Από την μία η «παραινέσεις» – πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις της Ελλάδας προκειμένου να αυξήσει το μέγεθος των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών της στο 30% των χωρικών υδάτων της μέχρι το 2030, από την άλλη οι αντιδράσεις της Άγκυρας, αποτελούν «αγκάθια» για την Κυβέρνηση για την οριοθέτηση θαλάσσιων πάρκων.
Από τη Νίκαια της Γαλλίας, όπου πραγματοποιήθηκε η τρίτη διάσκεψη του Ο.Η.Ε. για τους Ωκεανούς, ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε πως η Ελλάδα μέχρι το τέλος του μήνα θα θεσμοθετήσει τα Θαλάσσια Πάρκα του Ιονίου και των Νοτίων Κυκλάδων, προαναγγέλλοντας και άλλα Θαλάσσια Πάρκα σε επόμενο στάδιο.
Οι εξαγγελίες Μητσοτάκη
Να σημειωθεί ότι τα θαλάσσια πάρκα είναι μια εκκρεμότητα αρκετών μηνών, η ανακοίνωση της οποίας πριν από έναν χρόνο είχε προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις από την Τουρκία. Παρά το γεγονός ότι τα Θαλάσσια Πάρκα θα περιορίζονται μόνο εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων των 6 ν.μ., η τουρκική αντίδραση εστιάζεται στην επαναφορά της θεωρίας των «Γκρίζων Ζωνών», καθώς η Τουρκία υποστηρίζει ότι πολλές από τις νησίδες και βραχονησίδες που θα περιλαμβάνονται στα Θαλάσσια Πάρκα είναι «αμφισβητούμενης κυριαρχίας».
Πάντως η επανάληψη της εξαγγελίας του Κυριάκου Μητσοτάκη από την Νίκαια φαίνεται να «έχει εκπτώσεις» ως προς τις αρχικές εξαγγελίες και τον σχεδιασμό. Και αυτό γιατί η επανάληψη της εξαγγελίας αφορά Θαλάσσιο Πάρκο στις Νότιες Κυκλάδες, γεγονός που αφήνει εκτός του σχεδιασμού για επόμενη φάση έναν μεγάλο αριθμό νησίδων που αμφισβητεί η Τουρκία και οι οποίες, σε ανεπίσημους χάρτες που είχαν δει το φως της δημοσιότητας, περιλαμβάνονταν στο Θαλάσσιο Πάρκο.
Αντιδρά η Τουρκία
Ακόμα όμως και αυτή η εξαγγελία του Έλληνα Πρωθυπουργού που είναι, που είναι «κολοβή» σε σχέση με τις αρχικές εξαγγελίες, προκάλεσε την έντονη ενόχληση και αντίδραση της Τουρκίας.
Σύμφωνα με τουρκικά μέσα ενημέρωσης και δηλώσεις τουρκικών διπλωματικών πηγών στο πρακτορείο Anadolu, η Άγκυρα εξετάζει «προληπτικά μέτρα» έναντι πιθανών «μονομερών ενεργειών» της Αθήνας, ενώ παράλληλα προωθεί τις δικές της πρωτοβουλίες περιβαλλοντικής προστασίας στις τουρκικές θάλασσες.
Η τουρκική αντίδραση επικεντρώνεται στον ενδεχόμενο επηρεασμό περιοχών που η Άγκυρα θεωρεί ότι εμπίπτουν σε «αμφισβητούμενα ύδατα». Σύμφωνα με τη φιλοκυβερνητική εφημερίδα Daily Sabah, η Τουρκία παρακολουθεί στενά αν τα θαλάσσια πάρκα που σχεδιάζει να ανακοινώσει η Ελλάδα θα εκτείνονται σε θαλάσσιες περιοχές με διμερείς διαφορές, ιδίως στο Αιγαίο. Όπως σημειώνει το δημοσίευμα, η Άγκυρα παρότι δηλώνει υπέρμαχος της περιβαλλοντικής προστασίας, επιμένει ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν πρέπει να συγκαλύπτουν γεωπολιτικά κίνητρα.
«Οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας ζωνών προστασίας που μπορεί να επηρεάσει το καθεστώς αμφισβητούμενων περιοχών είναι απαράδεκτη», τονίζουν τουρκικές διπλωματικές πηγές. Η Άγκυρα υπογραμμίζει πως διεθνείς περιβαλλοντικές συμβάσεις δεν μπορούν να αξιοποιούνται για την «υπονόμευση των δικαιωμάτων παράκτιων κρατών».
Όπως αναφέρει η Hürriyet, Τούρκοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η Αθήνα «εκμεταλλεύεται ξανά περιβαλλοντικά ζητήματα για πολιτικά οφέλη», ακόμα και εν μέσω μιας εύθραυστης ομαλοποίησης των διμερών σχέσεων.
Η εφημερίδα υπενθυμίζει ότι ήδη από το 2023, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών είχε διατυπώσει αιχμές κατά της Ελλάδας, κατηγορώντας την ότι χρησιμοποιεί το αφήγημα της οικολογικής προστασίας ως κάλυψη για τη διεθνοποίηση των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Σε απάντηση των ελληνικών εξαγγελιών, η Άγκυρα εντείνει τις δικές της πρωτοβουλίες στον τομέα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Από τον Απρίλιο, η Τουρκία έχει παρουσιάσει επίσημα το πλαίσιο του εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου (MSP), που καλύπτει το Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και τη Θάλασσα του Μαρμαρά.
Παράλληλα, τον Σεπτέμβριο του 2024, η Τουρκία υπέγραψε τη διεθνή Συμφωνία για τη Βιοποικιλότητα εκτός Εθνικής Δικαιοδοσίας (BBNJ), ενισχύοντας τη ρητορική της για περιβαλλοντική υπευθυνότητα. Σύμφωνα με τη Hürriyet, στόχος της τουρκικής κυβέρνησης είναι να διασφαλίσει την ενεργή της παρουσία στα διεθνή φόρα, θέτοντας φραγμούς σε ό,τι θεωρεί ως «επεκτατικές ερμηνείες» των ελληνικών σχεδιασμών.
Η κρίση στα Ίμια
Αυτές οι αντιδράσεις που καταγράφονται από την Άγκυρα συνιστούν μια πολύ μεγάλη δυσκολία για την Αθήνα στην προσπάθεια της να είναι συνεπής με τις δεσμεύσεις της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία έχει ξεκάθαρα θέσει τις μονομερείς αξιώσεις – διεκδικήσεις της για το Αιγαίο επιδιώκοντας να «το κόψει στα δύο» με βάση την πάγια θέση της πως τα νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο δεν έχουν δικαίωμα σε ΑΟΖ.
Το θαλάσσιο πάρκο είναι μια καθορισμένη έκταση θάλασσας που με κρατική απόφαση απομονώνεται από επιβλαβείς ανθρώπινες δράσεις προκειμένου να παρουσιάζει οικολογική βιωσιμότητα, να προάγει την συνειδητοποίηση και κατανόηση της αξίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και να παρέχει κάποιες ωφέλειες στους κατοίκους και τις κοινότητες των γειτονικών τους ακτών.
Τα θαλάσσια πάρκα τα διαχειρίζονται οι εθνικές κυβερνήσεις και η οργάνωση τους είναι αντίστοιχη με εκείνη των χερσαίων εθνικών πάρκων. Είναι προφανές πως η οριοθέτηση ενός θαλάσσιου πάρκου είναι θέμα άσκησης εθνικής κυριαρχίας.
Να σημειωθεί πως η Ελλάδα έχει ήδη οριοθετήσει δύο θαλάσσια πάρκα. Στη Ζάκυνθο στο Ιόνιο και στο Αιγαίο το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων. Το Πάρκο περιλαμβάνει το νησί της Αλοννήσου και έξη μικρότερα νησιά (Περιστέρα, Κυρά Παναγιά, Γιούρα, Ψαθούρια, Πιπέρι, Σκάντζουρα) καθώς και 22 ακατοίκητες νησίδες και βραχονησίδες.
Τρόπο τινά με την οριοθέτηση το 1992 του Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων, αιφνιδίασε την Άγκυρα. Ωστόσο η Τουρκία στη συνέχεια αντέδρασε και μεθόδευσε την κρίση των Ιμίων τρία χρόνια αργότερα που έφτασε τις δύο χώρες στα όρια μιας ανοιχτής πολεμικής σύγκρουση, η οποία αποσοβήθηκε με αμερικανική παρέμβαση και πίεση.
Με την κρίση των Ιμίων η Τουρκία έφερε και επέβαλε την θεωρία των «γκρίζων ζωνών» σύμφωνα με την οποία στο Αιγαίο υπάρχουν νησιά, νησίδες και βραχονησίδες το καθεστώς των οποίων δεν είναι «διευκρινισμένο» από τις Συνθήκες.
Από τότε η Άγκυρα δεν έχει μετακινηθεί χιλιοστό από την θέση αυτή. Επιπροσθέτως και μετά το 2021 η Τουρκία και με επίσημες δηλώσεις αλλά και με σχετικές αναφορές στον ΟΗΕ αμφισβητεί την κυριαρχία επί νησιών απαιτώντας την αποστρατιωτικοποίηση τους.
