«Η χειρότερη μέρα της καριέρας μου και μία από τις χειρότερες μέρες της ζωής μου ήταν εκείνη η μέρα που η FTX πάγωσε τις αναλήψεις», έλεγε ο επικεφαλής της Ikigai Asset Management, Travis Kling, περιγράφοντας τι συνέβη ένα χρόνο πριν. Τέσσερις ημέρες αργότερα, η εταιρεία του Sam Bankman-Fried υπέβαλε αίτηση πτώχευσης, εγκαινιάζοντας αναμφισβήτητα τις πιο σκοτεινές μέρες στην ιστορία της κρυπτογράφησης.
Ένα χρόνο μετά, ο πανικός των πρώτων εβδομάδων, με ένα μεγάλο όγκο εργαζομένων να βρίσκεται στο δρόμο χωρίς δουλειά πλέον, φαίνεται πως έδωσε τη θέση του στην αναγνωρισιμότητα του crypto από όλο τον κόσμο αλλά και σε ριζικές αλλαγές.
Το crypto προχωράει
Ως επί το πλείστον, έχουν εξαφανιστεί οι έμποροι και η άφθονη μόχλευση που οδήγησε το Bitcoin στο υψηλό του Νοεμβρίου 2021 κοντά στα 69.000 δολάρια. Το ίδιο ισχύει και για διασημότητες και influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που διακινούν μη ανταλλάξιμα tokens και memecoins.
Οι ρυθμιστικές αρχές που είναι αποφασισμένες να μην βρεθούν ξανά εξαπήνης, θέσπισαν ακόμη πιο αυστηρά λειτουργικά πλαίσια, ενώ μεγάλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες όπως η BlackRock Inc. τολμούν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην εν λόγω αγορά, με την προοπτική να δώσει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ την πρώτη της ευλογία για ένα ETF που επενδύει απευθείας στο Bitcoin.
Ίσως ο πιο απτός δείκτης ότι η κρυπτογράφηση έχει προχωρήσει είναι το γεγονός ότι το Bitcoin έχει ανακτήσει όλες τις απώλειές του από την κατάρρευση του stablecoin TerraUSD τον Μάιο του 2022, που ξεκίνησε το κύμα αποτυχιών που τελικά βοήθησαν στην πτώση του FTX.
Ορισμένοι παρατηρητές βλέπουν μια βιομηχανία που εξακολουθεί να πλήττεται από αχαλίνωτη κερδοσκοπία και ανεπαρκείς διασφαλίσεις. Το Tether stablecoin, ένας πυλώνας του κλάδου που εδώ και καιρό αποφεύχθηκε από εικασίες σχετικά με την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων που το υποστηρίζουν και τους ισχυρισμούς ότι χρησιμοποιείται από εγκληματίες, έχει γίνει πιο κυρίαρχο τους τελευταίους μήνες. Το Binance, το μεγαλύτερο χρηματιστήριο, εξακολουθεί να λειτουργεί χωρίς επίσημη έδρα.
«Ο κλάδος εξακολουθεί να προσφέρει κατά κύριο λόγο περιουσιακά στοιχεία που μπορούν να δημιουργηθούν με αξίες που είναι εξαιρετικά χειραγώγιμες», δήλωσε η Χίλαρι Άλεν, καθηγήτρια νομικής στο τμήμα Νομικής του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, η οποία έχει γράψει για τον αντίκτυπο της κρυπτογράφησης στην οικονομική σταθερότητα. «Βλέπουμε ακόμα ανταλλακτήρια κρυπτογράφησης να εκτελούν μεσιτικές δραστηριότητες – με όλες τις συγκρούσεις συμφερόντων που συνεπάγεται κάτι τέτοιο – και εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρισμοί για ανταλλαγές που συνδυάζουν περιουσιακά στοιχεία πελατών». 
Η αγορά
Όταν κατέρρευσε η FTX, η αγορά κρυπτονομισμάτων είχε ήδη περάσει μήνες στο χείλος της καταστροφής με την TerraUSD, το hedge fund Three Arrows Capital και τον δανειστή Celsius Network. Όμως, η πτώση της FTX, του πάλαιο ποτέ κορυφαίου χρηματιστηρίο κρυπτονομισμάτων σε όγκο συναλλαγών, ήταν ακόμη πιο επιζήμια, σύμφωνα με τον επενδυτή Aaron Brown και το Bloomberg Opinion.
«Η FTX ήταν απλώς η κορύφωση ενός έτους κατάρρευσης της αγοράς», είπε. «Μείωσε απότομα τα εύκολα κέρδη συναλλαγών και τις προμήθειες ανταλλαγής από τους εμπόρους λιανικής, και επίσης έπληξε το ποντάρισμα, τα NFT και άλλες “φούσκες”».
Ο αριθμός των εξωχρηματιστηριακών γραφείων έχει μειωθεί, με κυρίως τα πιο συντηρητικά να παραμένουν, σύμφωνα με τον Tegan Kline, συνιδρυτή της Edge & Node, η οποία ανέπτυξε ένα έργο κρυπτογράφησης που ονομάζεται «The Graph». Αυτό, σε συνδυασμό με τη διάβρωση της μόχλευσης, έχει μειώσει τη ρευστότητα.
«Η μόχλευση έχει φύγει», τόνισε ο Kline. «Πολλοί άνθρωποι έχουν βγάλει χρήματα από το σύστημα ή έχουν επενδύσει χρήματα στην FTX».
Ορισμένα χρηματιστήρια κρυπτογράφησης έχουν ξεκινήσει νέα προγράμματα δανεισμού τους τελευταίους μήνες, ενώ άλλα αναμένεται να κάνουν το ντεμπούτο τους σύντομα, ελπίζοντας να καλύψουν το κενό. Η έγκριση ενός Bitcoin ETF θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην αύξηση της ρευστότητας.
Μία από τις πιο σκληρές συνέπειες είναι τα NFT, τα οποία έγιναν διάσημα από συλλογές όπως τα πρωτεύοντα καρτούν του Bored Ape Yacht Club και οι χαρακτήρες των CryptoPunks. Οι εβδομαδιαίες συναλλαγές σε NFT όμως πλέον, έχουν μειωθεί στο μισό από αυτό που ήταν όταν χρεοκόπησε η FTX.
Οι ρυθμιστικές αρχές
Το κραχ της FTX δημιούργησε στις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο την ανάγκη για πιο αυστηρά προστατευτικά πλαίσια γύρω από τα κρυπτονομίσματα. Εν συντομία, η SEC και η Commodity Futures Trading Commission ακολούθησαν κορυφαία χρηματιστήρια όπως η Binance (μαζί με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο Changpeng “CZ” Zhao), την Coinbase Global Inc. και την Kraken.
«Οι ρυθμιστικοί φορείς έχουν εντείνει την επίβλεψή τους στις κεντρικές ανταλλαγές μετά την κατάρρευση της FTX», εξήγησε ο Jacob Joseph, ερευνητής αναλυτής στην εταιρεία ανάλυσης κρυπτονομισμάτων CCData.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τον κανονισμό της για τις αγορές κρυπτο-περιουσιακών στοιχείων τον Μάιο, παρέχοντας ένα νέο νομικό πλαίσιο για τον κλάδο. Τόσο το Χονγκ Κονγκ όσο και το Ντουμπάι εισήγαγαν νέα ρυθμιστικά καθεστώτα κρυπτογράφησης κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, δεσμευόμενοι να περιορίσουν την κακή συμπεριφορά. Την ίδια στιγμή, οι ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο συνέχισαν να πιέζουν την Binance, η οποία αποχώρησε από χώρες όπως ο Καναδάς και η Ολλανδία υπό πίεση.
Ο Zhao δεν είναι ο μόνος ηγέτης κρυπτογράφησης που βρέθηκε στο στόχαστρο. Τον Ιούλιο, ένα χρόνο αφότου και η Celsius κήρυξε πτώχευση, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος Alex Mashinsky συνελήφθη και κατηγορήθηκε για απάτη ενώ ο ίδιος δήλωνε αθώος. Πριν από μια εβδομάδα, ο Bankman-Fried καταδικάστηκε για επτά κατηγορίες απάτης και συνωμοσίας μετά από μια δίκη που διήρκεσε ένα μήνα.
«Αυτή η καταδικαστική ετυμηγορία δείχνει ότι οι δράστες αυτών των τύπων απατών θα αντιμετωπίσουν τελικά το νόμο και θα υποστούν τις συνέπειες των εγκλημάτων τους, ακόμη και σε κρυπτογράφηση», δήλωσε ο Cory Klippsten, Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Bitcoin Swan. 
Τα επιχειρηματικά κεφάλαια
Κατά τη διετία 2021-2022, οι επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων διοχέτευσαν δισεκατομμύρια δολάρια σε εκκολαπτόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις. Ωστόσο, η κατάρρευση της FTX πυροδότησε μια άτακτη υποχώρηση, με τη χρηματοδότηση επιχειρηματικών συμμετοχών κρυπτογράφησης να μειώνεται κατά 63% στα 2 δισεκατομμύρια δολάρια το τρίτο τρίμηνο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με το PitchBook.
«Έχουμε πολύ λιγότερα δολάρια που πηγαίνουν στο διάστημα», δήλωσε ο David Pakman, διευθύνων συνεργάτης στην εταιρεία κρυπτογράφησης VC CoinFund. «Τα VC που εστιάζονται στην τεχνολογία έχουν απομακρυνθεί από την κρυπτογράφηση για να επικεντρωθούν στις νέες τάσεις, όπως η τεχνητή νοημοσύνη», πρόσθεσε.
Οι εταιρείες VC που διοχέτευσαν σχεδόν 2 δισεκατομμύρια δολάρια στην FTX, δέχθηκαν σφοδρά πυρά επειδή δεν εντόπισαν την απάτη. Η Sequoia Capital, η Thoma Bravo και η Paradigm αντιμετωπίζουν ακόμη και μια ομαδική αγωγή από επενδυτές FTX που ισχυρίστηκαν ότι αυτά τα VC προκάλεσαν τη νομιμότητα της ανταλλαγής.
Ως αποτέλεσμα, οι επενδυτές πραγματοποιούν τώρα ελέγχους ιστορικού στους ιδρυτές των εταιρειών και ζητούν δεδομένα σχετικά με μετρήσεις όπως τα έσοδα και η αύξηση των πελατών, αφού τελικά φάνηκε πως δεν αρκεί ένας εντυπωσιακό business plan.
«Οι ίδιες οι νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν επίσης προσαρμοστεί, επιλέγοντας όλο και περισσότερο να ξεκινήσουν τις επιχειρήσεις τους σε μέρη όπως η Σιγκαπούρη, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα οποία θεωρούνται πιο φιλικά προς την κρυπτογράφηση από τις ΗΠΑ», σύμφωνα με τον Pakman.
Η αποκεντρωμένη χρηματοδότηση
«Η κατάρρευση της FTX έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για ένα νέομοντέλο αποκεντρωμένης χρηματοδότησης», σύμφωνα με τον Paul Veradittakit, διευθύνοντα συνεργάτη στην εταιρεία κρυπτογράφησης VC Pantera Capital.
«Βλέπουμε μια νέα γενιά τέτοιων εταιρειών (Decentralized Finance-DeFi) γύρω από παράγωγα και δομημένα προϊόντα, εταιρείες που ελπίζουν να παρέχουν διαχωρισμό φύλαξης και εκκαθάρισης και εταιρείες που παρέχουν μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με την πίστωση», είπε.
Ενώ η συνολική αξία των κρυπτονομισμάτων που είναι κλειδωμένα σε εφαρμογές DeFi εξακολουθεί να είναι μειωμένη σε σχέση με ένα χρόνο πριν, έχει ανακάμψει τους τελευταίους μήνες.
Πρώην πελάτες της FTX εξακολουθούν να επιδιώκουν να ανακτήσουν περίπου 16 δισεκατομμύρια δολάρια κρυπτογράφησης που είχαν παγιδευτεί στην πλατφόρμα, όταν κατέρρευσε. Παρόλες τις αλλαγές, η εγκαταλειμμένη πλατφόρμα μπορεί να ξεκινήσει μια δεύτερη πράξη. Τρεις πλειοδότες ανταγωνίζονται για να αγοράσουν τα υπολείμματα της FTX και να επανεκκινήσουν το χρηματιστήριο σε μια δημοπρασία για τα περιουσιακά στοιχεία.
