Σε μια περίοδο που η τραπεζική στη δημόσια συζήτηση εμφανίζεται συχνά ως «ώριμος» και μάλλον προβλέψιμος κλάδος, η ομιλία της Dr. Gabriella Kindert, CEO της Snappi, ήρθε να θυμίσει κάτι απλό αλλά καθοριστικό, η τραπεζική αλλάζει όχι επειδή το θέλουν οι τράπεζες, αλλά επειδή αλλάζει ο κόσμος πιο γρήγορα από τα συστήματά τους. Και η αλλαγή αυτή δεν αφορά μόνο εφαρμογές στο κινητό. Αφορά το ποιος δημιουργεί αξία, ποιος την ελέγχει και τελικά πώς «αναδιανέμεται» ο πλούτος μέσα στο οικοσύστημα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.

Η Kindert ξεκίνησε με μια μικρή, σχεδόν διδακτική πρόκληση προς το κοινό, «Τι είναι τράπεζα;». Η εμπειρία της από συζήτηση με νέους ανθρώπους στο εξωτερικό ήταν ενδεικτική, οι απαντήσεις ήταν ασαφείς. Κι όμως, το τι θεωρούμε «τράπεζα» καθορίζει και το πώς καταλαβαίνουμε τις αλλαγές που έρχονται.

Τράπεζα: μια κοινωνική “υπηρεσία κοινής ωφέλειας” με κεντρικό συστατικό την εμπιστοσύνη

Στη βάση της, είπε, η τραπεζική είναι μια κοινωνική ανάγκη, ένα utility. Δεν είναι μόνο επιχείρηση που «παίρνει καταθέσεις και δίνει δάνεια». Είναι ο μηχανισμός που γεφυρώνει διαφορετικές ανάγκες σε χρόνο, ρίσκο, νόμισμα και διάρκεια, άλλος καταθέτει σήμερα και θέλει να μπορεί να τραβήξει αύριο, άλλος χρειάζεται δάνειο για 30 χρόνια. Κάπου ανάμεσα, η τράπεζα κάνει μετασχηματισμό ληκτότητας και κινδύνου, κι αυτό το μοντέλο λειτουργεί μόνο αν υπάρχει εμπιστοσύνη και αυστηρή ρύθμιση.

Εδώ η Kindert έκανε ένα ενδιαφέρον ιστορικό πέρασμα, η λέξη “bank” από τους πάγκους των μεσαιωνικών ιταλικών πόλεων, αλλά και το “bankrupt” από το «σπάσιμο του πάγκου» όταν ο τραπεζίτης δεν μπορούσε να σταθεί στις υποχρεώσεις του. Το μήνυμα ήταν σαφές: η τραπεζική είναι, και ήταν πάντα, υπόθεση φήμης και αξιοπιστίας. Σήμερα, απλώς οι μηχανισμοί που «σπάνε τον πάγκο» έχουν όνομα, ρυθμιστικές αρχές.

Κι εδώ μπαίνει ο βασικός θεσμικός πυλώνας που διαφοροποιεί μια «πραγματική» τράπεζα από μια fintech εφαρμογή, το καθεστώς εγγύησης καταθέσεων. «Αν έχεις τραπεζική άδεια, υπάγεσαι στο Deposit Guarantee Scheme», τόνισε, υπογραμμίζοντας ότι μέχρι τις 100.000 ευρώ ο καταθέτης προστατεύεται. Η διάκριση αυτή, όπως είπε, συχνά θολώνει στην καθημερινή χρήση, αρκετοί χρήστες θεωρούν “τράπεζες” εφαρμογές που στην πραγματικότητα είναι πάροχοι πληρωμών ή συνεργαζόμενα σχήματα χωρίς πλήρη τραπεζική άδεια.

Γιατί καταρρέουν οι τράπεζες: λάθος τιμολόγηση κινδύνου και «ασυμφωνία» ενεργητικού-παθητικού

Η Kindert επέμεινε σε μια έννοια που, όπως είπε, αξίζει να τη θυμάται κανείς «για όλη του τη ζωή», το mismatch ανάμεσα σε ενεργητικό και παθητικό. Με απλά λόγια, αν τα έσοδά σου είναι σε ένα νόμισμα και οι υποχρεώσεις σου σε άλλο, ή αν οι ανάγκες ρευστότητας είναι άμεσες ενώ τα στοιχεία του ενεργητικού «κλειδώνουν» σε βάθος χρόνου, τότε ένα σοκ στις ισοτιμίες ή στα επιτόκια μπορεί να σε διαλύσει.

Έφερε μάλιστα ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα που «πόνεσε» σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, τα στεγαστικά σε ελβετικό φράγκο. Οι δανειολήπτες είδαν για ένα διάστημα χαμηλότερο επιτόκιο, αλλά όταν η ισοτιμία άλλαξε, το βάρος εκτοξεύθηκε. Δεν ήταν απλώς «λάθος επιλογή προϊόντος». Ήταν δομική ασυμφωνία ανάμεσα στο εισόδημα (σε τοπικό νόμισμα) και την υποχρέωση (σε CHF). Το ίδιο μοτίβο, είπε, βρίσκεται πίσω από μεγάλες τραπεζικές κρίσεις, από κακή τιμολόγηση ρίσκου έως τη δυναμική “run on the bank”, ειδικά σε εποχή όπου φήμες μπορούν να διαδοθούν σε λεπτά μέσω social media.

Στο σημείο αυτό, η ομιλία της συνδέθηκε άμεσα με την εποχή μας, αν το TikTok μπορεί να προκαλέσει πανικό, τότε η σταθερότητα δεν είναι μόνο θέμα ισολογισμών. Είναι θέμα εμπιστοσύνης σε πραγματικό χρόνο. Κι εκεί η ρυθμιστική ομπρέλα και η εγγύηση καταθέσεων λειτουργούν ως ανάχωμα.

“We need banking, but we don’t need banks anymore”: η φράση-γέφυρα προς τη νέα εποχή

Ο κεντρικός άξονας της παρουσίασης χτίστηκε γύρω από ένα γνωστό απόφθεγμα του Bill Gates, «Χρειαζόμαστε banking, αλλά δεν χρειαζόμαστε πια banks». Το ενδιαφέρον, όπως σημείωσε, είναι ότι ειπώθηκε το 1990. Η πρόβλεψη, με σημερινούς όρους, δεν ήταν τεχνολογικός ενθουσιασμός. Ήταν διάγνωση, η λειτουργία της τραπεζικής μπορεί να αποσυνδεθεί από τον παραδοσιακό οργανισμό και να μεταφερθεί σε πλατφόρμες που “ταιριάζουν” καλύτερα προσφορά και ζήτηση, ή που απλώς κάνουν καλύτερα την εμπειρία χρήστη, την ταχύτητα, τη διαφάνεια.

Οι νεοτράπεζες, όπως περιέγραψε, είναι τράπεζες “built new”, cloud-first υποδομή, χωρίς εκτεταμένο φυσικό δίκτυο, με χαμηλότερο κόστος, γρήγορους κύκλους καινοτομίας και ψηφιακή σχέση με τον πελάτη από την πρώτη μέρα. Η λέξη “neo”, μάλιστα, κατά την ίδια, είναι προσωρινή, σε λίγα χρόνια δεν θα λέμε «νεοτράπεζα», θα λέμε απλώς «τράπεζα». Όπως δεν λέμε “new Amazon”.

Τέσσερις δυνάμεις πίσω από τη μετάβαση: τεχνολογία, δεδομένα, συνήθειες, εμπιστοσύνη

Η Kindert οργάνωσε το «γιατί αλλάζει η τραπεζική» σε τέσσερις λέξεις-κλειδιά.

Τεχνολογία. Το κινητό ως παγκόσμια υποδομή. Θύμισε το γνωστό στοιχείο ότι υπάρχουν περισσότερα κινητά από τουαλέτες παγκοσμίως και στάθηκε στη ραγδαία αύξηση υπολογιστικής ισχύος, ένα smartphone είναι πολλαπλάσια ισχυρό από τον υπολογιστή του Apollo 11. Το πρακτικό νόημα, η τραπεζική γίνεται δραστηριότητα που μπορεί να “τρέξει” παντού, για όλους, σε κλίμακα.

Δεδομένα. Η έκρηξη δεδομένων δεν είναι αφηρημένη. Καθορίζει τη δυνατότητα αξιολόγησης κινδύνου και εντοπισμού απάτης. Η Kindert έδωσε παραδείγματα μη συμβατικών δεδομένων, πόσο γρήγορα συμπληρώνεις μια αίτηση, πώς κρατάς το κινητό, αν ένα email δείχνει «συνεχές» και συνδεδεμένο με πραγματική ψηφιακή ζωή. Αυτή η μετατόπιση από τα “παραδοσιακά” (μισθός, εκκαθαριστικό, πιστοληπτικό ιστορικό) προς τα “συμπεριφορικά” δεδομένα, αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο τιμολογείται το ρίσκο και εγκρίνεται η πίστωση.

Συνήθειες. Post-Covid η καθημερινότητα έγινε πιο ψηφιακή. Μαζί με την gig economy, τη δουλειά από παντού, και το “on demand” σε όλες τις υπηρεσίες, άλλαξε και η προσδοκία, αν μπορείς να παραγγείλεις οτιδήποτε σε λεπτά, γιατί ένα δάνειο να θέλει εβδομάδες;

Εμπιστοσύνη. Εδώ ίσως ήταν και το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα, παλιά εμπιστοσύνη σήμαινε κτίριο, κοστούμι, brand, «συστάσεις». Σήμερα σημαίνει UX, άμεση υποστήριξη, καθαροί όροι, αίσθηση ιδιοκτησίας των δεδομένων, και peer recommendations. Με άλλα λόγια, η εμπιστοσύνη γίνεται ψηφιακό προϊόν.

Open banking και PSD: το “game changer” της ρύθμισης

Αν υπήρχε ένα σημείο που η Kindert το ανέδειξε ως “επόμενο κύμα”, αυτό ήταν το open banking και οι ευρωπαϊκές οδηγίες PSD2 προς PSD3. Με απλά λόγια, οι τράπεζες υποχρεώνονται, με τη συγκατάθεση του πελάτη, να μοιράζονται δεδομένα με τρίτους παρόχους. Αυτό, όπως είπε, δεν είναι απλώς τεχνολογική διευκόλυνση. Είναι θεσμική ανακατανομή ισχύος, το data monopoly των παραδοσιακών τραπεζών σπάει, άρα νέα σχήματα μπορούν να προσφέρουν εξατομικευμένες υπηρεσίες και να παίξουν στο κομμάτι του risk assessment πιο επιθετικά.

Η ουσία είναι ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μεταφέρεται από το “έχω ιστορικό πελάτη στο κατάστημα” στο “έχω καλύτερη ροή δεδομένων και καλύτερα μοντέλα”. Και σε αυτό το περιβάλλον, το προϊόν δεν είναι απλώς ένας λογαριασμός. Είναι η ικανότητα να «καταλαβαίνεις» τον πελάτη γρήγορα και με ακρίβεια.

Δάνειο σε 2 λεπτά και εκταμίευση σε 10 δευτερόλεπτα: υπόσχεση ή νέο στάνταρ;

Η Kindert προανήγγειλε μια λειτουργία που, αν υλοποιηθεί όπως περιγράφτηκε, δείχνει πού πηγαίνει η αγορά, αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας μέσα σε δύο λεπτά και εκταμίευση σε δέκα δευτερόλεπτα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Δεν είναι τυχαίο ότι το τόνισε ως «ανήκουστο μέχρι τώρα στην Ελλάδα» και το συνέδεσε με διεθνή παραδείγματα (όπως η Κίνα). Το στοιχείο που κάνει τη διαφορά δεν είναι μόνο ο αυτοματισμός, αλλά η πεποίθηση ότι τα δεδομένα και οι μηχανισμοί fraud detection μπορούν να αντικαταστήσουν μεγάλο μέρος της παραδοσιακής διαδικασίας.

Ταυτόχρονα, δεν παρέλειψε τον κίνδυνο, deep fakes, νέες μορφές απάτης, κοινωνική μηχανική. Υποστήριξε ότι η άμυνα δεν είναι μια “μαγική” τεχνολογία αλλά η ανίχνευση ασυνέπειας σε πολλαπλά επίπεδα: συσκευή, συμπεριφορά, ιστορικό, γεωγραφία, IP, διάρκεια ζωής ψηφιακής ταυτότητας.

Τι γίνεται με τις δουλειές στις τράπεζες: λιγότερα καταστήματα, περισσότερα data engineers

Σε ερώτηση για το αν οι νεοτράπεζες θα αυξήσουν τις απώλειες θέσεων εργασίας στον κλάδο, η απάντηση ήταν ρεαλιστική, ναι, πολλές παραδοσιακές δεξιότητες θα υποχωρήσουν, όπως υποχώρησαν στην αυτοκινητοβιομηχανία όταν μπήκαν ρομπότ. Αλλά δεν σημαίνει ότι «δεν θα υπάρχουν δουλειές». Θα υπάρχουν διαφορετικές δουλειές. Τεχνολογία, data engineering, αρχιτεκτονική δεδομένων, προϊόν, UX, ασφάλεια.

Ωστόσο, έβαλε και μια κρίσιμη υποσημείωση που απευθυνόταν ειδικά σε φοιτητές οικονομικών, η γνώση finance δεν είναι άχρηστη. Το πρόβλημα, είπε, είναι το information overload. Τα δεδομένα από μόνα τους δεν είναι insight. Insight είναι “context + judgment”. Η κατανόηση ισολογισμού, κινδύνου, ALM, και η ικανότητα να κάνεις «sanity check» στις υποθέσεις, παραμένουν πυρήνας. Η τεχνολογία είναι μέσο, όχι υποκατάστατο κρίσης.

Η “χρυσή” της αρχή: όταν δεν μπορείς να προβλέψεις, διαφοροποιείς και μένεις ευέλικτος

Προς το τέλος, η Kindert έκλεισε με μια αρχή που μοιάζει περισσότερο με στρατηγικό κανόνα ζωής παρά με fintech αφήγημα: «Οι προβλέψεις σπάνια δουλεύουν. Όταν δεν μπορείς να προβλέψεις, διαφοροποιείς και μένεις ευέλικτος. Στους οργανισμούς, η κουλτούρα και οι αξίες είναι κρίσιμες για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα».

Η φράση αυτή λειτουργεί και ως αντίβαρο σε όλη τη συζήτηση περί data. Ναι, τα δεδομένα αλλάζουν την αγορά. Αλλά δεν εξαφανίζουν το απρόβλεπτο: κρίσεις, πόλεμοι, πανδημίες, «μαύροι κύκνοι». Άρα, η τεχνολογία δεν είναι υπόσχεση βεβαιότητας. Είναι εργαλείο καλύτερης προσαρμογής.

Το συμπέρασμα μιας οικονομικής ανάγνωσης είναι σαφές: η τραπεζική δεν “ψηφιοποιείται” απλώς. Ανασχεδιάζεται γύρω από το κινητό, τα δεδομένα και τη ρυθμιστική υποχρέωση διαμοιρασμού πληροφορίας. Και σε αυτή τη μετάβαση, η αξία μετακινείται προς εκείνους που μπορούν να λειτουργήσουν με χαμηλό κόστος, να τιμολογήσουν σωστά το ρίσκο, να χτίσουν εμπιστοσύνη μέσα από UX και διαφάνεια, και να κερδίσουν κλίμακα πιο γρήγορα από τους παραδοσιακούς παίκτες.

Η «αναδιανομή πλούτου» που περιέγραψε η Kindert δεν είναι σύνθημα. Είναι η περιγραφή ενός κλάδου όπου οι ισορροπίες αλλάζουν με ταχύτητα start-up, αλλά ταυτόχρονα με τις απαιτήσεις ενός αυστηρά ρυθμιζόμενου συστήματος. Το ποιοι θα βγουν κερδισμένοι θα εξαρτηθεί από κάτι που ακούστηκε ξανά και ξανά στην ομιλία της: εμπιστοσύνη. Μόνο που πλέον, η εμπιστοσύνη δεν χτίζεται με μάρμαρο. Χτίζεται με κώδικα, δεδομένα και σωστή κρίση.

Διαβάστε ακόμη: