Οι προσπάθειες του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, να τερματίσει την εξέγερση της ομάδας Wagner μπορεί να αποτελέσουν το «κλειδί» για την δίκη του, ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου, με την κατηγορία των εγκλημάτων πολέμου, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες του διεθνούς δικαίου.
Μετά την ανταρσία με επικεφαλής τον Γεβγκένι Πριγκόζιν,ο Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι οι μισθοφόροι είχαν «χρηματοδοτηθεί πλήρως» από τις ρωσικές αρχές. Μόνο τον τελευταίο χρόνο, έλαβαν περισσότερα από 86 δισεκατομμύρια ρούβλια από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ.
Ο Φίλιπ Σαντς, καθηγητής δικαίου στο UCL και συγγραφέας του East West Street, ενός βιβλίου για την προέλευση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, επεσήμανε πως τα λόγια αυτά του Ρώσου προέδρου μπορεί να γίνουν καταλύτης όσον αφορά στις ευθύνες του ιδίου και του κράτους του για τις πράξεις των μισθοφόρων.
Για χρόνια, ο ηγέτης της Ρωσίας κρατούσε αποστάσεις από τη Wagner, η οποία ιδρύθηκε το 2014, καθώς οι κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου από τους μαχητές της αυξάνονταν συνεχώς. Μεταξύ άλλων, είχαν καταγγελθεί από τον ΟΗΕ, που έκανε έρευνα για την παρουσία των μισθοφόρων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Κατά τη διάρκεια μάχης με αμερικανικά στρατεύματα στη Συρία το 2018, η Μόσχα αρνήθηκε ότι έχει οποιονδήποτε έλεγχο επί των δυνάμεων της Wagner και ένας εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δήλωσε, την ίδια χρονιά, ότι δεν υπάρχουν ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες στη Ρωσία.
«Η πληρωμή της δεν θα καθιστούσε τον Πούτιν – ή τη Ρωσία – αυτόματα νομικά υπεύθυνο για τα εγκλήματά της», δήλωσε ο Ντέιπο Ακάντε, καθηγητής δημόσιου διεθνούς δικαίου στη Σχολή Blavatnik της Οξφόρδης. Θα μπορούσε, όμως, να αποτελέσει σημαντικό μέρος μιας ευρύτερης υπόθεσης.
«Είναι μια σημαντική παραδοχή» είπε. «Η χρηματοδότηση, από μόνη της, δεν είναι επαρκής για να πούμε ότι κάποιος είναι υπεύθυνος για ένα διεθνές έγκλημα … [αλλά] καθιστά πιο δύσκολο να ισχυριστούν πως “αυτά τα πράγματα δεν έχουν καμία σχέση με εμάς”».
«Είπατε ότι στην πραγματικότητα χρηματοδοτούσατε αυτή την ομάδα, άρα αυτό σημαίνει ότι, κατά μία έννοια, συμβάλλατε σε αυτό που κάνει αυτή η ομάδα» είπε και συμπλήρωσε πως παρότι θα χρειαστούν κι άλλα στοιχεία, το πρώτο υπάρχει πλέον.
Οι ουκρανικές αρχές και οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους στην αναζήτηση δικαιοσύνης για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εκεί από τις ρωσικές δυνάμεις. Αλλά οι θηριωδίες της ομάδας – στην Ουκρανία και αλλού – είναι δυνητικά πιο δύσκολο να αποδοθούν στο ρωσικό κράτος, απ΄ότι οι επιθέσεις που γίνονται από τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας.
Υπάρχει προηγούμενο με καταδίκη παραστρατιωτικών οργανώσεων για εγκλήματα πολέμου, αλλά καμία που να εμπλέκει κράτος στις ευθύνες. Οι Σέρβοι πολιτοφύλακες κρίθηκαν ένοχοι από διεθνές δικαστήριο για τη σφαγή των μουσουλμάνων της Βοσνίας στη Σρεμπρένιτσα το 1995, αλλά η Σερβία κρίθηκε ένοχη μόνο για την αποτυχία της να αποτρέψει τη γενοκτονία. Στο Βελιγράδι, η απόφαση αυτή διαστρεβλώθηκε από ορισμένους Σέρβους εθνικιστές σε αθώωση.
«(Το δικαστήριο) δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι οι παραστρατιωτικοί βρίσκονταν υπό τον άμεσο έλεγχο των σερβικών αρχών» εξήγησε ο Σαντς. «Αυτή η διάκριση αξιοποιήθηκε στο Βελιγράδι την επόμενη μέρα και οι εφημερίδες που υποστήριζαν την κυβέρνηση ή που διοικούνταν από την κυβέρνηση, έβγαλαν τίτλους που έλεγαν πράγματα όπως “Είμαστε αθώοι”».
Το παράδειγμα αυτό καθιστά τα σχόλια του Πούτιν δυνητικά το κλειδί για ένα διαφορετικό αποτέλεσμα σε μελλοντικές δίκες, πρόσθεσε ο ίδιος.
Ακόμη κι αν δεν υπάρξει δίκη, η συζήτηση σχετικά με την απόδοση ευθύνης για τα εγκλήματα της Wagner μπορεί να ωθήσει τη διεθνή νομική κοινότητα να σκεφτεί πιο διεξοδικά το θέμα της λογοδοσίας, σε έναν κόσμο που πολλαπλασιάζονται οι πολιτοφυλακές, δήλωσε ο Τζέρι Σίμπσον, καθηγητής δημόσιου διεθνούς δικαίου στο LSE.
«Δεδομένου του αυξανόμενου κατακερματισμού των κρατών και της χρήσης ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών, αυτό θα είναι ένα όλο και μεγαλύτερο ζήτημα για τα δικαστήρια, όσο περνάει ο καιρός» σημείωσε, αλλά εξήγησε πως το έργο των δικαστηρίων στην απόδοση δικαιοσύνης, όσον αφορά πολέμους, είναι ιδιαίτερα δύσκολο.
