Η έκδοση του βιβλίου «Στοχασμοί του Συλλέκτη» ανοίγει για εμάς ένα παράθυρο στη σκέψη, τη φιλοσοφία και το πάθος. Τα στοιχεία αυτά υπήρξαν οι κινητήριες δυνάμεις για τη δημιουργία μιας από τις σημαντικότερες συλλογές σύγχρονης τέχνης, αυτής του Δημήτρη Δασκαλόπουλου.

Μέσα από τις συνομιλίες τους με τη δημοσιογράφο Ζέτα Τζιώτη, το ζευγάρι μοιράζεται τις αξίες, τις ιδέες και τις προθέσεις που καθόρισαν την απόφασή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου να δωρίσει τη συλλογή του σε μεγάλα μουσεία, μετατρέποντας έτσι ένα ιδιωτικό πάθος σε παγκόσμιο πολιτιστικό αγαθό.

Η διεργασία αυτή αποτυπώνεται εύστοχα στο βιβλίο «Στοχασμοί του Συλλέκτη», το οποίο αποτελεί την καταγραφή των συνομιλιών του Δημήτρη Δασκαλόπουλου με τη σύντροφό του, Ειρήνη Πάρη, με αφορμή εκατό επιλεγμένα έργα από τη Συλλογή του. Οι συνομιλίες εξελίσσονται σε έναν «διάλογο για την τέχνη και τη ζωή». Αυτή η συνύπαρξη σκέψεων και συναισθημάτων οδηγεί σε ένα βιβλίο που γράφεται από «δύο ζευγάρια χέρια».

Η έκδοση και παρουσίαση αυτού του έργου στο κοινό, εν μέσω της δωρεάς της Συλλογής, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα μέρος της τελετουργίας αποχαιρετισμού των έργων της, προσφέροντας στον αναγνώστη μια πιο προσωπική και συναισθηματική διάσταση αυτής της σημαντικής κίνησης.

Λίγα λόγια για τη Συλλογή

Η Συλλογή Δασκαλόπουλου, που ξεκίνησε το 1994, περιλαμβάνει πάνω από 350 έργα από 142 καλλιτέχνες παγκοσμίως, και αποτυπώνει ένα πλούσιο φάσμα εκφράσεων γύρω από το ανθρώπινο σώμα, την υπαρξιακή αναζήτηση και τις κοινωνικές αντιφάσεις. Με έργα παγκοσμίως διακεκριμένων καλλιτεχνών όπως η Marina Abramovic, η Louise Bourgeois, η Mona Hatoum, ο Martin Kippenberger, ο Damien Hirst, ο Βλάσης Κανιάρης, η Δέσποινα Ησαΐα, η συλλογή αποκτά μια μοναδική θέση στην παγκόσμια τέχνη.

Η δωρεά αυτών των έργων σε τέσσερα κορυφαία μουσεία, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) στην Αθήνα, τα Μουσεία Solomon R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου (MCA), και την Tate στο Ηνωμένο Βασίλειο, δημιούργησε ένα πρωτοποριακό δίκτυο συνεργασιών που συνδέει πολιτιστικούς θεσμούς παγκοσμίως, επιτρέποντας στο κοινό να απολαύσει αυτά τα πολύτιμα έργα σύγχρονης τέχνης.

Το βιβλίο «Στοχασμοί του Συλλέκτη» δεν είναι μόνο η καταγραφή μιας προσωπικής συλλογικής πορείας, αλλά και μια βαθιά φιλοσοφική αναφορά στην έννοια της τέχνης ως βασική ανθρώπινη ανάγκη. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «η τέχνη αφορά όλους», επισημαίνοντας τη σημασία της για την ανθρώπινη ύπαρξη, τη σκέψη και τον πολιτισμό.

Με αυτή τη δωρεά,  η συλλογή μεταφέρεται  από τα όρια του ιδιωτικού χώρου στην καρδιά των παγκόσμιων πολιτιστικών θεσμών, επιτρέποντας σε όλους να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και την προσωπική του θεώρηση για τον κόσμο.

Η εμπειρία της Τέχνης είναι πολυδιάστατη και ανοιχτή. Αυτό είναι που την κάνει τόσο συναρπαστική

 

– Κυρία Πάρη, διαβάζοντας το βιβλίο,  αντιλαμβανόμαστε πως έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με την Τέχνη. Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοιά της; Τι σημαίνει για εσάς η Τέχνη;

Ε.Π.: Η Τέχνη πάντα με συγκινούσε, χωρίς να μπορώ να εξηγήσω με ακρίβεια το γιατί. Ήταν κάτι που με γοήτευε, κάτι που με έκανε να νιώθω πληρότητα. Εργαζόμουν για χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ατελείωτες ώρες δουλειάς, διαπραγματεύσεις και απαιτητικές υποχρεώσεις. Ο προσωπικός μου χρόνος ήταν περιορισμένος και συχνά τον αφιέρωνα στις επισκέψεις σε μουσεία με τα παιδιά μου. Εκεί, ένιωθα κάτι διαφορετικό — μια αίσθηση εσωτερικής σύνδεσης.

Όταν γνώρισα τον σύντροφό μου, έναν άνθρωπο που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην Τέχνη, θέλησα να τον ρωτήσω τι είναι γι’ αυτόν η Τέχνη. Μου είπε λοιπόν κάτι που με εξέφρασε απόλυτα: «Τέχνη είναι ό,τι σε αγγίζει και δεν σε αφήνει αδιάφορο». Αυτή η απάντηση μου έδωσε μια ερμηνεία για όλα όσα ένιωθα.

Όσο περισσότερο εμβάθυνα στον κόσμο της, τόσο περισσότερο καταλάβαινα πως πρόκειται για μια δημιουργική πράξη που μιμείται, κατά κάποιον τρόπο, τη δημιουργία την ίδια. Η ουσία της δεν εξαντλείται σε γνώσεις ή τεχνικές. Το μυστήριο παραμένει, και αυτό είναι που κάνει ένα έργο Τέχνης να ξεχωρίζει. Δεν είναι απλώς χρώματα ή υλικά. Είναι η δύναμη που σε συγκλονίζει, που σου προκαλεί δέος, που σε μετακινεί εσωτερικά.

Ένα έργο Τέχνης δεν «μιλά» μόνο σε εμάς. Μπορεί να αγγίξει τον κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο, αλλά με την ίδια ένταση. Και αυτός ο παλμός, αυτό το βίωμα, είναι διαχρονικό. Διαπερνά τις εποχές, ενώνει τις ανθρώπινες εμπειρίες, αγγίζει κάτι βαθύτερο: τη φύση, την ανθρωπότητα, το μυστήριο της ύπαρξής, το ίδιο το Σύμπαν.

– Κύριε Δασκαλόπουλε, αναφέρεστε συχνά σε αυτόν τον «παλμό», στο ρίγος που σάς διακατέχει με την θέαση ενός έργου Τέχνης. Αυτό το αίσθημα είναι που σάς οδήγησε στην απόφαση της δωρεάς;

 Δ.Δ.: Ακριβώς. Αυτή η βαθιά αίσθηση, αυτό το συναισθηματικό και νοητικό βίωμα που προκαλεί η Τέχνη, ήταν η κινητήρια δύναμη για την απόφασή μου. Δεν αισθάνομαι ιδιοκτήτης μιας συλλογής· αισθάνομαι πως είμαι απλώς ένας ενδιάμεσος, ένας θεματοφύλακας έργων που έχουν τη δύναμη να εμπνέουν, να συγκινούν, να αφυπνίζουν.

Γι’ αυτό και πίστεψα πως αυτά τα έργα πρέπει να ανήκουν στο κοινό. Η Τέχνη είναι αναγκαία. Είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη — όχι πολυτέλεια. Και οφείλει να είναι προσβάσιμη σε όλους.

– Πάντα σας ενδιέφερε η μοντέρνα Τέχνη ή ξεκινήσατε το ταξίδι σας μέσα από τους μεγάλους κλασικούς δημιουργούς;

Δ.Δ.: Στην Τέχνη δεν υπάρχουν σύνορα — ούτε πρέπει να υπάρχουν. Φυσικά, όταν μιλάμε για μια συλλογή, χρειάζεται να υπάρχει ένα συγκεκριμένο concept, μια συνοχή και δομή. Όμως, η αγάπη για την Τέχνη δεν περιορίζεται σε κατηγορίες ή είδη. Μας συγκινεί και μας εμπνέει η Τέχνη σε όλες της τις εκφράσεις.

Ως φιλότεχνοι, θα επισκεφθούμε μουσεία με μόνιμες συλλογές που αφηγούνται την ιστορία της ανθρώπινης δημιουργικότητας, αναδεικνύουν μεγάλα επιτεύγματα και προσφέρουν ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτιστικής αναφοράς. Ταυτόχρονα, δεν θα παραλείψουμε τις περιοδικές εκθέσεις και τις σύγχρονες γκαλερί, όπου συναντά κανείς την πιο ζωντανή και άμεση όψη της Τέχνης — με έργα που συχνά συνοδεύονται από την παρουσία των ίδιων των καλλιτεχνών, με τους οποίους μπορεί κανείς να συνομιλήσει και να ανταλλάξει σκέψεις. Η εμπειρία της Τέχνης είναι πολυδιάστατη και ανοιχτή. Αυτό είναι που την κάνει τόσο συναρπαστική

Ε.Π Το αρχαίο ελληνικό άγαλμα, όπως η Αφροδίτη της Μήλου ή η Νίκη της Σαμοθράκης, μαζί με τους πίνακες του Ρίχτερ, για εμένα συνιστούν «ένα». Είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και αποτελούν αδιαίρετο κομμάτι της Τέχνης.

Κατά τη συγγραφή του βιβλίου, συνειδητοποίησα ότι τα τελευταία 30 χρόνια ο σύντροφός μου έχει δημιουργήσει μια συλλογή σύγχρονης Τέχνης, με έργα διεθνών καλλιτεχνών, της οποίας  η  κύρια θεματολογία αφορά τον άνθρωπο, τη δημιουργικότητα, την αγωνία, την ευθραυστότητα, τη ζωή και τον θάνατο.

Παρόλο που δεν πιστεύω ότι αυτό ήταν κάτι που επεδίωξε συνειδητά, θεωρώ ότι η συλλογή του έχει βαθιά ελληνική επιρροή. Κεντρικό της στοιχείο είναι ο άνθρωπος, και αυτός είναι ο πυρήνας που έφερε ο ελληνικός πολιτισμός στην ανθρωπότητα.

Αυτό ακριβώς περιγράφει η Jacqueline De Romilly στο βιβλίο της «Γιατί η Ελλάδα;», όπου εξηγεί με τόσο εύστοχο τρόπο την αφοσίωσή της στη μελέτη και προβολή των ελληνικών γραμμάτων. Στη συμπυκνωμένη της αναφορά, διατρέχει όλο το φάσμα του ελληνικού θαύματος — από τον Όμηρο και τον Πίνδαρο μέχρι την κορύφωση του 5ου αιώνα στην Αθήνα, κυρίως μέσω των κειμένων της ιστορίας, της τραγωδίας και της φιλοσοφίας.

Αν και υπήρχαν άλλοι μεγάλοι πολιτισμοί πριν από τον ελληνικό, η καινοτομία που έφερε ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ουσιαστική. Στην Τέχνη, για παράδειγμα, τα ελληνικά αγάλματα αποτύπωσαν τον άνθρωπο με τρόπο που ήταν πιο κοντά στην ανθρώπινη φύση από πολλές πλευρές. Δεν ήταν γιγαντιαία. Όλα φτιάχτηκαν σε ανθρώπινα μέτρα. Ακόμα και οι δώδεκα θεοί είχαν ανθρώπινα προτερήματα και ελαττώματα.

– Πώς προέκυψε η ιδέα για τη δημιουργία και, στη συνέχεια, για την έκδοση αυτού του ενδοσκοπικού και πολυδιάστατου βιβλίου;

Ε.Π –  Χωρίς την αγάπη για την τέχνη, τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί. Αν ο Δημήτρης δεν είχε αυτήν την αμέριστη αγάπη για την τέχνη, δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ τη Συλλογή του. Αν δεν είχα και εγώ την αγάπη για εκείνον, για την τέχνη, και για την συλλογή αυτή το βιβλίο αυτό δεν θα είχε ποτέ γεννηθεί.

Μια μέρα, γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι, ζήτησα από τον σύντροφό μου να εμβαθύνουμε και να συζητήσουμε για τη Συλλογή του. Αρχίσαμε να μιλάμε διεξοδικά για κάθε έργο, και τα όσα μου έλεγε ήταν τόσο όμορφα που σκέφτηκα πως αυτές οι ρήσεις πρέπει να καταγραφούν και να μοιραστούν. Έτσι, άρχισα να κρατώ σημειώσεις στο Ιpad μου.

Η ιδέα για το βιβλίο γεννήθηκε εκείνη τη στιγμή. Ήθελα να δημιουργήσουμε κάτι που να είναι παρακαταθήκη για τα παιδιά και τα εγγόνια του συλλέκτη, κάτι που θα συνόδευε τη συλλογή του και θα της έδινε την αληθινή της  διάσταση.

Μετά από δύο χρόνια προετοιμασίας και συνεχών συζητήσεων, κατέληξα στη δομή του βιβλίου.

Στο Α΄ μέρος συζητάμε για το πώς και γιατί γίνεται κάποιος συλλέκτης. Τι τον ωθεί να αρχίσει μια τέτοια πορεία και ποιο είναι το νόημα της συλλογής.

Στο Β’ μέρος εξετάζουμε τη θεματολογία της συλλογής και τα επιμέρους θέματα που αυτή πραγματεύεται. Ακολουθούμε έναν στοχαστικό περίπατο στα έργα και στις έννοιες που συνθέτουν τη συλλογή.

– Κύριε Δασκαλόπουλε, είστε αναμφισβήτητα ένας εξαιρετικά επιτυχημένος επιχειρηματίας. Πώς αποφασίσατε, να εκδώσετε ένα βιβλίο που δεν είναι μόνο μια έκφραση της αγάπης σας για την Τέχνη, αλλά και μια ειλικρινής συνομιλία με τη σύζυγό σας γύρω από αυτήν;

Δ.Δ – Δεν σας κρύβω ότι στην αρχή είχα κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με τη δημοσίευσή του, καθώς για μένα ήταν μια ειλικρινής έκθεση ψυχής. Ωστόσο, τώρα είμαι πολύ ευχαριστημένος που το βιβλίο αυτό υπάρχει και συνοδεύει τη Συλλογή.

Διαπιστώνω ότι με τη δωρεά των έργων στα μουσεία, το βιβλίο αποκτά ιδιαίτερη χρησιμότητα, καθώς δεν αποτελεί απλώς μια καταγραφή των έργων, αλλά και μια προσωπική μαρτυρία για τη σημασία τους. Ειδικά όταν τα έργα εκτίθενται σε δημόσιους χώρους, το βιβλίο λειτουργεί ως ένα μέσο για την κατανόηση της συλλογής, της ιστορίας της και των συναισθημάτων που συνδέονται με αυτην, προτείνοντας στους θεατές έναν πιο βαθύ τρόπο να προσεγγίσουν την τέχνη και να κατανοήσουν τον ρόλο που παίζουν στη ζωή μας.

– Κυρία Πάρη, το βιβλίο επικεντρώνεται στο concept της Συλλογής και στα συναισθήματα του συλλέκτη. Επιβεβαιώσατε τη χρησιμότητα του βιβλίου μετά τη δωρεά της Συλλογής στα μουσεία; Πώς κρίνετε τον ρόλο του;

Ε.Π – Βεβαίως. Το βιβλίο αποδείχθηκε χρήσιμο και για εμάς, καθώς βοήθησε να δομήσουμε τη σκέψη και τη διαδικασία πίσω από την απόφαση της δωρεάς, αλλά και την προσωπική μας πορεία ως λάτρεις της τέχνης.

Επίσης επιθυμούσαμε να μοιραστούμε τις σκέψεις μας για αυτό που αγαπάμε και θαυμάζουμε όχι μόνο με ανθρώπους για τους οποίους η Τέχνη είναι εξίσου σημαντική, αλλά και συγχρόνως με την ελπίδα ότι θα αγγίξουμε και εκείνους που στις εκθέσεις, κάνουν σχόλια όπως  ‘δεν καταλαβαίνω» ή “Σιγά, αυτό θα το έκανα και εγώ…”.

Το βιβλίο αυτό είχε σκοπό, συζητώντας την δική μας αντίληψη για τη σημασία που κρύβεται πίσω από κάθε έργο και την ουσία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, να προτρέψει πιθανώς  και αυτούς τους ανθρώπους να απελευθερωθούν από την ανάγκη κατανόησης με τον νου,  να ανοίξουν την καρδιά τους και να περιπλανηθούν στην γοητεία της τέχνης..

Δ.Δ – Εκτός από όλα αυτά, και οι δύο μας πιστεύουμε ότι η Τέχνη έχει την ικανότητα να μαλακώνει την ψυχή, να ακονίζει το μυαλό και να μας κάνει πιο φιλομαθείς. Είναι ένα μέσο που μας ενθαρρύνει να εξερευνήσουμε νέες ιδέες, να αναστοχαστούμε τον κόσμο γύρω μας και να ενισχύσουμε την προσωπική μας, αλλά και την επαγγελματική μας  ανάπτυξη.

–Υπάρχει κάποιο έργο τέχνης στη Συλλογή σας, που έχει για εσάς προσωπική συναισθηματική αξία, παρότι ενδεχομένως να μην θεωρείται κορυφαίο από κριτικούς τέχνης;

ΔΔ: Καταρχάς, νομίζω ότι όλα τα έργα στη συλλογή έχουν προσωπική συναισθηματική αξία για εμένα. Με συγκίνησαν όταν τα είδα, τα θεώρησα αξιόλογα και ταιριαστά για την συλλογή, με αγγίζουν και όταν τα βλέπω τώρα. Μόνο ο χρόνος και η εξέλιξη της τέχνης και της κοινωνίας  θα κρίνει πια θα αναδειχθούν ως κορυφαία και ποια όχι.

-Υπάρχει κάποιο έργο τέχνης που σας έκανε να αλλάξετε άποψη για έναν κοινωνικό ή πολιτικό προβληματισμό;

Δ.Δ: Η τέχνη, και ειδικά η σύγχρονη τέχνη, δεν έχει στόχο να εκφράσει ισχυρές απόψεις ή να σχολιάσει τα μεγάλα, τρέχοντα θέματα. Οι καλλιτέχνες δεν προσφέρουν άμεσα λύσεις, αλλά περισσότερο δημιουργούν ευαισθησίες στους ανθρώπους, βοηθώντας τους να λειτουργούν καλύτερα ως μέλη της κοινωνίας. Δεν θεωρώ ότι η τέχνη μας δείχνει το μέλλον ή κάνει ρηξικέλευθες προτάσεις.

Αντιθέτως, μας ενθαρρύνει να αναρωτιόμαστε και να εξετάζουμε τα ερωτήματα, δίνοντάς μας ερεθίσματα για σκέψη. Δεν υπάρχει κάποιο έργο που να μου άλλαξε άποψη, αλλά η σχέση μου με την τέχνη με βοήθησε να βρω απαντήσεις ή να σκεφτώ πιο δημιουργικά σε όλους τους τομείς.

–Αν μπορούσατε να έχετε μια «φανταστική» συζήτηση με έναν καλλιτέχνη από το παρελθόν, ποιον θα επιλέγατε και τι θα τον ρωτούσατε;

Δ.Δ: Αν έπρεπε να διαλέξω, θα επέλεγα είτε τον Ρούμπενς είτε τον Μαρσέλ Ντυσάν. Όμως, δεν θα τους έλεγα πολλά λόγια. Απλώς θα τους εξέφραζα ένα ειλικρινές «ευχαριστώ» εκ μέρους μου και εκ μέρους της ανθρωπότητας. Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα ολόκληρη τους ευγνωμονεί για το έργο τους. Και μετά θα αποχωρούσα.

Ε.Π: Θα διάλεγα τον Φειδία, γιατί με συγκινεί ο τρόπος που έφερε την τέχνη σε ανθρώπινη διάσταση.

Νομίζω ότι αυτός ο καλλιτέχνης άλλαξε για πάντα την αντίληψη που έχουμε για την τέχνη, ειδικά με τη δημιουργία έργων που συνδύαζαν τη θεϊκή και ανθρώπινη διάσταση, όπως το άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου και το άγαλμα του Ολυμπίου Διός. Η τεχνική του, η ικανότητά του να μετατρέπει υλικά όπως ο χρυσός και το ελεφαντόδοντο σε ζωντανές μορφές, μας έδειξε μια νέα αντίληψη για την ομορφιά και τη μορφή, ανοίγοντας έτσι νέους δρόμους στην τέχνη.

Διαβάστε τη συνέχεια της συνέντευξης στο  ArtViews.gr