Disney: Τα πνευματικά δικαιώματα για τον πρώτο Μίκυ Μάους φτάνουν στο τέλος τους

Πλησιάζει η στιγμή που ο Μίκυ Μάους, και άλλοι χαρακτήρες, βιβλία και ταινίες θα εκπέσουν δικαιωμάτων και θα γίνουν δημόσιο κτήμα, αν και με αρκετούς αστερίσκους, περιορισμούς και επιφυλάξεις, μέσα στο 2024.

Η μορφή του Μίκυ Μάους την οποία αφορά αυτή η έκπτωση διακαιωμάτων είναι η αρχική, η αποκαλούμενη και “Steamboat Willie”.

Σε μια στιγμή που πολλοί πίστευαν ότι μπορεί να μην έρθει ποτέ, τουλάχιστον μια εκδοχή της πεμπτουσίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και ίσως του πιο εμβληματικού χαρακτήρα στην αμερικανική ποπ κουλτούρα θα είναι απαλλαγμένη από τα πνευματικά δικαιώματα της Disney, καθώς η πρώτη του εμφάνιση στην οθόνη, στη μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων “Steamboat Willie” του 1928, με τον Μίκυ και τη Μίνι Μάους, γίνεται διαθέσιμη για δημόσια χρήση.

«Αυτό είναι συναρπαστικό γιατί είναι κάπως συμβολικό», είπε στο Associated Press η Τζένιφερ Τζένκινς, καθηγήτρια νομικής και διευθύντρια του Duke’s Center for the Study of Public Domain.

Ο νόμος των ΗΠΑ επιτρέπει την κατοχή πνευματικών δικαιωμάτων για 95 χρόνια αφού το Κογκρέσο το επέκτεινε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του Μίκυ.

«Μερικές φορές αναφέρεται χλευαστικά ως νόμος προστασίας του Μίκυ Μάους», είπε η Τζένκινς. «Αυτό είναι υπερβολικά απλοποιημένο γιατί δεν ήταν μόνο η Disney που πίεζε για παράταση της διάρκειας. Ήταν μια ολόκληρη ομάδα κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων των οποίων τα έργα επρόκειτο να μεταβούν σύντομα στο δημόσιο τομέα, επωφελήθηκαν πολύ από τα 20 χρόνια πρόσθετης προστασίας».

«Από την πρώτη εμφάνιση του Μίκυ Μάους στη μικρού μήκους ταινία Steamboat Willie του 1928, οι άνθρωποι έχουν συνδέσει τον χαρακτήρα με τις ιστορίες, τις εμπειρίες και τα αυθεντικά προϊόντα της Disney», έγραψε εκπρόσωπος της Disney σε δήλωση στο Associated Press. «Αυτό δεν θα αλλάξει όταν λήξουν τα πνευματικά δικαιώματα για την ταινία Steamboat Willie», πρόσθεσε με έμφαση.

Οι σημερινοί καλλιτέχνες και δημιουργοί θα μπορούν να κάνουν χρήση του Μίκυ, αλλά με σοβαρούς περιορισμούς. Είναι μόνο αυτή η μορφή που πρόκειται να γίνει ελεύθερη για το κοινό: η πιο άτακτη μορφή, που μοιάζει περισσότερο με αρουραίο, που δεν μιλάει και είναι καπετάνιος του σκάφους στο «Steamboat Willie».

«Οι πιο σύγχρονες εκδόσεις του Μίκυ θα παραμείνουν ανεπηρέαστες από τη λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων Steamboat Willie και ο Μίκυ θα συνεχίσει να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο ως παγκόσμιος πρεσβευτής της Walt Disney Company στην αφήγηση, στα αξιοθέατα του θεματικού πάρκου και στα εμπορεύματά μας», ανακοίνωσε η Disney.

Ωστόσο, κάθε χαρακτηριστικό ή ιδίωμα της προσωπικότητας που εμφανίζει ένας χαρακτήρας δεν εμπίπτει απαραίτητα σε κανόνες πνευματικών δικαιωμάτων, και τα δικαστήρια θα μπορούσαν να είναι απασχολημένα τα επόμενα χρόνια για να προσδιορίσουν τι εμπίπτει εντός και τι εκτός της ιδιοκτησίας της Disney.

Η Disney εξακολουθεί να διατηρεί σταθερά και χωριστά ένα εμπορικό σήμα για τον Μίκυ ως εταιρική μασκότ και αναγνωριστικό επωνυμίας και ο νόμος απαγορεύει τη χρήση του χαρακτήρα με παραπλανητικό τρόπο για να ξεγελάσουν τους καταναλωτές να πιστεύουν ότι ένα προϊόν προέρχεται από τον αρχικό δημιουργό. Όποιος ξεκινά μια κινηματογραφική εταιρεία ή ένα θεματικό πάρκο δεν θα είναι ελεύθερος να κάνει το λογότυπό του εμβληματικού ποντικού.

Η Disney θέλει “να προστατέψει τους καταναλωτές”

Η Disney ανέφερε ότι «θα εργαστεί για να προφυλάξει τους καταναλωτές από τη σύγχυση που προκαλείται από μη εξουσιοδοτημένες χρήσεις του Μίκυ και των άλλων εμβληματικών χαρακτήρων μας».

Το “Steamboat Willie”, σε σκηνοθεσία του Walt Disney και του συνεργάτη του Ουμπ Ίγουερκς και μεταξύ των πρώτων ταινιών κινουμένων σχεδίων που συγχρονίστηκε ο ήχος με τα γραφικά, ήταν στην πραγματικότητα το τρίτο καρτούν με τους Μίκυ και Μίνι που έφτιαξαν οι δυο τους, αλλά το πρώτο που κυκλοφόρησε. Ο Μίκυ είναι πιο απειλητικός, κυβερνά μια βάρκα και φτιάχνει μουσικά όργανα.

Σε αυτό, και σε ένα απόσπασμα από αυτό που χρησιμοποιήθηκε στην εισαγωγή των ταινιών κινουμένων σχεδίων της Disney τα τελευταία χρόνια, ο Μίκυ σφυρίζει τη μελωδία του 1910 “Steamboat Bill”. Το τραγούδι ενέπνευσε τον τίτλο της ταινίας του Μπάστερ Κίτον “Steamboat Bill Jr”, που κυκλοφόρησε μόλις λίγους μήνες πριν από το “Steamboat Willie”, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να ενέπνευσε τον τίτλο της μικρού μήκους ταινίας της Disney. Τα πνευματικά δικαιώματα δεν ανανεώθηκαν στην ταινία του Κίτον και είναι δημόσια από το 1956.

Ο Τίγκερ συναντά τον Γουίνι

Ένα άλλο διάσημο ζωάκι-καρτούν, ο Τίγκερ, θα ενωθεί με τον φίλο του Γουίνι το Αρκουδάκι σαν δημόσια αγαθά καθώς το βιβλίο στο οποίο εμφανίστηκε για πρώτη φορά η τίγρη που αναπηδά, «The House at Pooh Corner», γίνεται 96 ετών.

Ο Που, ίσως ο πιο διάσημος προηγούμενος χαρακτήρας που έγινε δημόσια περιουσία, πήρε αυτό το καθεστώς πριν από δύο χρόνια όταν το αυθεντικό «Winnie the Pooh» του Μιλν έγινε δημόσιο αγαθό, με αποτέλεσμα μερικές πραγματικά πρωτότυπες χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της φετινής ταινίας τρόμου «Winnie The Pooh: Blood and Honey». Ο νεαρός Μίκυ θα μπορούσε να έχει την ίδια πορεία.

«Τώρα, το κοινό θα ορίσει τους όρους», είπε ο Κόρι Ντόκτοροου, συγγραφέας και ακτιβιστής που υποστηρίζει ευρέως τη δημόσια ιδιοκτησία των έργων.

Άλλα έργα που εισέρχονται στον δημόσιο τομέα των ΗΠΑ είναι η ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν «Circus», το μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ «Ορλάντο» και το θεατρικό έργο του Ευγένιου Ο’Νιλ «Long Day’s Journey into Night».

Ο ισχύων νόμος πνευματικών δικαιωμάτων που ψηφίστηκε το 1998 έφερε τις ΗΠΑ σε πιο στενό συγχρονισμό με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθιστώντας απίθανο το Κογκρέσο να τον επεκτείνει τώρα.

Υπάρχουν επίσης τώρα ισχυρές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Amazon με τον εκδοτικό βραχίονα και η Google, που σε ορισμένες περιπτώσεις υποστηρίζουν τον δημόσιο χακτήρα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ΗΠΑ ξεπερνούν πολύ την Ευρώπη και διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα σε έργα που είναι ήδη δημόσια στη χώρα προέλευσής τους, αν και οι διεθνείς συμφωνίες θα επέτρεπαν στις ΗΠΑ να υιοθετήσουν τη μικρότερη περίοδο ισχύος πνευματικών δικαιωμάτων άλλων εθνών για το έργο που παράγεται εκεί.

Τα βιβλία του Τζορτζ Όργουελ, για παράδειγμα, συμπεριλαμβανομένου του «Animal Farm» του 1947 και του «1984» του 1949, είναι πλέον δημόσιος τομέας στη γενέτειρά του, την Μεγάλη Βρετανία. Όμως, αυτά τα έργα δεν πρόκειται να γίνουν δημόσια ιδιοκτησία στις ΗΠΑ για 25 χρόνια.