Στον κόσμο της επιστήμης και της τεχνολογίας, η μόνη σταθερά είναι η συνεχής αλλαγή. Μάλιστα, κάποιες από αυτές τις αλλαγές, όπως είχε γράψει ο Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος της επιστήμης Thomas Kuhn στο περίφημο βιβλίο του «Η δομή των επιστημονικών ανακαλύψεων», είναι τόσο ανατρεπτικές που αναδιαμορφώνουν ολοκληρωτικά τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, και κυρίως πράττουμε στην καθημερινότητά μας. Αν υποθέσουμε πως ο Παγκόσμιος Ιστός αποτέλεσε μια τέτοια παραδειγματική αλλαγή στα τέλη του 20ού αιώνα, ήρθε η ώρα να καλωσορίσουμε το 6G· αυτό που πολλοί, χωρίς να υπερβάλλουν, ονομάζουν το «επόμενο Διαδίκτυο», το οποίο θα ξαναγράψει τους κανόνες της ψηφιακής μας ύπαρξης.
Το 6G υπόσχεται σημαντικά πιο αναβαθμισμένες ασύρματες υπηρεσίες επικοινωνίας συγκριτικά με εκείνες του προκατόχου του, του 5G. Παραλλήλως, αντιπροσωπεύει στην πράξη μια ριζικά νέα προσέγγιση στα ψηφιακά δίκτυα, η οποία είναι έτοιμη να αλλάξει τον κόσμο μας, τόσο κοινωνικά όσο και γνωσιακά. Όπως το Διαδίκτυο επαναπροσδιόρισε τις κοινωνικές σχέσεις και αναδιαμόρφωσε τις γνωστικές διαδικασίες αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αποκτήσαμε πρόσβαση στις πληροφορίες και στη μεταφορά τους, τα δίκτυα 6ης γενιάς είναι έτοιμα να «ταράξουν τα νερά» σε ένα εντελώς νέο επίπεδο, αφού θα επιτρέπουν τον απόλυτο συγχρονισμό του φυσικού και του ψηφιακού κόσμου.
Μερικά παραδείγματα από το παρόν περιλαμβάνουν: τη δυνατότητα τρισδιάστατων συναντήσεων σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια ταξιδιών με τρένα υψηλής ταχύτητας· την πραγματοποίηση χειρουργικών επεμβάσεων εξ αποστάσεως με αλληλεπίδραση τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας· πρόσβαση μαθητών και φοιτητών από απομακρυσμένες περιοχές σε εκπαίδευση παγκόσμιας κλάσης· δυνατότητα αρχιτεκτόνων και μηχανικών να περπατούν μέσα σε εικονικά κτίρια· χρησιμοποίηση drones από αγρότες· περιηγήσεις και ταξίδια ανά τον κόσμο με χρήση εικονικών οδηγών· ακόμα και πιο «εξωτικές» εφαρμογές, όπως τη «φυσική» μας παρουσία μέσω ολογραμμάτων.
Πέρα, λοιπόν, από την υπόσχεση της αστραπιαίας μεταφοράς δεδομένων και της απρόσκοπτης συνδεσιμότητας, το 6G έρχεται να επαναπροσδιορίσει την ίδια την ουσία των κοινωνικών σχέσεων και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την υλική πραγματικότητα και την οργάνωσή της στον χρόνο αλλά κυρίως στον χώρο. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου η εικονική πραγματικότητα καταρρίπτει τα σύνορα μεταξύ ψηφιακού και φυσικού, κι όπου οι καθηλωτικές εμπειρίες αποτελούν τον κανόνα της καθημερινότητάς μας, προσδίδοντας νέες διαστάσεις στην κατανόηση της πραγματικότητας.
Επιτρέποντας τη συγχώνευση του φυσικού και εικονικού τοπίου, το «επόμενο Διαδίκτυο» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια εντελώς νέα κοινωνικο-τεχνολογική «υποδομή» όχι μόνο για τη δημιουργία, μεταφορά και αξιοποίηση της γνώσης, αλλά κυρίως για την κοινωνική και οικονομική γεωγραφία του κυβερνοχώρου, όπως έχει χαρτογραφηθεί εκτενώς τις τελευταίες δεκαετίες από κοινωνιολόγους, φιλοσόφους και άλλους —όπως ο Manuel Castells, που εκπόνησε στα τέλη του περασμένου αιώναμελέτες-ορόσημα (π.χ. «Ο γαλαξίας του διαδικτύου: στοχασμοί για το διαδίκτυο, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία»).
Ενώ τα ταχύτερα δίκτυα 5G έχουν έρθει για να αναβαθμίσουν τον όγκο και τη συχνότητα των ροών δεδομένων μεταξύ κόμβων πληροφοριών, το 6G αποτελεί μια «παραδειγματική αλλαγή», αφού θα επιτρέπει τη σύνδεση μεταξύ του φυσικού χώρου και της ανθρώπινης νόησης και δράσης μέσω «αισθητηριοποιημένων» (sensorized) ασύρματων δικτύων, ικανών να ανιχνεύουν ανθρώπους, τις ενέργειες τους, και υλικά αντικείμενα στον φυσικό χώρο, συνδέοντας έτσι τον κυβερνοχώρο με τον υλικό κόσμο με τρόπους που δεν έχουμε ξαναδεί.
Για να γίνει κατανοητή η διαφορά μεταξύ του 6G και των προκατόχων του, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στο εγγύς μέλλον, οι χωρικά και χρονικά οργανωμένες αλληλεπιδράσεις ανθρώπου με άνθρωπο θα αποτελούν ολοένα και λιγότερο τα θεμέλια της κοινωνικής ζωής, γεννώντας, λοιπόν, νέες, αχαρτογράφητες προσδοκίες, κοινωνικές συνήθειες, νόρμες, κανόνες, ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις, ψήγματα των οποίων έχουμε έως τώρα δει μόνο στα σενάρια φουτουριστικών ταινιών και σειρών, όπως για παράδειγμα το ‘’Black Mirror’’.
Το κατά πόσο το 6G επιφυλάσσει ένα δυστοπικό ή ευτοπικό μέλλον, εκτός από θέμα προσωπικής αντίληψης ή προδιάθεσης, είναι κάτι που δύσκολα μπορεί να απαντηθεί τεκμηριωμένα τώρα. Το μόνο σίγουρο είναι πως το 6G παρουσιάζει τεχνολογικές προκλήσεις με σημαντικές κοινωνικές —και αν θέλετε— φιλοσοφικές προεκτάσεις. Ας εξετάσουμε μερικές από αυτές.
Σε κοινωνικό επίπεδο, το 6G προβλέπεται να καταρρίψει εδραιωμένους χωροχρονικούς περιορισμούς που ιστορικά διαμόρφωναν τις αλληλεπιδράσεις μας, επιτρέποντας τη δημιουργία πιο συμπεριληπτικών και ποικίλων κοινωνικών δικτύων που θα υπερβαίνουν γεωγραφικά όρια. Στο πεδίο της εργασίας, το 6G πιθανόν να μειώσει τη σημασία των φυσικών χώρων και των γραφείων, εκτοπίζοντας ή μεταλλάσσοντας ενδεχομένως κλάδους και επαγγέλματα που έως τώρα βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στη φυσική παρουσία. Ταυτόχρονα, η ενσωμάτωση του 6G στην καθημερινότητα εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την προστασία και τα όρια της ιδιωτικής ζωής. Η ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και η «αισθητηριοποίηση» (sensorization) μπορεί να οδηγήσει σε πρωτοφανή επίπεδα επιτήρησης, προσβάλλοντας το δικαίωμα της ιδιωτικότητας. Η συζήτηση σχετικά με την ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και ιδιωτικότητας καθώς και τις νομικές και ηθικές επιπτώσεις τους έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να ενταθεί. Τέλος, το 6G πιθανότατα να αναδείξει και το κρίσιμο ζήτημα της ψηφιακής ισότητας, με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να καλούνται να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο άνισης πρόσβασης στα οφέλη του 6G και της επιδείνωσης υφισταμένων κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.
Σε φιλοσοφικό, τώρα, επίπεδο, η συζήτηση επικεντρώνεται αναπόφευκτα στην κατανόηση της (νέας) πραγματικότητας και της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως αυτή θα προκύψει από την πλήρη συγχώνευση του ψηφιακού με το φυσικό κόσμο. Η αυξανόμενη διαμεσολάβηση της ανθρώπινης δράσης από ψηφιακά στρώματα πραγματικού χρόνου προκαλεί, επίσης ηθικά ερωτήματα· πώς διασφαλίζεται η ηθική συμπεριφορά σε ένα «γενναίο νέο κόσμο» όπου η τεχνολογία είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη νόηση και την πράξη; Η φιλοσοφική «ατζέντα» ήδη περιστρέφεται γύρω από τις ηθικές επιπτώσεις της «αισθητηριοποίησης», της επιτήρησης και της δυνατότητας χειραγώγησης σε μία υπερ-συνδεδεμένη κοινωνία. Επίσης, καθώς όλοι μας προβλέπεται να εμπλακούμε ολοένα και πιο βαθιά σε καθηλωτικές εικονικές εμπειρίες, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με την προσωπική ταυτότητα, την συνείδηση, και τα θολά όρια μεταξύ του φυσικού και ψηφιακού εαυτού μας. Τέλος, η ενσωμάτωση του 6G στη γνώση και τη μάθηση εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς η ατομική πράξη αλλά και η κοινωνική δράση διαπλέκονται με τις ψηφιακές πληροφορίες· πώς αποκτάται και επικυρώνεται η γνώση σε ένα κόσμο όπου αποκεντρωμένα ψηφιακά δίκτυα διαμεσολαβούν στην αλληλεπίδρασή μας με την πραγματικότητα;
