H υψηλή μεταβλητότητα των αγορών και οι τράπεζες

Η μεταβλητότητα αποτέλεσε το κύριο χαρακτηριστικό των αγορών χρήματος και κεφαλαίων το 2020. Η πρωτοφανής παγκόσμια υγειονομική κρίση που προήλθε από την πανδημία του κορωνοϊού μετουσιώθηκε σε χρηματοοικονομική κρίση επηρεάζοντας σημαντικά την παγκόσμια χρηματιστηριακή αγορά.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, η ανοδική πορεία που ακολούθησαν οι χρηματιστηριακοί δείκτες το 2019 και η οποία συνεχίστηκε στις αρχές του 2020, ανακόπηκε από το κύμα της πανδημίας που έπληξε τις αγορές προκαλώντας αναταράξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και σημαντικές απώλειες στο επενδυτικό κοινό.

Ειδικά κατά την περίοδο Φεβρουαρίου – Μαρτίου οι παγκόσμιοι χρηματιστηριακοί δείκτες κατακρημνίστηκαν, ενώ την ίδια εικόνα παρουσίασαν στην Ελλάδα ο Γενικός Δείκτης τιμών μετοχών και ειδικότερα ο Τραπεζικός Δείκτης FTSE, οι οποίοι κατά το α΄ τρίμηνο του 2020 μειώθηκαν κατά 39% και 60% αντίστοιχα. Tον Απρίλιο του 2020 και έπειτα από συντονισμένες θεσμικές πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αγορές ξεκίνησαν να ανακάμπτουν, ενώ μέχρι το τέλος του έτους διαμορφώθηκαν σε χαμηλότερο επίπεδο από το προ της κρίσης.

Ακολουθώντας την άνοδο της μεταβλητότητας, οι τιμές των ασφαλίστρων πιστωτικού κινδύνου σημείωσαν θεαματική αύξηση το α΄ τρίμηνο του 2020, αποτυπώνοντας τα υψηλά επίπεδα κινδύνου σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ ακολούθως και μέχρι το τέλος του έτους προσαρμόστηκαν στην άνοδο και επακόλουθη σταθεροποίηση των αγορών, παρουσιάζοντας πτωτική τάση.

Η πτωτική τάση που παρουσίασε η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου του Ελληνικού Δημοσίου κατά το 2019 εξαιτίας της βελτίωσης των επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας και του ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος, αντιστράφηκε από το τέλος Φεβρουαρίου μέχρι και το τέλος Μαρτίου 2020, ενώ ακολούθως και μέχρι το τέλος του έτους ακολούθησε πορεία αποκλιμάκωσης, με τις αποδόσεις των ελληνικών χρεογράφων να καταγράφουν νέα ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Καθώς η Ευρώπη έγινε το επίκεντρο της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 και οι κυβερνήσεις έθεσαν σε εφαρμογή περιοριστικά μέτρα, ο μέσος όρος των γενικών δεικτών τιμών μετοχών και των τραπεζικών δεικτών της ευρωζώνης σημείωσε μείωση κατά 36% και 46% αντίστοιχα, για την περίοδο από 20 Φεβρουαρίου 2020 μέχρι 18 Μαρτίου 2020, οπότε παρατηρήθηκαν οι μεγαλύτερες μειώσεις.

Αντίστοιχα, στην Ελλάδα ο Γενικός Δείκτης τιμών μετοχών και ο Τραπεζικός Δείκτης FTSE κατέγραψαν μειώσεις 47% και 65% για την ίδια χρονική περίοδο. Στις 16.3.2020 ο βασικός δείκτης του Χρημα-τιστηρίου Αθηνών κατέγραψε χαμηλό τετραετίας, ενώ η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου του Ελληνικού Δημοσίου, καθώς και οι τιμές των ελληνικών CDS παρουσίασαν υψηλό έτους στις 18.3.2020, ως αποτέλεσμα του αρνητικού κλίματος στην αγορά μετοχών και ομολόγων και των δυσοίωνων προβλέψεων για την πραγματική οικονομία.

Η έκθεση των τραπεζών στα κρατικά ομόλογα

Με βάση τα στοιχεία της ΤτΕ, η αξία του χαρτοφυλακίου ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου (περιλαμβανομένων των εντόκων γραμματίων) που κατέχει το τραπεζικό σύστημα (χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται στην τρέχουσα αξία) ανήλθε σε 7,96 δισεκ. ευρώ στις 30.9.2020, έναντι 11,39 δισεκ. ευρώ στις 30.9.2019. Η έκθεση σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου αντιπροσωπεύει μόλις το 2,7% του συνόλου του ενεργητικού του τραπεζικού συστήματος, έναντι 4,1% στις 31.12.2019 και κατά συνέπεια ο κίνδυνος μεταβολής των πιστωτικών περιθωρίων παραμένει σε χαμηλό επίπεδο.

Σημειώνεται ότι τα χαρτοφυλάκια που αποτιμώνται σε τρέχουσες αξίες αφορούν στα χαρτοφυλάκια που κατηγοριοποιούνται ως χαρτοφυλάκιο χρηματοοικονομικών μέσων αποτιμώμενων στην εύλογη αξία μέσω λοιπών συνολικών εσόδων (Fair Value Through Oth-er Comprehensive Income – FVTOCI), χαρτοφυλάκιο χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων αποτιμώμενων στην εύλογη αξία μέσω των αποτελεσμάτων (Fair Value Through Profit and Loss – FVTPL) και χαρτοφυλάκιο συναλλαγών (Held For Trading – HFT).

Η καθοδική πορεία που ακολούθησε το 2019 η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου του Ελληνικού Δημοσίου συνεχίστηκε και στην αρχή του 2020. Συγκεκριμένα, την 14.2.2020 η απόδοση ανήλθε σε 0,94% καταγράφοντας ιστορικό χαμηλό. Το ιστορικό χαμηλό της 14ης Φεβρουαρίου διαδέχθηκε σειρά σημαντικών αυξήσεων της απόδοσης αυτής, ως επακόλουθο της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης και των αναταράξεων που αυτή επέφερε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Την 18.3.2020 η απόδοση ανήλθε σε 3,94%, την υψηλότερη που σημειώθηκε για το δεκαετές ομόλογο το τελευταίο έτος.

Η άμεση λήψη μέτρων από την ΕΚΤ, όπως το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς τίτλων λόγω της πανδημίας (Pandemic Emergency Purchase Programme – PEPP) το οποίο ανήλθε στο συνολικό ποσό των 1,3 τρις ευρώ, η διεύρυνση του ήδη υπάρχοντος προγράμματος Asset Purchase Programme – APP, η δημιουργία του ευρωπαϊκού μέσου ανάκαμψης “Next Generation EU”, καθώς και η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της χρηματοδοτικής στήριξης ποσού 2,7 δισεκ. ευρώ στην Ελλάδα στο πλαίσιο του προγράμματος SURE για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην αποκλιμάκωση της απόδοσης του ΟΕΔ που ακολούθησε τους επόμενους μήνες.

Κατ’ αντιστοιχία, η απόκλιση της απόδοσης του δεκαετούς ομολόγου του Ελληνικού Δημοσίου από την απόδοση του αντίστοιχου γερμανικού διευρύνθηκε ανερχόμενη στις 31.3.2020 σε 2,15%, με το γερμανικό ομόλογο να παρουσιάζει απόδοση -0,47%. Στη συνέχεια, τους επόμενους μήνες και μέχρι το τέλος του έτους, οι αγορές ομολόγων επανέκαμψαν και η απόκλιση μεταξύ της απόδοσης του ΟΕΔ και του γερμανικού ομολόγου συρρικνώθηκε.