξήσεων που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, εν μέρει εξαιτίας των αυξημένων λειτουργικών δαπανών, αλλά και των περιορισμένων επιλογών στις γραμμές υψηλής ζήτησης.
Σύμφωνα με πηγές της αγοράς, οι έλεγχοι μπορεί να εστιάσουν σε πιθανές συντονισμένες πρακτικές καθορισμού τιμών ή στη δομή του ανταγωνισμού σε συγκεκριμένες γραμμές, όπου δραστηριοποιείται μικρός αριθμός εταιρειών. Η Επιτροπή ενδέχεται να εξετάσει επίσης το εύρος των διαφοροποιήσεων στις τιμές μεταξύ ομοίων δρομολογίων, καθώς και τις πολιτικές εκπτώσεων ή προσαυξήσεων που εφαρμόζονται.
Η παρέμβαση της Επιτροπής εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ενεργειών της Πολιτείας για ενίσχυση του ανταγωνισμού και προστασία των καταναλωτών, ιδίως σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας ενόψει της τουριστικής περιόδου. Ήδη το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει ζητήσει τη διερεύνηση των αυξήσεων στα εισιτήρια και την αποσαφήνιση του κατά πόσο αυτές αντανακλούν πραγματικές μεταβολές στο κόστος ή άλλους παράγοντες.
