Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Ιωάννης Σαρμάς, μετά την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης από τα κόμματα που αναδείχθηκαν από τις εκλογές του 2023 θα είναι ο επικεφαλής της υπηρεσιακής κυβέρνησης, είναι ο τρίτος υπηρεσιακός πρωθυπουργός μετά την μεταπολίτευση και θα οδηγήσει την χώρα σε δεύτερες εκλογές. 

Ωστόσο περιπτώσεις υπηρεσιακών κυβερνήσεων έχουν καταγραφεί ιστορικά ήδη από το 1867 στην Ελλάδα.

1867 – κυβέρνηση Αριστείδη Μωραϊτίνη

Ανεπιτυχής ήταν η πρώτη περίπτωση υπηρεσιακής κυβέρνησης στην Ελλάδα αφού αυτή δεν εκπλήρωσε την αποστολή της.  Η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου παραιτήθηκε και στις 20 Δεκεμβρίου 1867 διορίστηκε η πρώτη υπηρεσιακή κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Αριστείδη Μωραϊτίνη. Ωστόσο μετά την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, ορισμένα από τα μέλη της έθεσαν όρο να διατηρήσουν τα υπουργεία και μετά τις εκλογές κάτι που δεν έγινε αποδεκτό με αποτέλεσμα δύο μήνες αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου 1868, να παραιτηθεί κι αυτή χωρίς να οδηγήσει την χώρα σε εκλογές όπως έπρεπε.

1895 – κυβέρνηση Νικολάου Δηλιγιάννη

Αιτία για την σύσταση αυτής της υπηρεσιακής κυβέρνησης ήταν η παραίτηση του πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη. Στις 11 Ιανουαρίου 1895 σχηματίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον πρεσβευτή της Ελλάδας στο Παρίσι, Νικόλαο Δηλιγιάννη, ξάδελφο του πρώην πρωθυπουργού Θεόδωρου Δηλιγιάννη.

Η υπηρεσιακή αυτή κυβέρνηση οδήγησε την χώρα στις εκλογές της 16ης Απριλίου 1895 όπου η παράταξη Τρικούπη ηττήθηκε με τον ίδιο να ομολογεί την ιστορική φράση «ανθ’ ημών Γουλιμής» όταν δεν εκλέχτηκε ούτε βουλευτής. Ο Νικόλαος Δηλιγιάννης παρέδωσε την εξουσία στις 31 Μαΐου 1895 στον νικητή των εκλογών, ξάδελφό του Θεόδωρο.

1935 – κυβέρνηση Κωνσταντίνου Δεμερτζή

Στις 30 Νοεμβρίου 1935 ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής (καθηγητής του Ρωμαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παλιός πολιτικός) ορκίσθηκε πρόεδρος της υπηρεσιακής κυβέρνησης, η οποία είχε σκοπό τη διενέργεια εκλογών, που έγιναν στις 26 Ιανουαρίου του 1936.

Όμως επειδή οι μετεκλογικές συνεννοήσεις μεταξύ των κομμάτων απέτυχαν για σχηματισμό κυβέρνησης, του ανατέθηκε από τον βασιλιά να σχηματίσει ο ίδιος κυβέρνηση και στη συνέχεια να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή. Ωστόσο ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής το πρωί της 13ης Απριλίου 1936 υπέστη ανακοπή καρδιάς σε ηλικία 60 ετών. Τη θέση του ανέλαβε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και μετέπειτα δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς.

1950 – κυβέρνηση Ιωάννη Θεοτόκη

Επόμενη περίπτωση υπηρεσιακής κυβέρνησης ήταν υπό τον τέως πρόεδρο της Βουλής Ιωάννη Θεοτόκη στις 6 Ιανουαρίου 1950. Σκοπός της ήταν να οδηγήσει την Ελλάδα στις πρώτες εκλογές μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Προκηρύχτηκαν εκλογές για τις 5 Μαρτίου 1950 με το σύστημα της απλής αναλογικής.

Το εκλογικό αποτέλεσμα δεν παρείχε πλειοψηφία σε κανένα κόμμα, οπότε και σχηματίστηκε συμμαχική κυβέρνηση υπό τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Η κυβέρνηση Θεοτόκη παραιτήθηκε στις 23 Μαρτίου 1950.

1952 – κυβέρνηση Δημητρίου Κιουσόπουλου

Στις 11 Οκτωβρίου 1952, μετά από την παραίτηση της κυβέρνησης Πλαστήρα, διορίζεται η υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Δημήτριο Κιουσόπουλο για την διεξαγωγή των εκλογών της 16ης Νοεμβρίου του ιδίου έτους. Στις εκλογές επικράτησε η παράταξη του Αλέξανδρου Παπάγου. Στις 19 Νοεμβρίου 1952 η κυβέρνηση Κιουσόπουλου υπέβαλε την παραίτησή της έχοντας εκπληρώσει την αποστολή της.

1958 – κυβέρνηση Κωνσταντίνου Γεωργακόπουλου

Στην περίπτωση της υπηρεσιακής κυβέρνησης της 3ης Μαρτίου 1958 επικεφαλής δεν ήταν κάποιος δικαστικός ή πολιτικός, αλλά ο πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση, η οποία συστάθηκε μετά την πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή, είχε αποστολή τη διενέργεια των εκλογών της 11ης Μαΐου, τις οποίες κέρδισε και πάλι η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση Γεωργακόπουλου παρέδωσε την διακυβέρνηση της χώρας στις 17 Μαΐου 1958.

1961 – κυβέρνηση Κωνσταντίνου Δόβα

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1961 μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Καραμανλή σχηματίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον αρχηγό του στρατιωτικού οίκου του βασιλιά Παύλου, αντιστράτηγου ε.α Κωνσταντίνου Δόβα με σκοπό να οδηγήσει την χώρα στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου 1961. Στις 4 Νοεμβρίου, ο Κωνσταντίνος Δόβας παρέδωσε τη διακυβέρνηση της χώρας στον νικητή των εκλογών Κωνσταντίνο Καραμανλή.

1963 – κυβέρνηση Στυλιανού Μαυρομιχάλη

Επόμενη περίπτωση υπηρεσιακής κυβέρνησης καταγράφηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1963, μετά την απομάκρυνση της κυβέρνησης Πιπινέλη. Ο βασιλιάς Παύλος δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Στυλιανό Μαυρομιχάλη και η υπηρεσιακή κυβέρνησή του διεξήγαγε τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963, που έφερε στην εξουσία την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση Μαυρομιχάλη παρέδωσε την διακυβέρνηση της χώρας στις 8 Νοεμβρίου 1963.

1963 – κυβέρνηση Ιωάννη Παρασκευόπουλου

Μετά την παραίτηση και της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διόρισε στις 30 Δεκεμβρίου 1963 υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον τραπεζίτη Ιωάννη Παρασκευόπουλο με ορίζοντα τις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964. Σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου επικράτησε εκ νέου και η κυβέρνηση Παρασκευόπουλου του παρέδωσε την σκυτάλη στις 18 Φεβρουαρίου 1964.

Οι υπηρεσιακές κυβερνήσεις στην Ελλάδα μετά την μεταπολίτευση

Τα ιστορικά προηγούμενα της υπηρεσιακής κυβέρνησης μετά την μεταπολίτευση είναι δύο, μια το 1989 και μια το 2012.

Το 1989 ανέλαβε η κυβέρνηση του Ιωάννη Γρίβα μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Τζαννή Τζαννετάκη. Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, ανέθεσε στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Γρίβα τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης, προκειμένου να διεξάγει εκλογές στις 5 Νοεμβρίου 1989. Η κυβέρνηση Γρίβα ορκίστηκε στις 12 Οκτωβρίου 1989 και παρέδωσε την εξουσία στις 23 Νοεμβρίου 1989 στον Ξενοφώντα Ζολώτα, επικεφαλής της οικουμενικής κυβέρνησης.

Η δεύτερη περίπτωση ήταν το 2012 όταν μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου δεν ανεδείχθη αυτοδύναμη κυβέρνηση, δεν τελεσφόρησαν και οι διερευνητικές εντολές, επομένως οδηγηθήκαμε σε νέες εκλογές στις 17 Ιουνίου 2012, με υπηρεσιακό πρωθυπουργό τον πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Παναγιώτη Πικραμμένο.

Τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 2015, μετά την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα και την απώλεια της δεδηλωμένης στην Βουλή, υπηρεσιακή πρωθυπουργός ανέλαβε η Βασιλικής Θάνου.

Οι αρμοδιότητες της υπηρεσιακής κυβέρνησης

Μια υπηρεσιακή κυβέρνηση δεν έχει την δυνατότητα να νομοθετεί, αφού η Βουλή είναι κλειστή. Ωστόσο αν λόγω εκτάκτου ανάγκης απαιτηθεί κάποια νομοθετική διαδικασία αυτή υλοποιείται μέσω Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου.

Επίσης, η υπηρεσιακή κυβέρνηση δεν συνηθίζεται να αποστέλλει εκπροσώπους σε συνεδριάσεις ευρωπαϊκών οργάνων ή διεθνή φόρα. Στην περίπτωση που απαιτηθεί ελληνική εκπροσώπηση για παράδειγμα σε μια έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, τη χώρα θα εκπροσωπούσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Διαβάστε περισσότερα