Τον Φεβρουάριο του 1862 ο Αβραάμ Λίνκολν, τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, ετοιμαζόταν να υπογράψει τον νόμο που θα έθετε σε κυκλοφορία τα πρώτα χαρτονομίσματα στην ιστορία της χώρας. Ενας συνεργάτης του τον ρώτησε αν είχε κάποια ιδέα για το ποια σύμβολα ή πρόσωπα έπρεπε να απεικονιστούν πάνω στα χάρτινα πράσινα δολάρια που επρόκειτο να κυκλοφορήσουν. «Δεν έχω καμία ιδέα», είπε ο Λίνκολν. «Αυτό που θέλω είναι να γράφει με μεγάλα γράμματα Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και πόσα δολάρια αξίζει το χαρτονόμισμα. Αυτοί που θα τα χρησιμοποιήσουν δεν ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο». Αυτοί οι αρχικοί κανόνες του Λίνκολν τηρούνται απαρέγκλιτα για πάνω από 1,5 αιώνα στα αμερικανικά δολάρια. Τα οποία, παρά την ισχυρή αξία τους, θεωρούνται από τα πιο «βαρετά» χαρτονομίσματα που έχει εκδώσει ποτέ ένα κράτος.
Το χρήμα μπορεί να μην το βαριέσαι ποτέ όταν το έχεις, όποια μορφή κι αν έχει, όμως υπήρξαν (και υπάρχουν ακόμη) κράτη που έβαλαν πολλά χρώματα και πολλή ομορφιά στα χαρτονομίσματά τους. Είναι και ζήτημα αισθητικής, από ένα σημείο και πέρα. Σε αντίθεση, λοιπόν, με την ομοιομορφία που βιώνουν τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης με τα κοινά χαρτονομίσματα -επίσης βαρετό- ή, ακόμα χειρότερα, με τη χρήση του πλαστικού χρήματος το οποίο καταργεί το χάρτινο χρήμα, στην κυκλοφορία βρίσκει κανείς πολλά ενδιαφέροντα χαρτονομίσματα σε κάθε γωνία της γης.
Θέλετε κι απόδειξη;
Μαλδίβες: 1.000 ρουφίγια
Πρόσφατα ψηφίστηκε ως ένα από «τα ομορφότερα χαρτονομίσματα που έχουν κυκλοφορήσει ποτέ», σε ιστοσελίδες συλλεκτών και ειδικών του χώρου αυτού. Το μικρό νησιώτικο κράτος του Ινδικού, συνήθης τόπος εξωτικών διακοπών και για Ελληνες, απεικόνισε την πλούσια θαλάσσια παράδοση με μια πράσινη χελώνα (chelonia mydas) στην μπροστινή όψη και έναν φαλαινοκαρχαρία (rhincocon typus) στην πίσω όψη. Οι 1.000 ρουφίγιες αξίζουν περίπου 60 ευρώ.
Μπαχάμες: 100 δολάρια
To γαλάζιο μάρλιν του Ατλαντικού (Makaira nigricans) είναι από τα είδη ψαριού που καθιέρωσαν τις Μπαχάμες ως παγκόσμιο προορισμό για τους επαγγελματίες ψαράδες. Υπήρξε τόση πολλή υπεραλίευση, πάντως, που πλέον συγκαταλέγεται στα «ευάλωτα» είδη. Η κυβέρνηση στις Μπαχάμες επιλέγει να απεικονίζει το μάρλιν σε όλα τα χαρτονομίσματα των 100 από την ανεξαρτησία της χώρας και μετά, το 1966. Αυτή είναι η πιο πρόσφατη εικόνα, το χαρτονόμισμα του 2021, που αξίζει περίπου 91 ευρώ.
Φίτζι: 5 δολάρια
Αντί να απεικονίσει ένα σύμβολο σε ένα χαρτονόμισμα, η κυβέρνηση των Φίτζι αποφάσισε «τρία σε ένα» στο χαρτονόμισμα των 5 δολαρίων. Σε πράσινο φόντο απεικονίζονται το λοφιοφόρο ιγκουάνα (Brachylophus vitiensis), ένα είδος από τα μικρότερα που υπάρχουν, που μάλιστα χαρακτηρίζεται και προς εξαφάνιση. Επίσης παρούσα είναι μια φοινικιά μπαλάκα, αλλά και ένα λουλούδι από το δέντρο μασιράτου (degeneria vitiensis). Tα 5 δολάρια Φίτζι είναι λίγο παραπάνω από 2 ευρώ.
Σιγκαπούρη: 20 δολάρια
Σε στάση που δείχνει όλη του την υπερηφάνεια, ένα sunbird μοιάζει έτοιμο να κελαηδήσει. Από τα πιο χαρακτηριστικά ωδικά πτηνά της Σιγκαπούρης, με κίτρινη κοιλιά, το «πουλί του ήλιου» (δεν υπάρχει αντίστοιχος όρος στην Ελλάδα) είναι προστατευόμενο είδος σ’ αυτή την πόλη-κράτος της Νοτιοανατολικής Ασίας. Πολλά τέτοια φτερουγίζουν ανάμεσα στους ουρανοξύστες της πόλης -υπάρχει ειδική μέριμνα στα πάρκα για την αναπαραγωγή τους. Γενικά η Σιγκαπούρη έφτιαξε μια ολόκληρη σειρά χαρτονομισμάτων τη δεκαετία του 2000 που απεικονίζουν τοπικά πτηνά. Τα 20 δολάρια Σιγκαπούρης είναι περίπου 13,5 ευρώ.
Ουγκάντα: 50.000 σελίνια
Ενας επιβλητικός γορίλας στη χαρακτηριστική του στάση, κοιτάζει ίσια στα μάτια όποιον παρατηρεί το χαρτονόμισμα. Σε δεύτερο πλάνο μια οικογένεια από γορίλες, ο μπαμπάς που προπορεύεται, η μαμά και το μικρό της στην πλάτη, περιδιαβαίνουν τις ζούγκλες και τις σαβάνες της χώρας. Το χαρτονόμισμα υπενθυμίζει ότι την Ουγκάντα τη διατρέχει ο Ισημερινός και στη δεξιά άκρη υπάρχει απεικόνιση του Αγάλματος της Ανεξαρτησίας, που το βλέπει κανείς στην πρωτεύουσα Καμπάλα. Ενα χαρτονόμισμα γεμάτο σύμβολα. Τα 50.000 σελίνια Ουγκάντας ισοδυναμούν περίπου με 12,50 ευρώ.
Νορβηγία: 200 κορώνες
Σε φόντο γαλάζιο και μ’ ένα μεγάλο κεφάλι μπακαλιάρου να προβάλλει μπροστά στα μάτια του κατόχου, η Νορβηγία τίμησε τη μεγάλη ψαράδικη παράδοσή της σ’ αυτή τη σειρά χαρτονομισμάτων, που κυκλοφόρησε το 2016. Ο μπακαλιάρος κλέβει την παράσταση, βέβαια, αλλά στο φόντο διακρίνουμε και ρέγγες (ένα ακόμη χαρακτηριστικό θαλασσινό προϊόν των τοπικών θαλασσών) και στην πάνω δεξιά γωνία ένα puffin, είδος θαλάσσιου πτηνού, το οποίο τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια. Οι 200 κορώνες αντιστοιχούν σε 17 ευρώ.
Νησιά Σολομώντα: 5 δολάρια
Ενα πολύ ισχυρό σύμβολο στο συγκεκριμένο χαρτονόμισμα αυτού του νησιώτικου κράτους στον Ειρηνικό. Απεικονίζεται το «ψάρεμα με λόγχες» (spear fishing), μια πανάρχαια παράδοση των κατοίκων των νησιών για να βρουν τροφή, η οποία σήμερα τείνει να εκλείψει. Η κυβέρνηση την υιοθέτησε όχι μόνο για ιστορικούς λόγους. Θέλει μέσα απ’ αυτή την εικόνα να τονίσει τη σημασία της ομαδικής δουλειάς και της ενότητας του έθνους. Στον παραδοσιακό αυτό τρόπο άλλοι διέτρεχαν τα νερά της παραλίας με φύλλα κοκοφοίνικα και «μάζευαν» ψάρια στα ρηχά, κοντά στους λογχοφόρους. Τα 5 τοπικά δολάρια ισοδυναμούν με κάτι περισσότερο από 0,50 ευρώ.
Νεπάλ: 1.000 ρουπίες
Οι ελέφαντες είναι το αγαπημένο θέμα στο χαρτονόμισμα με τη συγκεκριμένη αξία στο Νεπάλ, ένα κράτος σκαρφαλωμένο στα Ιμαλάια, στο οποίο βρίσκεται και η ψηλότερη κορυφή του κόσμου, το Εβερεστ. Από το 1974 ως και σήμερα απεικονίζονται με διάφορους τρόπους. Το 2019 ο βασιλιάς δέχτηκε να απεικονιστούν για πρώτη φορά δύο ελέφαντες, για να τονιστεί η προσπάθεια αναπαραγωγής τους, καθώς έχουν γίνει πια προστατευόμενο είδους. Οι 1.000 ρουπίες του Νεπάλ αντιστοιχούν περίπου σε 7 ευρώ.
Σουρινάμ: 200 δολάρια
Είναι σπάνιο πια ένα κράτος να επιλέγει την απεικόνιση σύγχρονων μηχανημάτων στα χαρτονομίσματά του, αλλά το Σουρινάμ το τόλμησε στη σειρά που κυκλοφόρησε μόλις πριν λίγους μήνες. Στο χαρτονόμισμα των 200 δολαρίων απεικονίζεται ένα χαρακτηριστικό αλιευτικό σκάφος, με τα δίχτυα «απλωμένα» στις δύο του πλευρές, έτοιμα να σηκώσουν την πλούσια ψαριά. Συμβολισμός της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας. Τα 200 δολάρια αντιστοιχούν σε κάτι περισσότερο από 6 ευρώ.
Νότια Αφρική: 10 ραντ
O μαύρος ρινόκερος είναι από τα πιο επικίνδυνα ζώα της Αφρικής και πρωταγωνιστεί, ως «κακός» της ιστορίας, σε πολλούς μύθους που λένε οι μεγάλοι στα παιδιά τους για να τρώνε το φαΐ τους ή να κάθονται φρόνιμα. Η κυβέρνηση αποφάσισε το 2023 να απεικονίσει μια τρυφερή του στιγμή στο χαρτονόμισμα των 10 ραντ, προκειμένου να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα για το συγκεκριμένο ζώο. Ενας ενήλικας ρινόκερος προστατεύει το μικρό του με τα δύο του μεγάλα κέρατα. Τα 10 ραντ αντιστοιχούν περίπου σε 0,50 ευρώ.
