Στον ορίζοντα του σύγχρονου χορού, λίγες δημιουργοί κατάφεραν να ανατρέψουν τόσο ριζικά τις αισθητικές και φιλοσοφικές νόρμες όσο η Μάρθα Γκράχαμ. Μια καλλιτέχνις που πορεύτηκε ακατάπαυστα μέσα στο δικό της «μεθόριο» —ανάμεσα στο ιερό και το εγκόσμιο, στο αρχέγονο τελετουργικό και στο μοντέρνο αστικό βηματισμό— και δημιούργησε ένα σύμπαν στο οποίο ο χορός γίνεται εξομολόγηση, εξαγνισμός και τελετή.

Η σχέση της με τις ιθαγενικές τελετουργίες της Αμερικής, η βαθιά μελέτη της ελληνικής μυθολογίας, αλλά και η επίμονη έρευνά της πάνω στην ανθρώπινη ψυχή, γέννησαν ηρωίδες που ξεπερνούν την ιστορία για να αγγίξουν την ουσία της ύπαρξης. Η Μήδεια, η Ιοκάστη, η Άλκηστη, η Φαίδρα και η Αριάδνη, γυναικείες μορφές που η Γκράχαμ μετουσίωσε σε έντονες δραματουργικές κινησιολογίες, δεν είναι απλώς ρόλοι· είναι καταβυθίσεις στο ασυνείδητο, στα όρια του φωτός και του σκοταδιού.

Γι’ αυτό και το 1958, όταν παρουσίασε την “Κλυταιμνήστρα”—μια από τις πιο απαιτητικές και σκοτεινές φιγούρες της αρχαίας τραγωδίας— η παράσταση δεν ήταν απλώς ένα ακόμη έργο: ήταν το απόλυτο manifest της αισθητικής της. Ένα έργο που θεωρείται μέχρι σήμερα κορυφαίο της, όχι μόνο για τη δραματουργική δύναμη, αλλά για την ολιστική της προσέγγιση: χορογραφία, κοστούμι, μουσική, φωτισμός—όλα ένα σώμα.

Η δημιουργός και οι συνοδοιπόροι της

Σε μια πορεία επτά δεκαετιών, η Μάρθα Γκράχαμ συνεργάστηκε με καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν την αμερικανική κουλτούρα του 20ού αιώνα. Από τον γλύπτη Isamu Noguchi και τον σχεδιαστή μόδας Halston μέχρι τους συνθέτες Aaron Copland και Samuel Barber. Αν και δεν έκρυψε ποτέ τη δυσπιστία της απέναντι στο κλασικό μπαλέτο, δημιούργησε αξέχαστους ρόλους για θρύλους του είδους όπως ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, η Μάργκοτ Φοντέιν και ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ.

Ως δασκάλα, υπήρξε επαναστατική. Εκπαίδευσε ηθοποιούς όπως η Μπέτυ Ντέηβις και ο Κέρκ Ντάγκλας να «μιλούν» με το σώμα. Ακόμη και η Μαντόνα πέρασε από τη σχολή της.

Και ως προσωπικότητα με οξύ πολιτικό αισθητήριο, αρνήθηκε την πρόσκληση του Χίτλερ το 1936 να εμφανιστεί στο Φεστιβάλ Τεχνών του Βερολίνου, την ίδια στιγμή που χόρευε στο Λευκό Οίκο για τον Ρούζβελτ. Η συμβολή της αναγνωρίστηκε επίσημα: Μετάλλιο της Ελευθερίας το 1976, National Medal of Arts το 1985 — τίτλοι που επιβεβαίωσαν κάτι που το κοινό ήδη γνώριζε: η Γκράχαμ ήταν ένας ζωντανός εθνικός θησαυρός.

Ένας αιώνας δημιουργίας

Η Martha Graham Dance Company, επί έναν αιώνα, κουβαλά και ανανεώνει αυτή την πνευματική κληρονομιά. Έχει ταξιδέψει σε περισσότερες από εξήντα χώρες και έχει γίνει φυτώριο δημιουργών: από τον Μερς Κάνινγκχαμ έως τον Πωλ Τέιλορ και τον Μάρκ Μόρις.

Στις 181 χορογραφίες της Γκράχαμ χόρεψαν κατά καιρούς μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας σκηνής — Μπαρίσνικοφ, Φοντέιν, Πλισέτσκαγια, Λάιζα Μινέλλι.

Σήμερα, υπό την διεύθυνση της Τζάνετ Άιλμπερ—η οποία υπήρξε κορυφαία χορεύτρια της ομάδας και έχει συνεργαστεί προσωπικά με τη Γκράχαμ—η Ομάδα συνεχίζει να διασφαλίζει ότι η τεχνική και η αισθητική της δημιουργού συναντούν τις νέες γενιές. Με παραστάσεις, ψηφιακές πλατφόρμες, εκπαιδευτικά προγράμματα και διεθνείς συμπαραγωγές, η ιστορία συναντά τη σύγχρονη χορευτική πρωτοπορία.

“The First and The Future”: Ένας διάλογος ανάμεσα σε εποχές

Η επετειακή παραγωγή που θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη αποτελεί έναν διάλογο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της μοντέρνας κίνησης.

Στο πρόγραμμα συναντιούνται ιστορικά έργα όπως το Chronicle (1936), γεμάτο αντιφασιστική αγωνία και θηλυκή δύναμη, και το Errand into the Maze (1947), μια ψυχολογική εμβάθυνση στο μύθο του Μινώταυρου, όπου ο λαβύρινθος γίνεται προσωπική δοκιμασία.

Απέναντί τους, το Cave του Hofesh Shechter —μια έκρηξη ενέργειας και συλλογικής έντασης— συνομιλεί με την παράδοση της Γκράχαμ όχι μιμητικά, αλλά δημιουργικά, προτείνοντας το μέλλον που ο ίδιος βλέπει για το σώμα στη σκηνή.

Μια σπάνια συνάντηση με το κοινό

Μετά την παράσταση της 20ής Νοεμβρίου, η Τζάνετ Άιλμπερ, δύο χορευτές της ομάδας και η δρ. Νίνα Παπαθανασοπούλου, ειδική στη σχέση της Γκράχαμ με την αρχαία Ελλάδα, θα συναντήσουν το κοινό σε μια συζήτηση πάνω στις ρίζες, την εξέλιξη και το όραμα της ομάδας. Μια μοναδική ευκαιρία για όσους αγαπούν τον μοντέρνο χορό και θέλουν να έρθουν σε άμεση επαφή με τους φορείς αυτής της ζωντανής παράδοσης.

Πληροφορίες Παράστασης

📍 Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη
📅 20–23 Νοεμβρίου 2025
🎟 Εισιτήρια: webtics.megaron.gr (eventid=3701)

Διαβάστε ακόμη: