Για μία ακόμη φορά οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζήτησαν το ζήτημα των προσφύγων, στη σύνοδο κορυφής του Οκτωβρίου, χωρίς να καταλήξουν σε ενιαία γραμμή. Παραμένουν οι διαφωνίες για την κατανομή των αιτούντων άσυλο σε όλα τα κράτη-μέλη, ώστε να αποφορτιστεί η κατάσταση στις χώρες του Νότου. Στην ατζέντα προστίθετει πλέον και η κατασκευή όλο και περισσότερων οχυρωματικών έργων στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πόσο απόρθητη μπορεί να γίνει μία «Ευρώπη-φρούριο», εάν δεν θέλει να απαρνηθεί στοιχειώδεις ανθρωπιστικές αξίες; Η περιχαράκωση φαίνεται ότι είναι η πρώτη επιλογή των ευρωπαίων ηγετών.

Ναι ή όχι στα ευρωπαϊκά τείχη;

Σύμφωνα με στοιχεία της Frontex συνολικά 135.000 άνθρωποι έφτασαν φέτος στην ΕΕ, ζητώντας άσυλο. Ο αριθμός αυτός είναι μειωμένος κατά 50% σε σχέση με τον αντίστοιχο του 2020 και σαφώς πολύ μικρότερος από εκείνον του 2015. Ωστόσο ο νέος αυστριακός καγκελάριος Αλεξάντερ Σάλενμπεργκ δηλώνει ότι «η μετανάστευση παραμένει αμείωτη, όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία». Τον Οκτώβριο δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες – μεταξύ αυτών η Αυστρία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής – ζήτησαν από κοινού ευρωπαϊκά κονδύλια για να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή φράχτη ή άλλων οχυρωματικών έργων στα σύνορά τους.

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δηλώνει αντίθετη και προειδοποιεί ότι τόσο η ίδια, όσο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν πρόκειται να συναινέσουν. Όταν όμως ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ βρέθηκε στη Βαρσοβία για να εκφράσει τη συμπαράστασή του στην πολωνική κυβέρνηση έκανε μία δήλωση με ακριβώς αντίθετο περιεχόμενο: «Γινεται μία συζήτηση για να διαπιστώσουμε κατά πόσον οι υποδομές αυτές μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την ΕΕ», ανέφερε ο Σαρλ Μισέλ. «Πρέπει να ξεκαθαριστεί η ικανότητα της Ένωσης να επιδεικνύει αλληλεγγύη με εκείνους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και φυλάττουν σύνορα, τα οποία είναι και εξωτερικά σύνορα της ΕΕ». Η Ουγγαρία ήταν η πρώτη χώρα που άρχισε να υψώνει φράχτες το δραματικό καλοκαίρι του 2015. Ακολούθησαν η Ελλάδα, η Βουλγαρία και άλλες χώρες. Το συνολικό μήκος των νέων οχυρωματικών έργων στα εξωτερικά σύνορα ξεπερνά πλέον τα 1.000 χιλιόμετρα.

Καταγγελίες για ανησυχητικές «πρακτικές»

Στη Μεσόγειο – κυρίως στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών – γίνονται επαναπροωθήσεις μεταναστών εδώ και χρόνια. Η Ιταλία συνεργάζεται με την ακτοφυλακή της Λιβύης, την οποία και εκπαιδεύει, ενώ παράλληλα την ενισχύει με σύγχρονο εξοπλισμό. Και αυτό παρά τις καταγγελίες για τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν στους λιβυκούς καταυλισμούς, με τους βασανισμούς και τους οικονομικούς εκβιασμούς εις βάρος προσφύγων να βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Και στην Ελλάδα, την Κροατία και τη Βουλγαρία έχουν ακουστεί καταγγελίες για παράνομες επαναπροωθήσεις – «παράνομες», υπό την έννοια ότι οι μετανάστες δεν έχουν ούτε καν τη θεωρητική πιθανότητα να καταθέσουν αίτηση ασύλου σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η ΜΚΟ Border Violence Monitoring Network υποστηρίζει ότι την περίοδο 2020-2021 η Ελλάδα έχει επαναπροωθήσει πάνω από 6.000 ανθρώπους, στη στεριά και τη θάλασσα, ενώ το Danish Refugee Council κάνει λόγο για 18.000 επαναπροωθήσεις στην Κροατία από τότε που ξέσπασε η πανδημία.

Έντονη κριτική από τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, Φίλιπο Γκράντι, κατά την τελευταια ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Προκαλούν σοβαρή ανησυχία η πρακτική που ακολουθούν ορισμένες χώρες: τα τείχη και τα συρματοπλέγματα, οι παράνομες επαναπροωθήσεις, η χρήση βίας εναντίον προσφύγων και μεταναστών, κάποιοι από τους οποίους ξεγυμνώνονται και ρίχνονται στα ποτάμια ή στη θάλασσα με αποτέλεσμα να πνιγούν. Ανησυχία προκαλεί και η προσπάθεια  να αποφύγουν κάποιοι τις υποχρεώσεις τους πληρώνοντας τρίτες χώρες, ώστε να αναλάβουν εκείνες την ευθύνη…»

«Αυτοί που έρχονται δεν είναι πρόσφυγες…»

Κι όμως, υπάρχει και η αντίθετη άποψη, η οποία μάλιστα ακούστηκε πολλές φορές στη διάρκεια της συζήτησης για το προσφυγικό στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του ολλανδού χριστιανοδημοκράτη Γιερούν Λέναερς: «Πολλοί από αυτούς που προσπαθούν να έρθουν στην Ευρώπη δεν είναι πρόσφυγες, δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Στην πραγματικότητα κάνουν κατάχρηση της νομοθεσίας περί ασύλου εις βάρος εκείνων που έχουν πραγματική ανάγκη. Βλέπουμε εγκληματικές ομάδες να κάνουν μπίζνες δισεκατομμυρίων με τη μετανάστευση, βλέπουμε αυταρχικούς ηγέτες να αξιοποιούν τη μετανάστευση για να αρχίσουν υβριδικό πόλεμο εναντίον της ΕΕ».

Πηγή: Deutsche Welle