Μέχρι πρόσφατα, το τμήμα υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολάμβανε ιδιαίτερης προσοχής, ειδικά μετά την κρίση του COVID-19, όταν έλαβε επιπλέον 5 δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης και ίδρυσε μια νέα υπηρεσία για την αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων. Η τότε Επίτροπος Υγείας, Στέλλα Κυριακίδου, έχοντας τέσσερις δεκαετίες εμπειρίας στον τομέα της υγείας, ηγήθηκε των προσπαθειών. Ωστόσο, σήμερα, καθώς τα κράτη-μέλη διεκδικούν τις κορυφαίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η θέση του Επιτρόπου Υγείας φαίνεται να μένει πίσω, αντιμετωπίζοντας ελάχιστο ενδιαφέρον.
Η θέση αυτή, όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το Politico, πιθανότατα θα ανατεθεί σε ένα μικρό κράτος-μέλος της ΕΕ, χωρίς ενδιαφέρον για το χαρτοφυλάκιο και χωρίς εμπειρία στον τομέα της υγείας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Δημόσιας Υγείας (EPHA), η οποία εδρεύει στις Βρυξέλλες, «τα διδάγματα από τη σημασία της υγείας φαίνεται να έχουν χαθεί, καθώς η Ευρώπη επιχειρεί να αφήσει πίσω της την πανδημία».
Με την πανδημία του COVID-19 να ξεκινάει λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ανάληψη της θητείας της τρέχουσας Επιτροπής το 2020, οι πολιτικές υγείας ανέβηκαν στην κορυφή της ευρωπαϊκής ατζέντας. Ωστόσο, με τις νέες προκλήσεις, όπως η χρηματοδότηση και η άμυνα, να διεκδικούν την προσοχή, η υγεία χάνει έδαφος, με τον φόβο ότι η νέα Επίτροπος ή ο νέος Επίτροπος Υγείας θα είναι κάποιος χωρίς επαρκή εμπειρία, ο οποίος θα κληθεί να χειριστεί κρίσιμα θέματα, όπως οι πολιτικές για το κάπνισμα και το άτμισμα, καθώς και την αναθεώρηση των κανόνων για τη φαρμακοβιομηχανία.
Οι δύο κύριοι υποψήφιοι για τη θέση του Επιτρόπου Υγείας έχουν ήδη αποχωρήσει από την κούρσα. Ο Βέλγος Υπουργός Υγείας, Φρανκ Βαντενμπρούκ, ο οποίος ήταν αγαπητός στις οργανώσεις κατά του καπνίσματος, απέσυρε την υποψηφιότητά του όταν η χώρα του αποφάσισε να ακολουθήσει την προτροπή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και να προτείνει γυναίκα υποψήφια για την Επιτροπή. Ο άλλος υποψήφιος, ο πρώην Υπουργός Υγείας της Μάλτας, Κρις Φερν, ήταν επίσης ένας πιθανός διεκδικητής της θέσης, αλλά η υποψηφιότητά του αποσύρθηκε μετά από εμπλοκή του σε σκάνδαλο σχετικά με απάτη σε δημόσιο νοσοκομείο.
Ένα ακόμη όνομα που συζητείται είναι αυτό του Κώστα Καδή, πρώην Υπουργού Υγείας της Κύπρου, αν και ο ίδιος προτιμάει τη θέση του Επιτρόπου Μεσογείου. Η Κροάτισσα υποψήφια, Ντουμπράβκα Σούιτσα, θεωρείται επίσης μια πιθανή επιλογή, αλλά κυρίως λόγω της θέσης της ως Αντιπροέδρου της Επιτροπής, χωρίς ιδιαίτερη εμπειρία στον τομέα της υγείας.
Πέρα από την έλλειψη εμπειρίας των υποψηφίων, ανησυχία προκαλούν και οι περικοπές στη χρηματοδότηση της υγείας. Τα κράτη-μέλη αποφάσισαν να μειώσουν το πρόγραμμα EU4Health κατά 1 δισεκατομμύριο ευρώ από το αρχικό ποσό των 5,3 δισεκατομμυρίων, ώστε να διοχετευτούν πόροι για την υποστήριξη της Ουκρανίας. Αυτό το πρόγραμμα χρηματοδότησε πρωτοβουλίες, όπως την έρευνα για το μακροχρόνιο COVID και τις προσπάθειες διατήρησης του νοσηλευτικού προσωπικού. Αν και το πρόγραμμα θα συνεχιστεί μέχρι το 2027, υπάρχει η πιθανότητα να μην ανανεωθεί, κάτι που συμβολίζει τη σταδιακή πτώση της υγείας στην ευρωπαϊκή ατζέντα.
Πολλοί εκφράζουν την ανησυχία τους για τις περικοπές. Ο βουλευτής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (EPP), Τομισλάβ Σοκόλ, δήλωσε ότι οι περικοπές στο EU4Health στέλνουν λάθος μήνυμα, επισημαίνοντας ότι η υγεία θα πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα. Την άποψή του συμμερίζεται και ο πρώην Επίτροπος Υγείας, Βυτένις Αντριουκάιτις, ο οποίος δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει τη δυναμική που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Στον Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πολιτική υγείας φαίνεται να χάνει τη σημασία της, παρά τη δημιουργία της υποεπιτροπής SANT το 2023 για την υγεία. Η επιτροπή αυτή, όμως, δεν διαθέτει νομοθετικές εξουσίες και λειτουργεί περισσότερο ως πλατφόρμα συζητήσεων, ενώ η πραγματική εξουσία παραμένει στην επιτροπή ENVI, η οποία συνδυάζει την υγεία με το κλίμα και άλλες πολιτικές. Παρά τις πιέσεις από την κεντροδεξιά για μεταφορά των αρμοδιοτήτων στην SANT, οι αριστερές και κεντροαριστερές δυνάμεις προειδοποιούν ότι αυτό θα περιθωριοποιήσει ακόμα περισσότερο την ατζέντα της υγείας.
Η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού στις πρόσφατες ευρωεκλογές προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο αβεβαιότητας. Οι νέοι ακροδεξιοί ευρωβουλευτές χρησιμοποιούν τις επιτροπές υγείας για να προωθήσουν ακραίες απόψεις, κατηγορώντας την Ευρωπαϊκή Ένωση για παραπληροφόρηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κάτι που προκαλεί εντάσεις στις συζητήσεις.
Παρά τις ανησυχίες για την εμπειρία των νέων υποψηφίων, ορισμένοι πιστεύουν ότι η πραγματική σημασία της πολιτικής υγείας θα καθοριστεί από την ίδια την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία έχει θέσει την καταπολέμηση του καρκίνου ως προτεραιότητα της προηγούμενης θητείας της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μάλιστα, έχει προγραμματίσει πρωτοβουλίες για τα χημικά και τη βελτίωση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο των νοσοκομείων.
