Το Τείχος του Βερολίνου. Εμβρόντητοι παρακολουθούσαν οι Βερολινέζοι εκείνο το πρωινό της 13ης Αυγούστου του 1961, αυτό που ξετυλίγονταν μπροστά στα μάτια τους. Δυνάμεις ασφαλείας της Ανατολικής Γερμανίας σφράγιζαν τον τομέα που βρισκόταν υπό σοβιετικό έλεγχο. Αστυνομικοί, μεθοριοφύλακες και μέλη των δυνάμεων καταστολής ξεκολλούσαν πέτρινα κομμάτια από το οδόστρωμα και τα χρησιμοποιούσαν ως βάση για οδοφράγματα, μπετονιένους πασσάλους ή σήκωναν συρματοπλέγματα. Μόνο μερικά σημεία ελέγχου παρέμειναν ανοιχτά. Όλες οι γραμμές του περιαστικού και του μετρό κόπηκαν. Το Βερολίνο διαιρέθηκε και έμεινε έτσι διαιρεμένο επί 28 χρόνια. Η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας «έχτισε» τους πολίτες της.

Το Τείχος του Βερολίνου – «Αντιφασιστικό προστατευτικό διαχωριστικό»

Για την υπηρεσία Κρατικής Ασφάλειας, τη Στάζι, που οργανώθηκε σε υπουργείο και επικεφαλής του παρέμεινε για πολλά χρόνια ο διαβόητος Έριχ Μίλκε, επρόκειτο για ευτύχημα. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν οι συγγραφείς Ντάνιελ και Γίργκεν Αστ καθώς και ο Χανς Χέρμαν Χέρτλ. Το Τείχος του Βερολίνου και η απομόνωση της Α. Γερμανίας ήταν για τη Στάζι «εγγύησης της εξουσίας της, το ελιξίριο της ζωής της». Από τις 13 Αυγούστου του 1961 μέχρι τις 9 Νοεμβρίου του 1989 δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι της Στάζι είχαν ένα μοναδικό στόχο, να κάνουν απροσπέλαστο το Τείχος για τον λαό.Για να το επιτύχουν έστησαν ένα ολόκληρο σύστημα. Παρακολουθούσαν ανθρώπους, άνοιγαν επιστολές, έκαναν τους φίλους κατασκόπους, ή ακόμη και τους συζύγους.

Όλο και πιο απρόσβλητο γίνονταν αυτό το Τείχος χάρη κυρίως στην ορατή και διακριτική εργασία του μηχανισμού ελέγχου του Μίλκε. Άνθρωποι που διασύρθηκαν ως φυγάδες της δημοκρατίας έπεφταν νεκροί από χαλάζι πυροβολισμών των μεθοριακών αστυνομικών. «Τότε στα μάτια μου ήταν προδότες, που ήθελαν να προδώσουν τη χώρα μας, ανεξαρτήτως κινήτρου, πολιτικού ή οικονομικού. Τίποτα δεν δικαιολογούσε τη φυγή. Όποιος σχεδίαζε να φύγει, συλλαμβάνονταν, κατέληγε στη φυλακή ή τον «πουλούσαν» στη Δύση έναντι σκληρού νομίσματος. Παντού η Στάζι είχε βάλει το δαχτυλάκι της όταν αποκαλύπτονταν τούνελ διαφυγής, όταν πιάνονταν ταξιδιώτες από το Βερολίνο να επιχειρούν να διαφύγουν ή στρατολογούνταν οι λεγόμενοι “Ανεπίσημοι Πληροφοριοδότες”.

Ψεύτης ο Ούλμπριχτ;

Ποιός έδωσε διαταγή να χτιστεί το Τείχος; Ο Βάλτερ Ούλμπριχτ, Γενικός Γραμματέας του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας SED. Αυτό έγινε δύο μήνες αφότου δήλωσε ενώπιον εκπροσώπων του διεθνούς τύπου ότι «κανείς δεν έχει την πρόθεση να χτίσει ένα τείχος». Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν σήμερα ότι το SED και ο Ούλμπριχτ ήθελαν να αποκλείσουν το Δυτικό Βερολίνο πολύ νωρίτερα. Ήδη από το 1952 η Μόσχα σφράγισε τα σύνορα ανάμεσα στις δύο Γερμανίες. Έτσι πολλοί Ανατολικογερμανοί εκμεταλλεύονταν ως παραθυράκι διαφυγής το ανοιχτό Δυτικό Βερολίνο. Η Ανατολική Γερμανία υπέστη ανθρώπινη αφαίμαξη, ο Ούλμπριχτ ήθελε να κλείσει το άνοιγμα γι αυτό έδωσε τη διαταγή. Ούλμπριχτ, ένας ψεύτης;

«Το Τείχος έπρεπε από τη μια να κρατηθεί ως οικοδόμημα για ψυχολογικούς λόγους, αλλά από την άλλη θέλαμε να δείξουμε προς τα έξω ότι είμαστε ανοιχτοί» αναλύει ο Γκίντερ Εντερλάιν, αξιωματικός της Στάζι κάνοντας έναν απολογισμό. Τα τελευταία χρόνια της Α. Γερμανίας, όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ξεκίνησε την πολιτική της γκλάσνοστ και της περεστρόικα, τέθηκε το ανατολικογερμανικό καθεστώς υπό πίεση. «Όλα όσα είχαν σχέση με την πολιτική ύφεσης και χαλάρωσης των εντάσεων ήταν για μας, τη Στάζι, εξαιρετικά επικίνδυνα» θυμάται ο Εντερλάιν.

H πτώση

Ανάμεσα στο 1961 και το 1989 τουλάχιστον 140 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο Τείχος του Βερολίνου ή σκοτώθηκαν από μεθοριακούς φύλακες του ανατολικογερμανικού καθεστώτος.

Το πρώτο θύμα υπήρξε η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν, η οποία σκοτώθηκε στις 22 Αυγούστου 1961 στην προσπάθειά της να διαφύγει στο Δυτικό Βερολίνο, όπου ζούσε η αδελφή της. Τελευταίος χρονολογικά στη μακάβρια λίστα ήταν ο 33χρονος άνεργος ηλεκτρολόγος Βίνφριντ Φρόιντενμπεργκ, ο οποίος κατάφερε μ’ ένα αυτοσχέδιο αερόστατο να περάσει στο Δυτικό Βερολίνο, αλλά για κακή του τύχη αυτό κατέπεσε και συνετρίβη, με αποτέλεσμα να βρει ακαριαίο θάνατο (29 Αυγούστου 1989).

Η ηγεσία του εξασφάλισε τη μακρά διατήρηση του Τείχους. Στο “αντιφασιστικό προστατευτικό Τείχος” οφείλει ο Μίλκε την παντοδυναμία του. Με την πτώση του Τείχους κατέρρευσαν και τα δύο. Ειρωνεία της τύχης: Ο Γκίντερ Σαμπόφκσι, που στις 9 Νοεμβρίου του 1989, παρανοώντας μια ταξιδιωτική οδηγία του ανατολικογερμανικού καθεστώτος προκάλεσε το άνοιγμα της μεθοριακής διάβασης στη Μπορνχόλμερ Στρασε και την πτώση του Τείχος του Βερολίνου ήταν ένας άνθρωπος της Στάζι.

Με την άνοδο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης το 1986 ένας άνεμος αλλαγής άρχισε να φυσά στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Οι πολιτικές της «περεστρόικα» και της «γκλάσνοστ» βρήκαν πεδίο εφαρμογής και στις χώρες του ανατολικού μπλοκ. Με το άνοιγμα των συνόρων των άλλων σοσιαλιστικών χωρών προς τη Δύση, ένα νέο κύμα ανατολικογερμανών πολιτών διέφευγε στη Δυτική Γερμανία μέσω της Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας.

Η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας αιφνιδιασμένη από τις εξελίξεις αποφάσισε να ανοίξει κι αυτή τα σύνορα της χώρας με τη Δύση στις 9 Νοεμβρίου 1989. Μετά την εξέλιξη αυτή, το Τείχος που χώριζε το Βερολίνο για 28 χρόνια δεν είχε λόγο ύπαρξης και άρχισε να κατεδαφίζεται πάραυτα, με πρωτοβουλία των Βερολινέζων. Ένα χρόνο αργότερα, στις 3 Οκτωβρίου 1990, η Γερμανία επανενώθηκε.