Η απόπειρα του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να αποκτήσει έλεγχο στις βασικές ανεξάρτητες αντι-διαφθορά υπηρεσίες της χώρας προκάλεσε τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση από την έναρξη της ρωσικής εισβολής το 2022.
Παρότι ο Ζελένσκι έκανε γρήγορα πίσω μετά τις σφοδρές αντιδράσεις από Ουκρανούς πολίτες και δυτικούς συμμάχους, η ζημιά στην εικόνα του ως ηγέτη με αρχές φαίνεται πως έχει ήδη γίνει. Πολλοί Ουκρανοί βλέπουν τον πόλεμο όχι μόνο ως μάχη κατά της Ρωσίας, αλλά και ως αγώνα ενάντια στη διαφθορά που χαρακτήρισε προηγούμενες ηγεσίες.
Μετά την ανατροπή του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς το 2014, ιδρύθηκαν με διεθνή στήριξη το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU), η Ειδική Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς (SAPO) και το Ανώτατο Δικαστήριο κατά της Διαφθοράς. Η επιλογή των επικεφαλής γίνεται με διαφάνεια και συμμετοχή ξένων εμπειρογνωμόνων. Οι αρχές αυτές έχουν αναδείξει σοβαρές υποθέσεις, ακόμη και κατά ανώτατων αξιωματούχων και δικαστών.
Οι υπηρεσίες διερευνούν κορυφαίους συμμάχους του Ζελένσκι, όπως τον πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Ολεξίι Τσερνισόφ και τον σύμβουλο οικονομικής πολιτικής Ροστισλάβ Σούρμα, για ύποπτες αγοραπωλησίες ακινήτων. Ο πρώην αναπληρωτής του Ζελένσκι Αντρίι Σμύρνοφ κατηγορείται για παράνομο πλουτισμό. Όλοι αρνούνται τις κατηγορίες.
Λίγο μετά την ανάδειξη των υποθέσεων, τουλάχιστον 15 ερευνητές του NABU στοχοποιήθηκαν από άλλες υπηρεσίες ασφαλείας πιστές στον πρόεδρο, με ασαφείς κατηγορίες. Η Transparency International Ουκρανίας κατήγγειλε προσπάθεια υπονόμευσης της ανεξαρτησίας των αρχών.
Ουκρανία: Τι θα έκανε το επίμαχο νομοσχέδιο;
Το νομοσχέδιο που αποσύρθηκε θα επέτρεπε στον γενικό εισαγγελέα του Ζελένσκι να ελέγχει τις έρευνες του NABU και της SAPO, και να αναθέτει ή να κλείνει υποθέσεις. Ψηφίστηκε από το κόμμα του στις 22 Ιουλίου, προκαλώντας άμεσες μαζικές διαδηλώσεις στο Κίεβο και σε άλλες πόλεις, ενώ αντέδρασαν δημόσια και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και πρεσβείες των G7.
Η διαφάνεια και η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελούν προϋποθέσεις για την ένταξη στην ΕΕ και για την παροχή οικονομικής βοήθειας από το ΔΝΤ. Ο Ζελένσκι απέσυρε το νομοσχέδιο και υποσχέθηκε νέο πλαίσιο για διασφάλιση της ανεξαρτησίας των υπηρεσιών.
Όμως, οι επικριτές του φοβούνται ότι πρόκειται για αυταρχική τάση που υπονομεύει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και δίνει επιχειρήματα στη ρωσική προπαγάνδα.
Η Ουκρανία έχει σημειώσει πρόοδο σε πολλούς τομείς – μεταρρύθμιση στην αστυνομία, στα πανεπιστήμια, στο σύστημα υγείας και στις δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, η διαφθορά παραμένει βαθιά ριζωμένη, ιδίως στον στρατό και τη δικαιοσύνη. Έρευνες αφορούν ψεύτικες ιατρικές βεβαιώσεις, προμήθειες με υπερκοστολόγηση και λαδώματα για αποφυγή επιστράτευσης.
Σε δημοσκόπηση του KIIS, το 95% των Ουκρανών θεωρούν τον πόλεμο το κύριο πρόβλημα της χώρας, και το 92% τη διαφθορά.
