Η Μονάδα Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank δημοσίευσε μια ιδιαίτερα επίκαιρη μελέτη με τίτλο «Πληθωρισμός και Φορολογική Επιβάρυνση των Νοικοκυριών». Συγγραφείς της είναι οι Dr. Tasos Anastasatos (Επικεφαλής Οικονομολόγος), Dr. Theodoros Rapanos (Ερευνητής Οικονομολόγος) και Dr. Theodoros Stamatiou (Ανώτερος Οικονομολόγος).

Η μελέτη εξετάζει πώς η απουσία τιμαριθμικής προσαρμογής στη φορολογική κλίμακα επιβάρυνε τη φορολογία των φυσικών προσώπων το 2022–2023, με ιδιαίτερη έμφαση στα μεσαία εισοδήματα από μισθούς και συντάξεις.

Η «παγίδα» του πληθωριστικού φόρου

Το 70% του φορολογητέου εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ελλάδα προέρχεται από μισθούς και συντάξεις. Καθώς το φορολογικό σύστημα είναι προοδευτικό, οι ονομαστικές αυξήσεις αποδοχών – που συχνά απλώς αντισταθμίζουν τον πληθωρισμό – ωθούν τους φορολογούμενους σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, δημιουργώντας έναν σιωπηρό «πληθωριστικό φόρο». Το αποτέλεσμα είναι αύξηση των φορολογικών εσόδων, εις βάρος όμως της αγοραστικής δύναμης και της κατανάλωσης.

Σενάρια τιμαριθμοποίησης και δημοσιονομικές συνέπειες

Η έκθεση εξετάζει τρία σενάρια τιμαριθμικής προσαρμογής (πλήρης, μερική και ήπια) και αναλύει τις επιπτώσεις τους σε τέσσερις τομείς: την επίδραση στα έσοδα, τη μεταβολή στα καθαρά εισοδήματα, τις διαφοροποιήσεις ανά εισοδηματικό επίπεδο, και τη συγκριτική φορολογική θέση της Ελλάδας στην ΕΕ.

Σύμφωνα με την ΑΑΔΕ, η συνολική φορολογική επιβάρυνση αυξήθηκε από 9,9% το 2021 σε 11,1% το 2023. Η μη τιμαριθμοποίηση εξηγεί το 37% αυτής της αύξησης. Με πλήρη τιμαριθμοποίηση, τα φορολογικά έσοδα του 2023 θα ήταν μειωμένα κατά 9,2%, χωρίς να απειλείται το πρωτογενές πλεόνασμα.

Ανισότητες μεταξύ κοινωνικών ομάδων

Η έλλειψη τιμαριθμικής προσαρμογής επηρέασε δυσανάλογα τις κοινωνικές ομάδες. Για τους μισθωτούς και συνταξιούχους, εξηγεί το 47% της αύξησης του φόρου, ενώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες μόλις το 16%. Τα μεσαία στρώματα (40%-70%) κατέγραψαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις στη φορολογική τους επιβάρυνση – έως και 32%. Αντίθετα, τα φτωχότερα στρώματα δεν επηρεάζονται, αφού δεν πληρώνουν φόρο, και οι πλουσιότεροι επωφελούνται ελάχιστα.

Η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης λειτούργησε εν μέρει ως αντιστάθμισμα, ωφελώντας όμως κυρίως τα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα. Αν στη θέση της εφαρμοζόταν πλήρης τιμαριθμοποίηση, όλοι πλην του πλουσιότερου 10% θα είχαν όφελος – με τον διάμεσο μισθωτό να πληρώνει έως και 41% λιγότερο φόρο.

Διεθνείς συγκρίσεις και ελληνικές ιδιαιτερότητες

Σε σύγκριση με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, η Ελλάδα βρίσκεται στη μέση ως προς τη συνολική επιβάρυνση των μισθών. Ωστόσο, για οικογένειες με παιδιά, η φορολογική επιβάρυνση είναι η υψηλότερη λόγω χαμηλότερων επιδομάτων και υψηλότερων εισφορών. Το αφορολόγητο όριο βρίσκεται στο 62% του διάμεσου μισθού, ενώ ο ανώτατος συντελεστής επιβάλλεται νωρίτερα από κάθε άλλη χώρα.

Η ελληνική οικονομία χαρακτηρίζεται από υψηλή εξάρτηση από την κατανάλωση, χαμηλή αποταμίευση και σημαντικό ποσοστό αδήλωτης εργασίας. Οι εργαζόμενοι με εξειδίκευση – τους οποίους η χώρα χρειάζεται να επαναπατρίσει – είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο από τη φορολογική ολίσθηση.

Προτάσεις πολιτικής

Η μελέτη καταλήγει σε προτάσεις για το πώς μπορεί να επιτευχθεί δικαιότερη φορολογική πολιτική χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η δημοσιονομική σταθερότητα. Μεταξύ αυτών είναι η εφαρμογή αυτόματου τιμαριθμικού μηχανισμού για τη φορολογική κλίμακα, στοχευμένες προσαρμογές για τα χαμηλά εισοδήματα και ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπει τη διαρκή αξιολόγηση και αναπροσαρμογή των συντελεστών.

Η τιμαριθμοποίηση δεν αποτελεί μόνο εργαλείο φορολογικής δικαιοσύνης, αλλά και αναπτυξιακή πολιτική. Συνδυαστικά με άλλες μεταρρυθμίσεις – όπως μειώσεις συντελεστών και φορολογικές εκπτώσεις – μπορεί να ενισχύσει την επενδυτική δραστηριότητα, να περιορίσει τη φοροδιαφυγή και να φέρει περισσότερη δηλωμένη εργασία.

Διαβάστε ακόμη: