Χάνει έδαφος η αδήλωτη οικονομία με το 2025 να είναι έτος ορόσημο στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής με την πλήρη επικράτηση της ψηφιακής επιτήρησης στην οικονομική δραστηριότητα.
Η καθολική εφαρμογή των myDATA, οι αυτοματοποιημένοι έλεγχοι, η γενίκευση των ηλεκτρονικών πληρωμών και η σταδιακή απομάκρυνση από τα μετρητά μετέφεραν μεγάλο μέρος συναλλαγών από το αόρατο στο επίσημο πεδίο. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το «κενό ΦΠΑ», το Δημόσιο χάνει πλέον έως και 7 δισ. ευρώ λιγότερα ετησίως σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια.
Η δυναμική αυτή αποτυπώθηκε ήδη από το 2024, όταν ένα μόνο μέτρο –η υποχρεωτική αποδοχή πληρωμών με κάρτα σε όλους τους κλάδους– εκτιμάται ότι ενίσχυσε τα έσοδα ΦΠΑ κατά 400 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ. Ωστόσο, το πραγματικό αποτύπωμα αναμένεται να φανεί ακόμη πιο καθαρά το 2025, καθώς ήταν η πρώτη χρονιά πλήρους εφαρμογής του μέτρου σε όλους τους επαγγελματίες και σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Τα στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων επιβεβαιώνουν τη στροφή. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωσαν για το 2024 αισθητά υψηλότερους τζίρους, με ολόκληρους κλάδους –ιδίως σε δραστηριότητες που παραδοσιακά θεωρούνταν υψηλού κινδύνου φοροδιαφυγής– να εμφανίζουν αυξήσεις της τάξης του 10% έως 15%. Μπαρ, ταξί, τεχνικά επαγγέλματα και κατασκευαστικές ειδικότητες κατέγραψαν άλματα δηλωμένων εσόδων που δύσκολα μπορούν να αποδοθούν μόνο σε οικονομική ανάκαμψη.
Η τεχνολογία ως καταλύτης
Σε σύγκριση με μόλις έναν χρόνο πριν, εκτιμάται ότι τα ψηφιακά μέτρα του 2025 απέφεραν επιπλέον έσοδα 2,7 δισ. ευρώ από φόρους που παλαιότερα χάνονταν. Η σύγκριση με το παρελθόν είναι αποκαλυπτική: την περίοδο 2010–2024, μόνο από τη φοροδιαφυγή στον ΦΠΑ η χώρα απώλεσε πάνω από 73 δισ. ευρώ, με τις ετήσιες απώλειες να κορυφώνονται σε επίπεδα άνω των 9 δισ. ευρώ στις αρχές της κρίσης.
Η εικόνα άρχισε να αλλάζει σταδιακά μετά το 2019, όταν τέθηκαν σε λειτουργία τα myDATA και ένα συνεκτικό πλέγμα παρεμβάσεων που στόχευε ευθέως την καθημερινή φοροδιαφυγή. Τα ηλεκτρονικά βιβλία, που πλέον διαμορφώνουν αυτόματα τις δηλώσεις ΦΠΑ, επιτρέπουν στην ΑΑΔΕ να παρακολουθεί τον τζίρο των επιχειρήσεων σε πραγματικό χρόνο. Η διασύνδεση ταμειακών μηχανών με POS εξάλειψε τα περιθώρια απόκρυψης εισπράξεων, ενώ η ραγδαία εξάπλωση των άμεσων πληρωμών μέσω IRIS ενίσχυσε περαιτέρω το ψηφιακό αποτύπωμα των συναλλαγών.
Η επόμενη φάση περιλαμβάνει το Ψηφιακό Δελτίο Αποστολής, το Ψηφιακό Τιμολόγιο και την αξιοποίηση τεχνητής νοημοσύνης στους ελέγχους, μετατρέποντας τη φορολογική συμμόρφωση σε σχεδόν αυτόματη διαδικασία.
Η εποχή της «αυτοσυμμόρφωσης»
Κομβικό στοιχείο αυτής της μετάβασης είναι η λεγόμενη αυτοσυμμόρφωση. Από το 2024, η ΑΑΔΕ ανακοινώνει επισήμως τον μέσο τζίρο ανά ΚΑΔ, ενσωματώνοντάς τον στον προσδιορισμό του τεκμαρτού εισοδήματος. Έτσι, οι επαγγελματίες γνωρίζουν εκ των προτέρων αν οι δηλώσεις τους αποκλίνουν σημαντικά από τον μέσο όρο του κλάδου τους και αντιλαμβάνονται ότι τέτοιες αποκλίσεις αυξάνουν την πιθανότητα ελέγχου.
Με αυτόν τον τρόπο, το σύστημα δεν κυνηγά απλώς τη φοροδιαφυγή εκ των υστέρων, αλλά δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου η απόκρυψη εισοδήματος καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολη – και συχνά ασύμφορη.
