Ένα νέο κεφάλαιο στον ενεργειακό πόλεμο Ευρώπης-Ρωσίας πιθανώς ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα, καθώς τρεις διαδοχικές εξελίξεις στην περιοχή μας ήρθαν να πλήξουν τα ενεργειακά συμφέροντα της Μόσχας, ιδίως σε ότι αφορά το φυσικό αέριο.
Πρώτον, η απόφαση της βουλγαρικής κυβέρνησης να επιβάλει υψηλό μετακομιστικό τέλος στο ρωσικό αέριο που περνάει το έδαφός της με προορισμό χώρες όπως η Ελλάδα, η Σερβία και η Ουγγαρία.
Ο νέος δασμός δεν αφορά στην Ελλάδα, είναι όμως μέγα πρόβλημα για τους Ρώσους που καλούνται να λάβουν σύντομα αποφάσεις για το αν θα τον επωμισθούν στις περιπτώσεις που προβλέπεται. Πρώτα όμως η Ε.Ε. πρέπει να εγκρίνει το μέτρο.
Δεύτερον, η Σόφια επέβαλε υψηλή φορολογία στα κέρδη του διυλιστηρίου της Lukoil και την πιέζει να το πουλήσει.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μονάδα της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης και σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές της Financial Times, έχει ήδη εκφραστεί προκαταρκτικό ενδιαφέρον από υποψήφιους αγοραστές που ασφαλώς δεν μένουν αδιάφοροι από μια τόσο μεγάλη επιχειρηματική ευκαιρία που παρουσιάζεται σπάνια.
Η τρίτη πράξη ήρθε από την Κομισιόν, η οποία ξεκίνησε έρευνα για το συμβόλαιο που συνάφθηκε μεταξύ της Bulgargaz και της τουρκικής Botas με διάρκεια 13 ετών.
Η ανακοίνωση της Κομισιόν κάνει λόγο για τις συνθήκες ανταγωνισμού και την έλλειψη επαρκών όρων στο συμβόλαιο, όμως πηγές της αγοράς εκτιμούν ότι στόχος είναι να διαπιστωθεί κατά πόσο η Βουλγαρία προμηθεύεται ρωσικό αέριο, το οποίο οι Τούρκοι έχουν “βαπτίσει” ως δικό τους.
Όπως επισήμανε σχετικά ο πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ και γνωστός για τα φιλοτουρκικά του αισθήματα, Μάθιου Μπράιζα, η Botas επρόκειτο να ολοκληρώσει συμβόλαιο προμήθειας με αμερικανικό LNG, ώστε να εφοδιάσει και τη Βουλγαρία.
Την τελευταία στιγμή, όμως, άλλαξε γνώμη και προχώρησε στη συμφωνία με τη Bulgargaz.
Αθήνα: δεν ανησυχούμε, αφορά σε άλλους, έχουμε εναλλακτικές
«Δεν μας ανησυχεί ο ιδιότυπος ενεργειακός πόλεμος που έχει ξεκινήσει η Σόφια με τη Ρωσία, επιβάλλοντας ένα αρκετά υψηλό φόρο στο αέριο που διέρχεται μέσω του αγωγού Turk Stream» μας έλεγαν υψηλόβαθμα στελέχη του ΥΠΕΞ και του ΥΠΕΝ και συνέχιζαν: «ακόμη και αν η Ρωσία απαντήσει στον πόλεμο της Βουλγαρίας κλείνοντας εντελώς τις στρόφιγγες του Turk Stream, εμείς δεν ανησυχούμε αφού θα υποκαταστήσουμε το ρωσικό αέριο με συμφωνίες για LNG και σε αντίστοιχες τιμές» συμπλήρωναν.
Πάντως η Gazprom ως τώρα δεν έχει δείξει διαθέσεις να κλείσει τον αγωγό, χωρίς φυσικά να αποκλείεται τίποτα, με τις αντιδράσεις να περιορίζονται στη στενή σύμμαχο της Μόσχας, Ουγγαρία.
Αναλυτικά, η συμφωνία της ΔΕΠΑ με τη ρωσική πλευρά προβλέπει παράδοση του ρωσικού αερίου στα σύνορα (Σιδηρόκαστρο), άρα τον φόρο της Σόφιας θα τον επωμίζεται η Gazprom, όχι η ελληνική εταιρεία. Αντίστοιχες διαβεβαιώσεις προς την πλευρά της Ουγγαρίας και της Σερβίας έσπευσε να δώσει και ο Βούλγαρος υπουργός Οικονομικών Ασεν Βασίλεφ.
Το σκεπτικό του νόμου που ψήφισε η νέα κυβέρνηση της Βουλγαρίας για επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης 10,20 ευρώ /MWh στο ρωσικό αέριο είναι ότι ενώ η χώρα έχει από πέρυσι αποκοπεί εντελώς από τη προμήθεια της Gazprom, εντούτοις συνεχίζει να παίζει ρόλο transit για τη μεταφορά μέσω Turk Stream στη Σερβία και την Ουγγαρία.
«Εξακολουθούμε δηλαδή να πληρώνουμε τα σπασμένα άλλων χωρών που συνεχίζουν να καταναλώνουν ρωσικό αέριο», όπως δήλωσε βουλγαρική πηγή στους FT διευκρινίζοντας πως «ο στόχος είναι να γίνει αυτό ελαφρώς λιγότερο κερδοφόρο και να αναγκαστούν η Σερβία και η Ουγγαρία να κοιτάξουν αλλού».
Ο ρόλος του υγροποιημένου αεριού και ο κίνδυνος στα στενά του Ορμούζ
Όντως η Ελλάδα έχει εναλλακτικές λύσεις αλλά ο μεγάλος κίνδυνος είναι οι αντιδράσεις τους αραβικού κόσμου στην περίπτωση μιας επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα. Αν εμπλακεί το Ιράν, το πρώτο πράγμα που θα κάνει θα είναι να κλείσει τα στενά του Ορμούζ. Από εκεί περνάει το 25-30% της παγκόσμιας αγοράς LNG. Και αν συμβεί κάτι τέτοιο οι τιμές του φυσικού αερίου θα πάνε στα 500 ευρώ/MWh.
Αλλά και η Κομισιόν αξιολογεί τα διαμετακομιστικά τέλη που θέλει να επιβάλει η Βουλγαρία στο ρωσικό αέριο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τα τέλη της βουλγαρικής κυβέρνησης στο ρωσικό αέριο που μεταφέρεται μέσω του εδάφους της, δήλωσε σήμερα ο εκπρόσωπος Όλοφ Γκιλ.
«Αξιολογούμε και συζητούμε με τις βουλγαρικές αρχές αυτά τα μέτρα. Μπορώ να προσθέσω ότι η πολιτική των κυρώσεων κατά της Ρωσίας έχει περιγραφεί, αναθεωρηθεί και υιοθετηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάτι που ισχύει από την αρχή της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Η Ε.Ε. πρέπει να επιμείνει στη στήριξή της προς την Ουκρανία», σχολίασε.
Ο ίδιος τόνισε ότι εξετάζεται η λογική, η νομιμότητα και η επίδραση του συγκεκριμένου μέτρου.
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η Κομισιόν ξεκίνησε σήμερα έρευνα και ζήτησε έγγραφα από τη βουλγαρική Bulgargaz σχετικά με το συμβόλαιό της με την τουρκική Botas, τονίζοντας ότι θα επιβληθούν κυρώσεις εάν διαπιστωθούν παραβάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου.
Που θα οδηγήσει η επικίνδυνη αντιπαράθεση;
Οι συνέπειες του ενεργειακού πολέμου που κήρυξε η Βουλγαρία στη Ρωσία και το οποίο αφορά τόσο το αέριο, όσο και το πετρέλαιο, παραμένουν απροσδιόριστες.
Η επιβολή του φόρου για τη διαμετακόμιση ρωσικού αερίου, έρχεται λίγες μέρες μετά την επιβολή από τη Σόφια ενός ακόμη φόρου, 60% επί των κερδών, αυτή τη φορά στο ρωσικής ιδιοκτησίας διυλιστήριο Lukoil που βρίσκεται στο λιμάνι του Μπουργκάς και είναι το μεγαλύτερο στην ΝΑ Ευρώπη.
Στο νόμο που ψήφισε η βουλγαρική Βουλή πρόσφατα, προβλέπεται ότι σε ένα χρόνο από σήμερα, την 1η Οκτωβρίου 2024, τελειώνει η εξαίρεση που έχει πάρει το διυλιστήριο από την ΕΕ, να μπορεί να επεξεργάζεται ρωσικό αργό Urals. Από τότε και μετά θα διυλίζει αποκλειστικά μη ρωσικό πετρέλαιο.
Σύμφωνα μάλιστα με το Βούλγαρο υπουργό Οικονομικών Ασεν Βασίλεφ, η πίεση της Σόφιας είχε ως αποτέλεσμα η Lukoil να ξεκινήσει ήδη τη διαδικασία πώλησης του διυλιστηρίου. Όσο για τον φόρο 60% στα κέρδη του, αυτός θα μειωθεί στο 15% μόνο μετά την πώληση και ενώ προβλέπεται να γίνουν επενδύσεις ύψους 500 εκατ., προκειμένου να προετοιμαστεί η εγκατάσταση για να μπορεί να επεξεργάζεται ελαφρύτερο μη ρωσικό αργό.
Το τάιμινγκ που επελέγη από τη Σόφια για να ανοίξει πόλεμο με τη Ρωσία έρχεται σε μια στιγμή που η τελευταία, ευθυγραμμισμένη απόλυτα με το Ιράν, βλέπει με ανακούφιση το άνοιγμα ενός δεύτερου μετώπου στη Μ.Ανατολή, ικανού να αποσπάσει την προσοχή των Αμερικανών από την Ουκρανία.
Στην αντιπαράθεση με τη Χαμάς, ο Πούτιν έχει πάρει ξεκάθαρη θέση απέναντι στο Ισραήλ, ευθυγραμμίζεται με τη Κίνα και κυρίως προσδοκά σε αύξηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που θα βοηθούσε την ασθμαίνουσα ρωσική οικονομία.
Τα αμερικανικά αντίποινα, μέσω Βουλγαρίας, όπως τα αποκαλούν κάποιοι, είναι συντονισμένα, έρχονται ακριβώς για να στείλουν ένα μήνυμα, να πλήξουν όσο γίνεται τα ρωσικά έσοδα και να αναγκάσουν τη Σερβία και την Ουγγαρία να αναζητήσουν άλλες επιλογές, σύμφωνα με πληροφορίες των Financial Times.
Για την έντονη αντίδραση της Ουγγαρίας και την πιθανότητα προσφυγής σε ευρωπαϊκά όργανα για το νέο φόρο, ο βούλγαρος πρωθυπουργός Νικολάι Ντένκοφ δήλωσε ότι «ορισμένες χώρες πρέπει να αποφασίσουν αν είναι μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας ή τμήμα των συναντήσεων στο Πεκίνο και τη Μόσχα».
Πως απαντά η Μόσχα – Τι λέει ο Πούτιν
Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, διαβεβαίωσε την Ουγγαρία ότι οι υποχρεώσεις της Ρωσίας να προμηθεύσει αέριο θα τηρηθούν παρά τη νέα νομοθεσία στη Βουλγαρία που προβλέπει αυξημένα τέλη μετακόμισης.
Η δήλωση έγινε κατά τη διάρκεια συνάντησης μεταξύ του Πούτιν, του διευθύνοντα συμβούλου της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ, και του Ούγγρου υπουργού εξωτερικών, Πίτερ Σιζάρτο, στο Πεκίνο προ ολίγων ημερών.
Όπως δήλωσε σχετικά ο εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης, Ζόλταν Κόβακς, από την πλευρά της τονίστηκε ότι η ενεργειακή συνεργασία Ουγγαρίας-Ρωσίας είναι προαπαιτούμενο για την ενεργειακή της ασφάλεια και μέχρι στιγμής φέτος η Ρωσία έχει παραδώσει 4,8 δισ. κ.μ. στη χώρα κυρίως μέσω του αγωγού Turk Stream.
Όλο αυτό το σκηνικό αποτελεί αρνητική εξέλιξη για τη Gazprom και τη Ρωσία, καθώς οι ποσότητες μέσω του αγωγού Turk Stream είναι από πέρυσι οι μοναδικές που κατευθύνονται προς την Ευρώπη μαζί με ορισμένες μέσω της Ουκρανίας.
Στην ακραία, αλλά υπαρκτή περίπτωση που οι Ρώσοι αποφασίσουν να κόψουν τις ποσότητες, o ευρωπαϊκός διαχειριστής ENTSO-G υπολογίζει ότι οι ευρωπαϊκές αποθήκες αερίου θα ολοκληρώσουν το χειμώνα στο 32%. Αυτό προϋποθέτει ομαλή τροφοδοσία με LNG και φυσιολογικές καιρικές συνθήκες.
Επίσης, λαμβάνει υπόψη μια ολοκληρωτική παύση των ρωσικών προμηθειών μέσω αγωγών, όχι μόνο του Turk Stream. Στο σενάριο ενός ψυχρού χειμώνα δίχως ρωσικό αέριο, οι αποθήκες θα πέσουν στο 27%.
Όμως, ιδιαίτερα αισθητή θα ήταν και η επίδραση μιας τέτοιας εξέλιξης στις τιμές αερίου της Ευρώπης, οι οποίες τους τελευταίους μήνες αντιδρούν έντονα στο παραμικρό ερέθισμα. Η ελπίδα των καταναλωτών είναι ότι τα ζητήματα θα διευθετηθούν είτε μέσω διαπραγματεύσεων ή έστω μέσω της δικαστικής οδού, ώστε να παραμείνει ανοικτή η τροφοδοσία στο μεσοδιάστημα.
Πάντως η ρωσική Gazprom ανακοίνωσε ότι θα αποστείλει 41,8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας τη Δευτέρα (23/10).
Ο όγκος είναι σύμφωνος με αυτόν που αποστέλλει τις τελευταίες ημέρες.
Ούγγροι εναντίον Βούλγαρων για τα τέλη διέλευσης
Κατατέθηκε τελικά η αναμενόμενη προσφυγή της Ουγγαρίας στις Βρυξέλλες για τις βουλγαρικές ταρίφες στο αέριο ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος δηλώσεων.
Η Ουγγαρία επέλεξε να προσφύγει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την απόφαση της Βουλγαρίας να επιβάλει νέα υψηλά τέλη μεταφοράς του ρωσικού αερίου της τάξης των 10 ευρώ.
Σε ανακοίνωσή του, ο υπουργός εξωτερικών της χώρας, Ζόλταν Κόβακς, ανέφερε ότι κυβερνητικά στελέχη έχουν παροτρύνει την Ε.Ε. να μην κάνει δεκτό το μέτρο, προειδοποιώντας ότι διακινδυνεύεται η ενεργειακή προμήθεια της Ουγγαρίας και της Σερβίας, ενώ υπονομεύεται το δικαίωμά τους να καθορίζουν το εθνικό ενεργειακό μείγμα, κάτι που παραβιάζει το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Οι Ούγγροι υπογράμμισαν ότι “η ενεργειακή προμήθεια και η προστασία απέναντι στις υψηλές ενεργειακές τιμές αποτελούν ζητήματα κυριαρχίας”.
Όλα αυτά ενώ η κρατική εταιρεία αερίου MVM έχει συμφωνήσει να αγοράσει 4,5 δισ. κ.μ. ρωσικού αερίου ετησίως μέσω του αγωγού Turk Stream.
Στο μεταξύ, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός, Νικολάι Ντένκοφ, σε επίσκεψή του στην Αυστρία δήλωσε ότι “συζητήσαμε το θέμα με άλλες γειτονικές χώρες οι οποίες στήριξαν τη βουλγαρική θέση”, δίχως να κατονομάσει ποιες είναι.
