Έναν λιγότερο προφανή, αλλά ιδιαίτερα κρίσιμο παράγοντα πληθωριστικού κινδύνου αναδεικνύει η UBS, στρέφοντας το ενδιαφέρον όχι τόσο στους επίσημους δείκτες τιμών, όσο στον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται την ακρίβεια στην καθημερινότητά τους.
Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Global Wealth Management, Paul Donovan, οι οικονομικές αποφάσεις των ανθρώπων δεν βασίζονται αποκλειστικά στη λογική. Αντίθετα, οι καταναλωτές τείνουν να εστιάζουν στις αυξήσεις τιμών προϊόντων που αγοράζουν συχνά, ενώ αγνοούν ή ξεχνούν μειώσεις τιμών σε αγαθά που αποκτώνται πιο σπάνια.
Τρόφιμα και καύσιμα διαμορφώνουν την αίσθηση του πληθωρισμού
Αυτή η ψυχολογική τάση, σύμφωνα με την UBS, εξηγεί γιατί οι πληθωριστικές προσδοκίες των νοικοκυριών συνδέονται κυρίως με τις τιμές των τροφίμων και των καυσίμων. Μικρές αλλά επαναλαμβανόμενες επιβαρύνσεις –όπως μια αύξηση στην τιμή ενός καθημερινού προϊόντος– χαράσσονται έντονα στη μνήμη. Αντίθετα, μια σημαντική μείωση στην τιμή ενός ακριβότερου αγαθού, όπως μια ηλεκτρική συσκευή, συχνά δεν επηρεάζει την αίσθηση του κόστους ζωής.
Το ηλεκτρικό ρεύμα αλλάζει κατηγορία
Σήμερα, σε αυτή την ομάδα των «συχνών αγορών» προστίθεται και η ηλεκτρική ενέργεια. Παρότι το ρεύμα ήταν πάντα μια σταθερή δαπάνη, αυτό που μεταβάλλεται ριζικά είναι η διαφάνεια του κόστους.
Η ταχεία διάδοση των έξυπνων μετρητών επιτρέπει στους καταναλωτές να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο –ακόμη και ανά ώρα– τόσο την κατανάλωση όσο και τη χρέωση, μέσω ψηφιακών εφαρμογών. Έτσι, το κόστος του ρεύματος γίνεται καθημερινά «ορατό», ενισχύοντας την αίσθηση ακρίβειας.
Κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες
Σύμφωνα με τον Paul Donovan, αυτή η εξέλιξη μπορεί να έχει ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Η συνεχής παρακολούθηση των χρεώσεων εντείνει τις ανησυχίες για το κόστος ζωής, ακόμη και σε περιόδους όπου ο συνολικός πληθωρισμός εμφανίζει αποκλιμάκωση.
Η UBS προειδοποιεί ότι ο νέος πληθωριστικός κίνδυνος δεν πηγάζει απαραίτητα από την άνοδο των τιμών, αλλά από τον τρόπο που οι καταναλωτές τις αντιλαμβάνονται, τις καταγράφουν στη μνήμη τους και τις βιώνουν καθημερινά. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια δομική αλλαγή στον «βιωμένο πληθωρισμό», που μπορεί να επηρεάσει βαθιά τη συμπεριφορά, τις προσδοκίες και τελικά τη δημόσια συζήτηση γύρω από την οικονομία.
