Οι επίμονες διαταραχές στον χρηματοπιστωτικό τομέα, κυρίως στις ΗΠΑ και λιγότερο στην Ευρώπη, έχουν οδηγήσει τις εποπτικές και νομισματικές αρχές να καταφεύγουν άμεσα σε λήψη έκτακτων μέτρων, με στόχο την αποφυγή «επιμόλυνσης» άλλων οικονομιών.
Σύμφωνα με σχετική ανάλυση της τράπεζας Alpha Bank, τα κοινά χαρακτηριστικά των πτωχεύσεων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, που επέφεραν τη μαζική απόσυρση καταθέσεων, ήταν η μείωση της εμπιστοσύνης των καταθετών και των επενδυτών, ο ρόλος των social media στη διάδοση φημών, καθώς και η ραγδαία αύξηση των επιτοκίων για την τιθάσευση του πληθωρισμού.
Παράλληλα, διανύουμε έναν πολύ πιο επιθετικό κύκλο σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής των τελευταίων δεκαετιών για την επαναφορά του πληθωρισμού στα επιθυμητά επίπεδα. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, με σημαντικές επιπτώσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Πολλές τράπεζες, ιδίως περιφερειακές, στις ΗΠΑ, έχουν έρθει αντιμέτωπες με προβλήματα ρευστότητας, μαζικής φυγής καταθέσεων, εκτεταμένης έκθεσης σε εμπορικά ακίνητα, καθώς και μειωμένης κεφαλαιακής επάρκειας και ενεργητικού.
Έχουν απωλέσει την εμπιστοσύνη των αγορών
Επιπλέον, οι περιφερειακές τράπεζες των ΗΠΑ βρίσκονται σε μια περίοδο παρατεταμένης αβεβαιότητας, έχοντας απωλέσει την εμπιστοσύνη των αγορών. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά τις διαδοχικές πτωχεύσεις περιφερειακών τραπεζικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ (Silicon Valley Bank, Signature Bank και First Republic Bank), με συνολικά κεφάλαια Δολάρια 548,5 δισ. και συνολικές καταθέσεις περίπου Δολάρια 368 δισ., η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC) δημοσίευσε την πρότασή της για τον ρόλο της ασφάλισης καταθέσεων στην προώθηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την προστασία των τραπεζικών καταθέσεων, καθώς και τις πολιτικές και τα εργαλεία που μπορούν να συμπληρώσουν το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο ασφάλισης των καταθέσεων.
Αναμφίβολα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ της κρίσης του 2008 και της τωρινής, ενώ το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα φαίνεται να είναι λιγότερο εκτεθειμένο στις διαταραχές για τους κάτωθι λόγους:
α) Το τραπεζικό σύστημα, τόσο στις ΗΠΑ, όσο κυρίως στη ΖτΕ, λειτουργεί με υψηλότερους δείκτες κεφαλαίου και ρευστότητας, ενώ και η ποιότητα του ενεργητικού έχει βελτιωθεί.
β) Για την τρέχουσα κρίση ευθύνονται παράγοντες όπως η έλλειψη εμπιστοσύνης και η κακοδιαχείριση, που οδηγούν σε μαζική απόσυρση καταθέσεων, σε αντιδιαστολή με την έκθεση σε μη εξασφαλισμένα περιουσιακά στοιχεία, που αποτέλεσε τον καταλυτικό παράγοντα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
γ) Οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένες, παρεμβαίνοντας έγκαιρα και αποτελεσματικά, περιορίζοντας επιτυχώς τη μετάδοση, τόσο σε άλλα πιστωτικά ιδρύματα, όσο και στο σύνολο της οικονομίας.
δ) Η κερδοφορία των τραπεζών, και δη των ευρωπαϊκών, έχει φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ, της τελευταίας 15ετίας, με αποτέλεσμα να προσφέρει τη δυνατότητα στις τράπεζες να απορροφήσουν τους κραδασμούς από την κρίση στον χρηματοπιστωτικό κλάδο.
ε) Σήμερα, υπάρχει μικρότερη διασύνδεση μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν έχουν μεγάλη έκθεση στις ΗΠΑ, αφού έχουν περιορίσει τόσο τις επενδύσεις σε τίτλους των τραπεζών των ΗΠΑ, όσο και την εμπορική τους δραστηριότητας, με τη μεταβίβαση πολλών θυγατρικών σε ανταγωνιστές. Συνοψίζοντας, η σημερινή κρίση στον χρηματοπιστωτικό κλάδο διαφέρει σημαντικά από την προηγούμενη, με το ρυθμιστικό πλαίσιο να είναι θεαματικά αναβαθμισμένο, ενώ οι θετικές επιδόσεις του τραπεζικού συστήματος περιόρισαν σημαντικά τη μετάδοση χωρίς να επηρεαστεί ο κλάδος ευρύτερα.
Αποφεύγουν την κρίση οι ευρωπαϊκές τράπεζες
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες φαίνεται να αποφεύγουν την τραπεζική κρίση, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, εξαιτίας τόσο της καλύτερης διαχείρισης των κινδύνων και της υψηλής κερδοφορίας, όσο και της αυστηρότερης εποπτείας από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές. Παρά τις εντάσεις στον χρηματοπιστωτικό κλάδο, κυρίως στις ΗΠΑ, φαίνεται ότι ο αντίκτυπος στην αμερικανική οικονομία και τη Ζώνη του ευρώ (ΖτΕ), θα είναι σχετικά περιορισμένος.
Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας εκτιμάται ότι δεν μπορεί να αποφευχθεί, ενώ οι αβεβαιότητες συνεχίζουν να υφίστανται. Επίσης, ο επίμονος υψηλός πληθωρισμός, που δεν υπήρχε κατά την προηγούμενη χρηματοπιστωτική κρίση, θα περιορίσει, ενδεχομένως, τη δυνατότητα των κεντρικών τραπεζών στην αντιμετώπιση της χαμηλότερης ανάπτυξης. Στη ΖτΕ, η πιο αργή, σχετικά, αντίδραση της ΕΚΤ στην αύξηση των επιτοκίων, καθώς και οι εξελίξεις στον τραπεζικό κλάδο ενδέχεται να επιβραδύνουν την ανάπτυξη.
Όμως, η ανθεκτικότητα του τραπεζικού κλάδου με την υψηλή κερδοφορία και την αναθεωρημένη εποπτεία, η ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία και η ήπια αποκλιμάκωση των τιμών στην ενέργεια, καθώς και η επανεκκίνηση της κινεζικής οικονομίας ως σημαντικού εμπορικού εταίρου ενδέχεται να περιορίσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία. Βέβαια, δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού, αφού οι διαταραχές παραμένουν ορατές, ενώ οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι και οι ευμετάβλητες οικονομικές συνθήκες δύνανται να επιβραδύνουν την οικονομία στη ΖτΕ, ανά πάσα στιγμή.
