Η πίεση από την πανδημία του COVID-19 στην οικονομική δραστηριότητα παγκοσμίως υποχώρησε αισθητά στο πρώτο τρίμηνο φέτος, παρότι στη διάρκειά του συνεχίστηκαν τα μέτρα αναστολής λειτουργίας κλάδων και περιορισμού των μετακινήσεων.

Γράφει ο Σπύρος Σταθάκης

Όπως σημειώνει σε σχετική ανάλυση το ΙΟΒΕ, η επιβράδυνση προήλθε κυρίως από την παρόμοια εξέλιξη στις πλέον αναπτυγμένες χώρες συνολικά και την έντονη επιτάχυνση της ανάκαμψης στην Κίνα.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στην περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου φέτος, το ΑΕΠ υποχώρησε στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά 0,4%, από 2,9% ένα τρίμηνο πριν.

Η ύφεση στην αρχή του 2021 ήταν χαμηλότερη από ότι στο ίδιο τρίμηνο πέρυσι, όταν ξεκίνησε η πανδημία (-0,9%).

Ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ στις πλέον αναπτυγμένες οικονομίες (G7) διαμορφώθηκε το πρώτο τρίμηνο σε -0,7%, έναντι -3,2% στο προηγούμενο τρίμηνο και 1,3% στο αντίστοιχο τρίμηνο της περασμένης χρονιάς.

Αντιθέτως, στις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του ΟΟΣΑ η ύφεση κλιμακώθηκε, στο 3,4% από 0,7% στο προηγούμενο τρίμηνο.

Ποια ανεπτυγμένη χώρα είχε τη μεγαλύτερη μεταβολή

Μεταξύ των πλέον αναπτυγμένων χωρών, η μεγαλύτερη μεταβολή στο ρυθμό του ΑΕΠ έναντι του προηγούμενου τριμήνου σημειώθηκε στη Γαλλία (+1,5% από -4,8%), στην Ιταλία (-1,4%, έναντι -6,6%) και στον Καναδά (+0,3%, από -3,2%).

Η Γαλλία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ (+0,4%) ήταν οι πλέον αναπτυγμένες χώρες όπου εκδηλώθηκε τάση ανάκαμψης. Στον αντίποδα, η ύφεση κλιμακώθηκε στην αρχή του 2021 μόνο στην Ιαπωνία (-1,8%, από -1,0%).

Στις μεγάλες ασιατικές αναπτυσσόμενες οικονομίες, η οικονομία της Κίνας αναπτύχθηκε στο πρώτο τρίμηνο φέτος με ρυθμό 18,3%, που είναι ο υψηλότερος τουλάχιστον των τελευταίων 30 ετών, κατόπιν ανάπτυξης 6,5% ένα τρίμηνο πριν.

Η ανάκαμψη της Ινδίας επιταχύνθηκε ήπια, στο 1,8% από 0,5% στο τέλος του 2020. Στη Λατινική Αμερική, οι οικονομίες της Αργεντινής και της Βραζιλίας ανέκαμψαν με παρόμοιο ρυθμό (2,2-2,3%), από ύφεση 4,6% και 1,2% ένα τρίμηνο πριν.

Η οικονομία της Ρωσίας παρέμεινε σε ύφεση στο πρώτο τρίμηνο του 2021, ελαφρώς ηπιότερη (2,0% έναντι 2,7%).

Η στροφή στην ανάκαμψη

Η έντονη αποκλιμάκωση της ύφεσης ή η στροφή σε ανάκαμψη στις πλέον αναπτυγμένες χώρες, καθώς και στην Κίνα, κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, οφείλεται πρωτίστως στην έντονη αναθέρμανση του διεθνούς εμπορίου (+9,2%, από +2,6% στο περασμένο τρίμηνο).

Αυτή προήλθε κυρίως από την εξαγωγική δραστηριότητα των πλέον αναπτυγμένων οικονομιών, της Κίνας και της Μέσης Ανατολής-Αφρικής, με την τάση στην τελευταία περιφέρεια να αφορά κυρίως στην έντονη κλιμάκωση των εξαγωγών καυσίμων.

Η Κίνα πρωτοστάτησε μαζί με την Ανατολική Ευρώπη-Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών μεταξύ των αναδυόμενων περιφερειών και στις εισαγωγές. Οι ρυθμοί εισαγωγών ήταν υψηλοί και στις ισχυρότερες οικονομίες, ωστόσο χαμηλότεροι εκείνων στις εξαγωγές τους.

Οι τάσεις στο ΑΕΠ

Οι πρόσφατες τάσεις στο ΑΕΠ αντανακλούν και τη συνέχιση των παρεμβάσεων στήριξης στις ισχυρότερες οικονομίες, δημοσιονομικού και νομισματικού χαρακτήρα.

Από την άλλη πλευρά, είναι ήδη αισθητή η επίπτωση των αυξημένων μέτρων στήριξης στο δημοσιονομικό ισοζύγιό τους, το οποίο αναμένεται να διαμορφωθεί φέτος πλησίον των περυσινών, υψηλών επιπέδων ελλείμματος.

Μια τέτοια εξέλιξη συνεπάγεται εκ νέου σημαντική επιβάρυνση του δημόσιου χρέους, η οποία για χώρες στις οποίες αυτό ήδη είναι υψηλό, ενδεχομένως να δυσχεράνει μελλοντικά την αναχρηματοδότησή του.

Οι παρεμβάσεις πολιτικής στις αναπτυγμένες χώρες, που αναμένεται να κλιμακωθούν το τρέχον εξάμηνο κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την έναρξη λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, θα συνεχίσουν να διαχέονται σε τμήματα της παγκόσμιας οικονομίας, στηρίζοντας και αναπτυσσόμενες οικονομίες, στις οποίες είτε δεν υπάρχουν αντίστοιχες δυνατότητες, είτε αυτές είναι περιορισμένες.

Βεβαίως, η ταχύτητα ανάκαμψης των χωρών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες που σχετίζονται με την πανδημία, όπως τυχόν εξάπλωση ισχυρών μεταλλάξεων του ιού, η ταχύτητα του εμβολιασμού, αλλά και διαρθρωτικά χαρακτηριστικά των οικονομιών, όπως ο βαθμός εξάρτησής τους από τον τουρισμό, το διεθνές εμπόριο.

Ανασχετικός παράγοντας στην ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας θα είναι η έντονη ενίσχυση της τιμής του πετρελαίου, που υπερέβη στο πρώτο εξάμηνο το 55%.

Εκτός από την ταχύτητα της ανάκαμψης, κλιμακώνεται το ενδιαφέρον για την ποιότητά της.

Η πλειονότητα των χωρών εμφανίζει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, ανεξαρτήτως επίπεδου ανάπτυξης, με τους νέους εργαζόμενους και εκείνους με χαμηλές δεξιότητες να είναι εκείνοι που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση.

Η έμφαση στην εξάπλωση της ψηφιοποίησης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της πανδημίας, μάλλον θα επιτείνει τις δυσχέρειες επανένταξης στην αγορά εργασίας της δεύτερης κατηγορίας.

Επομένως, χρειάζεται έμφαση σε προγράμματα επανακατάρτισης και επανειδίκευσης, με συγκεκριμένο περιεχόμενο. Ειδικά τις αναπτυσσόμενες χώρες, έχει πληγεί η απασχόληση των γυναικών, οξύνοντας τις σχετικές ανισότητες.

Συνισταμένη των τάσεων κατά το τρέχον έτος και των αναμενόμενων εξελίξεων που αναλύθηκαν, καθώς και του γεγονότος ότι το πλήγμα στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα το 2020 από την πανδημία ήταν μικρότερο του αρχικά αναμενόμενου, προκαλώντας μικρότερη αναταραχή στη λειτουργία των οικονομιών και τη διασύνδεσή τους, αποτελεί η πρόβλεψη για ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας φέτος με ρυθμό στην περιοχή του 5,5-6,0%, υπερβαίνοντας την ύφεσή της πέρυσι, κατά 4,4%.