Γράφει ο Νίκος Μπάρδης, πρώην Διευθ. VEOLIA, πρώην Διευθ. Συμβούλου ΕΥΔΑΠ
Αυτήν την εβδομάδα, ο Γάλλος Πρόεδρος Macron, φιλοξενεί στο Παρίσι, μια σημαντική Σύνοδο Κορυφής για τις επενδύσεις στην Αφρική, όπου η Κίνα συμμετέχει για πρώτη φορά, ως παρατηρητής, εκπροσωπούμενη «μόνο» από τον Han Zheng, έναν από τους τέσσερις αντί-Προέδρους της Κυβέρνησης του Πεκίνου. Μάλιστα, η παρουσία του, θα γίνει από την κινεζική πρωτεύουσα, μέσω τηλεδιάσκεψης.
Η Κίνα στην Σύνοδο Κορυφής «για την Αφρική»
Αλλά, από μόνο του το γεγονός της παρουσίας της επίσημης Κίνας, στην Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι, για την επανεκκίνηση της αφρικανικής οικονομίας, στην οποία θα δώσουν το παρόν περίπου δεκαπέντε Αρχηγοί Κρατών της Μαύρης Ηπείρου (κυρίως από τις υποσαχάριες χώρες) «είναι ένα σημαντικό γεγονός» σύμφωνα με τον Thierry Vircoulon, ερευνητή του Γαλλικού Ιδρύματος Διεθνών Σχέσεων (IFRI – institut Français de Relations Internationales).
Πράγματι, το Πεκίνο δεν έχει δείξει μέχρι τώρα, μεγάλο ενθουσιασμό για τέτοιου είδους πολύπλευρες συσκέψεις, προ πάντων όταν αφορούν την Αφρική, όπου προτιμούν σαφώς τις διμερείς σχέσεις.
Αν και τον περασμένο Νοέμβριο, η Κίνα εντάχθηκε στο G20 (κλειστό Club των 20 πλουσιότερων χώρων του κόσμου), για να μελετήσει τις αιτήσεις «επαναπρογραμματισμού, μείωσης ή ακόμα ακύρωσης του χρέους», δεν έχει παρά ένα ρόλο απλού παρατηρητή, σε αυτή την Διεθνή Ομάδα Πιστωτών (Club de Paris), παρόλο ότι «συμμετέχει στις συζητήσεις προετοιμασίας του περιεχομένου της Συνόδου Κορυφής», όπως παρατηρεί ο Rémy Rioux, Γενικός Διευθυντής της Γαλλικής Κρατικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης ( AFD – Agence Française de Développement ).
Είναι αλήθεια, ότι οι τεράστιες ανάγκες εισροής κεφαλαίων, για την στήριξη μιας κατεστραμμένης από την πανδημία του Covid αφρικανικής οικονομίας, δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς την Κίνα, η οποία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στα χρηματο-οικονομικά τεκταινόμενα της Μαύρης Ηπείρου (οι ανάγκες μπορούν να φθάσουν τα 400 δις δολάρια, για την περίοδο 2021-2025!).
Η αρχή της Σίνο-Αφρικής ιστορίας, ξεκίνησε στις αρχές του 21ου αιώνα.
Το ενδιαφέρον των Κινέζων, επικεντρώθηκε αρχικά στις πρώτες ύλες: πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πολύτιμα ορυκτά, τα οποία ήταν απαραίτητα για την τροφοδότησης της τότε ραγδαία αναπτυσσόμενης βιομηχανίας τους.
Από την πλευρά τους οι Αφρικανοί είδαν σαν μία καινούργια ευκαιρία, τις συναλλαγές με τους νέους συνεργάτες από την Ασία, συχνά πιο ανταγωνιστικούς και σίγουρα λιγότερο αυστηρούς, σε θέματα δημοκρατιών θεσμών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αποτέλεσμα: σε δυο δεκαετίες, οι εμπορικές συναλλαγές εξερράγησαν, περνώντας από 10 δις δολάρια το 2000, σε περισσότερα από 200 δις δολάρια το 2019.
Το Πεκίνο έγινε, με όλα τα προτερήματα που αυτό συνεπάγεται, ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Αφρικής.
Επιτόπου, η παρουσία των Κινέζων εξαπλώθηκε. Είναι κυρίως φανερή στις υποδομές, όπως οι κατασκευές αεροδρομίων, λιμανιών, αυτοκινητοδρόμων κλπ. Πρόσφατα, εισέβαλαν στον δασικό τομέα στην Κεντρική Αφρική, σύμφωνα με τους ειδικούς του IFRI.
Παράλληλα, για να χρηματοδοτήσει τα μεγάλα projects, το Πεκίνο δάνεισε τεράστια ποσά, τόσα που κατέστησαν την Κίνα τον πρώτο δανειοδότη για την Αφρική (κατέχει σήμερα το 20 % του Αφρικανικού χρέους).
Ο ειδικός σε θέματα της Κίνας, Thierry Pairault της Ανώτατης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού (EHESS), εξηγεί ότι το χρέος αυτό «αφορά κατά κύριο λόγο επτά χώρες, μεταξύ των οποίων, η Ανγκόλα, το Καμερούν, το Κονγκό, η Αιθιοπία ή ακόμα η Ζάμπια». «Το πρόβλημα» λέει «δεν είναι το μέγεθος του χρέους από μόνο του, αλλά οι όροι δανειοδότησης και η θολότητά της. Συχνά π.χ. ο χρόνος αποπληρωμής είναι εξαιρετικά σύντομος, ενώ πολλά projects, όπως η κατασκευή σιδηροτροχιών, είναι μακροχρόνιες επενδύσεις, που γίνονται ανταποδοτικές μετά την πάροδο δεκαετιών». Άλλου είδους πρόβλημα, είναι το ότι για το χρέος υποθηκεύονται τα πάγια: λιμάνια, δάση και φυσικός πλούτος.
Αφρική – Κίνα: «Διπλωματία του χρέους»
Η κατάσταση αυτή, γεννά μια επικίνδυνη εξάρτηση των χρεωμένων χωρών από την Κίνα, η οποία δεν δίστασε να μετατρέψει την οικονομική της επιρροή σε πολιτική, για να αποκτήσει στήριξη από αυτές τις χώρες στα Διεθνή Όργανα, όπως ο ΟΗΕ.
Παρόλα ταύτα, ο Thierry Pairault, αρνείται τον όρο «Διπλωματία του Χρέους» που συχνά χαρακτηρίζει την Κινεζική πολιτική στην Αφρική: «Δεν υπάρχει βούληση να στριμώξουν ασφυκτικά τους δανειολήπτες».
Στο Πεκίνο, γίνονται ήδη συζητήσεις, για το θέμα δανειοδότησης των αφερέγγυων χώρων. Η υγειονομική κρίση, αύξησε τις αμφιβολίες. Ο επαναπρογραμματισμός, ή ακόμα και ακύρωση, τουλάχιστον μέρους του χρέους προς την Κίνα, θα συζητηθεί αυτή την εβδομάδα στο Παρίσι.
Η νέα αυτή κατάσταση, είναι ικανή να βάλλει φρένο στις Κινεζικές φιλοδοξίες στην Αφρική; «Ήδη από μια διετία, οι επενδύσεις τους, έχουν επιβραδυνθεί» υποστηρίζει ο Thierry Vircoulon.
Από την πλευρά τους, οι Αφρικανοί Ηγέτες φαίνονται πιο επιφυλακτικοί, αλλά και απαιτητικότεροι. «Ζητούν πλέον από τους Κινέζους, να επενδύσουν περισσότερο στην βιομηχανία και όχι μόνο στις υποδομές» λέει ο ερευνητής.
Αν και η εξισορρόπηση των Σινο-Αφρικανικών εμπορικών σχέσεων, δεν αναμένεται σύντομα, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η Κινεζική πολιτική μπορεί να γίνει λιγότερο μονομερής. Ήδη, η AFD συνεργάζεται ως σύμβουλος με το Πεκίνο, για την συγχρηματοδότηση της απορρύπανσης του Κόλπου Hann, στην Σενεγάλη.
Θα είναι η πρώτη φορά που οι Κινέζοι θα συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο project, που σέβεται πλήρως τους κοινωνικούς περιβαλλοντικούς κανόνες της Σενεγάλης και το οποίο θα γίνει, σύμφωνα με τους διεθνείς διαγωνιστικούς κανόνες και διαδικασίες. «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», όπως λέει μια σοφή μας παροιμία.
«Είναι το Αφρικανικό Χρέος, το μείζον πρόβλημα σήμερα;»
Το ΑΕΠ της Αφρικής αυξήθηκε εντυπωσιακά τα τελευταία 25 χρόνια: από 600 δις δολάρια το 1996, έφτασε τα 2.500 δις δολάρια το 2020! (φαινόμενο που είναι από μόνο του άξιο εκτενούς ανάλυσης).
Είναι όμως σήμερα το μείζον θέμα της Μαύρης Ηπείρου το χρέος της, προ πάντων σε μια περίοδο, όπως αυτή που διανύουμε, όπου υπάρχει άφθονο «φτηνό χρήμα» και ευνοϊκά δανειοδοτικά εργαλεία στην αγορά;
Μήπως τα κυρία προβλήματα είναι άλλου είδους, όπως η Δημογραφία (η οποία ενθαρρύνει την μετανάστευση), η Διαφθορά (αιτία πλουτισμού των λίγων και πτώχευσης των πολλών), η Εξάρτηση (γεωπολιτική και οικονομική από τους προστάτες, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα), ή ακόμα η αυξανόμενη αντιπαράθεση (με τραγικές συχνά συνέπειες) του πολιτικού Ισλάμ (Daesh, Boko Haram, Al Qaida Maghreb Islamique, Al-Shebab, κλπ) με τους χριστιανούς;
Στα προβλήματα αυτά πρέπει να προστεθεί το τεράστιο θέμα της οικονομικής μετανάστευσης προς την ΕΕ.
Οι Αφρικανικές χώρες εξαρτώνται τα μέγιστα, από τα χρήματα των μεταναστών τους και δεν έχουν κανένα απολύτως λόγο, να εμποδίσουν ή έστω να δυσκολέψουν την μετακίνησή τους (κατά κόρον παράνομη) προς την Ευρώπη.
Υπολογίζεται ότι οι εισροές συναλλάγματος σε ευρώ, από τους εργαζόμενους (παράνομα ή μη) στην ΕΕ, αποτελούν περισσότερο από το 30 % του συνολικού ΑΕΠ της Αφρικής (ενώ ταυτόχρονα δεν συμβάλλουν σημαντικά και αναλογικά, στην αύξηση πλούτου των χώρων που τους φιλοξενούν και τους παρέχουν εργασία και κοινωνική πρόνοια).
Χωρίς να υποτιμηθεί το θέμα του Αφρικανικού Χρέους (τουναντίον με την δέουσα εργαλειοποίηση του – πολιτική με μαστίγιο και καρότο), τα ως άνω ζητήματα είναι τροφή προς σκέψη και ανάλυση, ούτως ώστε να αντιμετωπιστούν με λογική, σύνεση και ρεαλισμό, βοηθώντας στην επίλυσή τους, σε συνεργασία με τους ίδιους τους κατευθείαν ενδιαφερόμενους: τους Αφρικανούς.
