Ένα εμβληματικό έργο για τη Δυτική Αθήνα, που αφορά την ανάπλαση του χώρου του παλαιού εργοστασίου της Βιοχρώμ στην Αγία Βαρβάρα, την αλλαγή της χρήσης και την αξιοποίηση των κτιρίων του, μπαίνει σε τροχιά υλοποίησης.
Πρόκειται για μια συστάδα εγκαταστάσεων, τη μονάδα, κτίρια διοίκησης κ.α., που κουβαλάει «βαρύ» ιστορικό βιομηχανικό φορτίο. Καθώς συνδέθηκε με την είσοδο, πριν από πολλές δεκαετίες, ενός διεθνούς κολοσσού στην ελληνική αγορά, της Procter and Gamble (P&G), αλλά και εντυπώθηκε στην καθημερινότητα και τη συνείδηση των ελληνικών νοικοκυριών, καθώς από τη μονάδα αυτή ξεκίνησε η παραγωγή του θρυλικού Tide, του Dal και Dalo, εν συνεχεία του Jet, του Ariel και άλλων απορρυπαντικών και προϊόντων βαφής ρούχων.
Οι εγκαταστάσεις λοιπόν, αυτού του παλαιού εργοστασίου, θα ξαναζωντανέψουν. Στόχος της ανάπλασης η αξιοποίηση των κτιρίων ως hub πολιτιστικής καινοτομίας, με ανάπτυξη πολλαπλών πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η διαγωνιστική διαδικασία από το Δήμο Αγίας Βαρβάρας, με τον δήμαρχο Λάμπρο Μίχο να επενδύει τα μέγιστα στην υλοποίηση του σχεδίου, ολοκληρώθηκε προ διμήνου.
Ο σχεδιασμός προβλέπει την αποκατάσταση του βιομηχανικού κτιρίου Κ3 για την ανάπτυξη θερμοκοιτίδας επιχειρήσεων και γραφείων δημοτικών επιχειρήσεων του Δήμου, προϋπολογισμού 3,8 εκατ. ευρώ. Επίσης, έχει συναφθεί μνημόνιο συνεργασίας του Δήμου με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), για την παραχώρηση στο ΠΑΔΑ της χρήσης του Κτιρίου 1 στο συγκρότημα του πρώην εργοστασίου, για τη στέγαση και λειτουργία του Ινστιτούτου Confucius ΠΑΔΑ, ως πολυχώρου του Πανεπιστημίου.
Ακόμη προβλέπεται αποκατάσταση και ενεργειακή αναβάθμιση και του Κτιρίου Κ6 του συγκροτήματος για την ανάπτυξη θερμοκοιτίδας εφαρμοσμένων τεχνών και τη λειτουργία της ήδη υπάρχουσας Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του Δήμου Αγίας Βαρβάρας.
Εταιρεία – μοντέλο
Η έναρξη της λειτουργίας της Εταιρείας Βιομηχανίας Χρωμάτων Ανιλίνης Α.Ε., γνωστότερης στους παλιούς ως Βιοχρώμ, εντοπίζεται στο μακρινό 1932, με παραγωγή χρωμάτων για υφάσματα. Έδρα της ήταν η Καλλιθέα. Ο χώρος που βρίσκεται το εργοστάσιο της Αγίας Βαρβάρας ήταν τμήμα οικοπέδου που υπάρχει επί της Ιεράς Οδού και Ελευθερίου Βενιζέλου και ανήκε στην Εταιρεία Εριουργείων Κ. Σιγάρα Α.Ε. Αυτή πούλησε ένα μέρος του, 27 στρεμμάτων περίπου, στον ιδιοκτήτη της Βιοχρώμ Αθανάσιο Γκέρτσο, που ξεκίνησε αμέσως την κατασκευή του εργοστασίου που παρήγαγε απορρυπαντικά και χρώματα ρούχων, απασχολώντας 140 άτομα. Στο υπόλοιπο όπου εξακολουθούσε να λειτουργεί η Κ. Σιγάρα, σήμερα βρίσκονται τρία καταστήματα, των Σκλαβενίτη, Practiker και Mac Donald’s.
Η Βιοχρώμ αποτέλεσε το «όχημα» για την είσοδο το 1960, στην ελληνική αγορά, της P&G. Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο πλαίσιο του αναπτυξιακού της σχεδίου για τη χώρα, ζητούσε από ξένους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους να επενδύσουν παραγωγικά στην Ελλάδα, υπό τον όρο να σχηματίζουν θυγατρικές επιχειρήσεις, με 50% ελληνική συμμετοχή. Έτσι, η P&G συμφώνησε με την Βιοχρώμ του Αθ. Γκέρτσου, στην ίδρυση της θυγατρικής της πολυεθνικής, P&G HELLAS Α.Ε. Η συμφωνία ήταν 30ετής και η νέα εταιρεία με 50%- 50% συμμετοχή, είχε αρχικό μετοχικό κεφάλαιο 1 εκατομμύριο δραχμές. Το προσωπικό της μέχρι το 1962 είχε υπερδιπλασιαστεί.
Η νέα εταιρεία ξεκίνησε την παραγωγή στην Αγία Βαρβάρα και τη διάθεση στην ελληνική αγορά του πρώτου συνθετικού απορρυπαντικού γενικής χρήσης, του Tide zk της P&G και εν συνεχεία το Dal και το Dalo της Βιοχρώμ. Πέντε χρόνια αργότερα,
ξεκίνησε την παραγωγή του επίσης απορρυπαντικού γενικής χρήσης, Jet.
Το 1971 η εταιρεία λάνσαρε το απορρυπαντικό ελεγχόμενου αφρισμού για όλα τα αυτόματα πλυντήρια Ariel. Τέσσερα χρόνια αργότερα ακολούθησε η προώθηση του Tide Omatic, απορρυπαντικού της ίδιας κατηγορίας με το προηγούμενο. Όλα τα
προαναφερθέντα προϊόντα, παράγονταν από το εργοστάσιο της Βιοχρώμ, με τις αυστηρότερες ποιοτικές προδιαγραφές, τον έλεγχο και την επίβλεψη των χημικών της P&G. Έτσι, γρήγορα πέτυχαν τα μερίδιά τους να ισοδυναμούν με το ήμισυ σχεδόν της συνολικής κατανάλωσης των απορρυπαντικών στην ελληνική αγορά.
Το «διαζύγιο»
Η P&G παρέμεινε στην Αγία Βαρβάρα και τη συνεργασία της με τη Βιοχρώμ μέχρι και το 1996. Τότε μετέφερε την παραγωγή της στην Τουρκία λόγω φθηνότερου εργατικού κόστους. Επρόκειτο για μια στρατηγική απόφαση αλλαγής πορείας του
αμερικανικού πολυεθνικού ομίλου, που εδρεύει στο Σινσινάτι του Οχάιο. Αντί της ανάπτυξης του τοπικού μάρκετινγκ για τη δημιουργία και προώθηση προϊόντων εθνικής εμβέλειας, π.χ. του Jet, επέλεξε – διεθνώς – τη στρατηγική ανάπτυξη μόνο παγκόσμιων προϊόντων. Βάσει της λογικής, ότι οι ανάγκες των καταναλωτών που ζουν σε όλες τις ανεπτυγμένες αγορές, όχι απλώς συγκλίνουν στις ίδιες απαιτήσεις, αλλά είναι τελικά ίδιες.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτού του στρατηγικού σχεδιασμού, το 1996 η μητρική εταιρία αποφάσισε τη δραστική μείωση των παραγωγικών της μονάδων σε όλο τον κόσμο, διακόπτοντας και τη συνεργασία της εν Ελλάδι θυγατρικής της με τη Βιοχρώμ.
Η Βιοχρώμ ωστόσο συνέχισε τη λειτουργία της και με κεκτημένη ταχύτητα στα επόμενα λίγα χρόνια είχε να επιδείξει αλματώδη ανάπτυξη, καθώς οι πωλήσεις της το 1998 ξεπέρασαν τα 6 δισ. δρχ., έναντι 600 εκατ. δρχ. το 1985, εξάγοντας το 95% της παραγωγής της στις αγορές της Δυτικής Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια το 100% των μετοχών της Βιοχρώμ εξαγοράστηκε από το Yorkshire Group PLC, έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χρωμάτων για συνθετικές υφαντικές ίνες
διεθνώς. Το εργοστάσιο της Βιοχρώμ λειτούργησε μέχρι το 1999. Η ακίνητη περιουσία, το οικόπεδο των 27 στρεμμάτων, αγοράστηκε από τον Δήμο Αγίας Βαρβάρας.
Το πλάνο της αξιοποίησης
Επιστροφή στο παρόν και στην επανάχρηση μιας βιομηχανικής εγκατάστασης, που κάλλιστα μπορεί να αποτελέσει «οδηγό» για ανάλογα σχέδια αξιοποίησης στην ίδια ή άλλες περιοχές εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών κτιρίων, που σήμερα έχουν παραδοθεί στην φθορά του χρόνου.
Στα βασικά πλεονεκτήματα της αξιοποίησης της συγκεκριμένης εντάσσεται καταρχάς ότι το παλαιό βιομηχανικό συγκρότημα της Βιοχρώμ βρίσκεται σε κεντρικούς οδικούς άξονες της περιοχής (Ιερά Οδός και Λεωφόρος Ελευθερίου Βενιζέλου) με τη θέση και την χωροταξική οντότητα του χώρου να δημιουργούν τις καλύτερες προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός δυναμικού πόλου έλξης.
Σε αυτό συμβάλουν και η γειτνίαση με ιστορικά μνημεία, τοποθεσίες και πολιτιστικούς φορείς όπως η Μονή Δαφνίου, το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Μπλοκ 15, το Δρομοκαΐτειο Μουσείο, το Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού, κ.α., καθώς και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Ως κριτήρια για την ανακατασκευή ενός τέτοιου χώρου και ειδικά μέσα στον αστικό ιστό είναι σίγουρα η προσβασιμότητα, ο σωστός σχεδιασμός, η κατάλληλη συνδρομή από φορείς και ιδιώτες και η διασφάλιση της απαραίτητης υποστήριξης και μακροχρόνιας συντήρησης μιας τέτοιας προσπάθειας. Η Βιοχρώμ εκπληρώνει αυτές τις προϋποθέσεις ώστε να προχωρήσει η επανάχρηση και να αξιοποιηθεί ολόκληρος ο πρώην βιομηχανικός χώρος.
Με τη σειρά του βεβαίως, το έργο αναμένεται να συμβάλει όχι μόνο στην πολιτιστική, αλλά και στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη πρωτίστως του Δήμου της Αγίας Βαρβάρας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, με δημιουργία θέσεων εργασίας, προσέλκυση επισκεπτών, τόνωση της τοπικής αγοράς.
Για παράδειγμα, η Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Δήμου Αγίας Βαρβάρας είναι αναγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού, έχοντας ιδρυθεί το 1999 και η εκπαίδευση που παρέχει στους σπουδαστές της είναι τριτοβάθμια. Δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αφού χρηματοδοτείται από τον Δήμο και έχει συμβολικά δίδακτρα. Στη σχολή δόθηκε το όνομα ενός από τους πιο καταξιωμένους συγγραφείς στο χώρο του θεάτρου, του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Έχει ξεχωρίσει για την ποιότητα των σπουδών της με πολλές διακρίσεις. Τα μαθήματα, οι ασκήσεις και γενικά όλες οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες της γίνονται σε λειτουργικούς χώρους του παλαιού εργοστασίου της Βιοχρώμ. Οι παραστάσεις και οι μεγάλες εκδηλώσεις κοινωνικού και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος πραγματοποιούνται στο υψηλών προδιαγραφών Δημοτικό Θέατρο «Γιάννης Ρίτσος».
Ο Δημήτριος Γκέρτσος
Τελευταίος ιδιοκτήτης της Βιοχρώμ ήταν ο Δημήτριος Γκέρτσος, γιος του ιδρυτή της Αθανάσιου Γκέρτσου. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957, σπούδασε οικονομικά στο Williams College των ΗΠΑ, με μεταπτυχιακό από το Harvard Business School για το πρόγραμμα Management Development. Ξεκίνησε την σταδιοδρομία του στο τμήμα Marketing της Procter &Gamble στη Γενεύη. Στη συνέχεια (1983-1998) ανέλαβε τα καθήκοντα του Διευθύνοντος Συμβούλου και κατόπιν του Προέδρου της Βιοχρώμ.
Συμμετείχε ακόμη, από το 1988, στο Δ.Σ. της Φαρμακευτικής Βιομηχανίας Δαμβέργης Α.Ε. της οποίας διατέλεσε Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος (1996- 1997).
Μέχρι το 2005, κατείχε την θέση του Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της Αφοι Παπαστράτου Α.Ε. Ο Ευάγγελος Παπαστράτος, που έθεσε τα θεμέλια της σπουδαίας ελληνικής καπνοβιομηχανίας το 1913, αρκετά χρόνια μετά, το 1948
πάντρεψε με τον Αθανάσιο Γκέρτσο την μονάκριβη κόρη του Χάρι, την οποία είχε αποκτήσει από το γάμο του με την Αικατερίνη Δαμβέργη, της γνωστής οικογενείας βιομηχάνων. Η οικογένεια Γκέρτσου, με ποσοστά που κατείχαν οι κυρίες Χαρίκλεια, Μαρία και Αικατερίνη Γκέρτσου και ο Δημήτριος Γκέρτσος, γιος του Αθανασίου και της Χάριτος, εγγονός δηλαδή του Ευάγγελου Παπαστράτου, ήταν ο κυριότερος μέτοχος της εταιρείας, όταν αυτή (το οικογενειακό πακέτο του 75%) πουλήθηκε το 2003 στην Philip Morris έναντι 371 εκατ. ευρώ.
Ο Δημ. Γκέρτσος επί σειρά ετών συμμετείχε εξάλλου και στο Δ.Σ. της Alpha Επενδύσεων Α.Ε., καθώς και του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ). Επίσης, μεταξύ 2008 και 2016 διατέλεσε Ανεξάρτητο Μη Εκτελεστικό Μέλος του Δ.Σ. της
Lavipharm. Από το 2000 δραστηριοποιήθηκε και στον χώρο ανάπτυξης και αξιοποίησης ακινήτων.
Επιχειρηματίας και άνθρωπος με πολύ σημαντική, πλην αθόρυβη, κοινωνική προσφορά, το 2004 ο Δημήτρης Γκέρτσος, ως πρόεδρος της Ανωνύμου Εταιρίας Αξιοποίησης Ακινήτων Αφοί Παπαστράτου Α.Ε., δώρισε στον δήμο Αγρινίου το σύγχρονο κτίριο των καπναποθηκών, συνολικού εμβαδού 9.835 τ.μ., που κατασκευάστηκε το 1969.
Το έργο του Γύζη
Προ τριετίας προχώρησε σε μια άλλη αξιοσημείωτη χειρονομία. Συγκεκριμένα, στις 8 Φεβρουαρίου 2021, δώρισε την «Δόξα των Ψαρών», μια σπουδαία ελαιογραφία που φιλοτέχνησε ο Νικόλαος Γύζης το 1898, στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Με μια «χειρονομία ευγενούς προσφοράς και υψηλού εθνικού συμβολισμού», όπως είπε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά την παράδοση του πίνακα, ο Δημήτρης Γκέρτσος έκανε πράξη μια σκέψη, την οποία ο
ίδιος – όπως είπε – έβλεπε σαν καθήκον: «Να μην περπατά η “Δόξα” μονάχη σε ένα σπίτι, αλλά ανάμεσα στους Έλληνες. Πόσο μάλλον στην Προεδρία της Δημοκρατίας».
Η «Δόξα» είναι ένα από τα πιο σημαντικά ελληνικά έργα ζωγραφικής. Ο Νικόλαος Γύζης τη δημιούργησε λίγο πριν την εκπνοή του 19ου αιώνα. Πηγή έμπνευσης του, το επίγραμμα «Η καταστροφή των Ψαρών» (1825) του Διονυσίου Σολωμού και
συγκεκριμένα ο στίχος «Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη, περπατώντας η Δόξα μονάχη».
Τον πίνακα είχε αγοράσει πριν από περίπου 100 χρόνια ο παππούς του Δημ Γκέρτσου, Ευάγγελος Παπαστράτος, με προτροπή της συζύγου του, Αικατερίνης Δαμβέργη, μίας από τις πρώτες γυναίκες που φοίτησαν στη Σχολή Καλών Τεχνών.
Στη συνέχεια, ο πίνακας κληροδοτήθηκε στη μοναχοκόρη τους Χάρι και τον σύζυγό της Αθανάσιο Γκέρτσο, παραμένοντας στα χέρια της οικογένειας επί δεκαετίες.
«Η προσωπικότητα της Προέδρου μας, με ενέπνευσε στο να προχωρήσω τελικά σε αυτή την κίνηση» είπε ο Δημ. Γκέρτσος κατά την παράδοση του πίνακα.
Συμπληρώνοντας ότι «σήμερα νομίζω ότι ο πιο ευτυχής από όλους θα ήταν ο ίδιος ο Νικόλαος Γύζης».
