Η λέξη «αβεβαιότητα» έχει πια καθιερωθεί ως μόνιμη συνοδεία των παρεμβάσεων των κεντρικών τραπεζιτών, οι οποίοι καλούνται να χαράξουν πολιτική μέσα σε ένα δυναμικό και απρόβλεπτο οικονομικό περιβάλλον. Από τις γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή έως τις ανατροπές στο παγκόσμιο εμπόριο, τα ζητήματα που κλονίζουν τη σταθερότητα πολλαπλασιάζονται. Ωστόσο, στο φετινό συνέδριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στη Σίντρα της Πορτογαλίας, οι παριστάμενοι αξιωματούχοι και οικονομολόγοι διατήρησαν έναν ασυνήθιστα ψύχραιμο και θετικό τόνο.
Η ψυχολογία ενισχύθηκε από τα νέα στοιχεία του πληθωρισμού στην Ευρωζώνη, που διαμορφώθηκε στον στόχο του 2% για τον Ιούνιο. Η ΕΚΤ, μετά από τρία χρόνια επιθετικής πολιτικής για τον έλεγχο του πληθωρισμού, εμφανίστηκε βέβαιη ότι η στρατηγική της απέδωσε. «Είναι μια στρατηγική για όλες τις συνθήκες», δήλωσε η πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde, επαναβεβαιώνοντας τη δέσμευση στον στόχο του 2%.
Περισσότερο από τον πληθωρισμό
Η συζήτηση, όμως, σύντομα μετατοπίστηκε από τον πληθωρισμό σε κάτι βαθύτερο: πώς θα μπορέσει η Ευρώπη να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της απέναντι σε Ηνωμένες Πολιτείες και Κίνα. Οι προτάσεις που κυριάρχησαν δεν ήταν καινούργιες – διευκόλυνση στη μετακίνηση εργαζομένων, πρόσβαση σε κεφάλαια πέραν των εθνικών συνόρων, εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς. Αλλά αυτή τη φορά, οι συμμετέχοντες μιλούσαν με μια δόση ελπίδας, ότι ήρθε η ώρα για δράση.
Ο Donald Trump και το ευρωπαϊκό παράθυρο ευκαιρίας
Στον πυρήνα των συζητήσεων βρέθηκε η άποψη πως οι πολιτικές του Donald Trump – που επιβάλλουν αναδίπλωση των ΗΠΑ και περιορισμό της παγκοσμιοποίησης – δημιουργούν μια σπάνια ευκαιρία για την Ευρώπη να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διεθνή οικονομία.
Η παραγωγικότητα ως κλειδί
Ο Benjamin Schoefer από το πανεπιστήμιο Berkeley επεσήμανε ότι, παρότι η ανεργία στην Ευρωζώνη είναι ιστορικά χαμηλή (6%), η παραγωγικότητα παραμένει στάσιμη. Αυτό αποδίδεται, μεταξύ άλλων, στη δυσκαμψία των συστημάτων συντάξεων και αποζημιώσεων, που αποθαρρύνουν τη μετακίνηση σε νέες θέσεις.
Σε άλλη παρέμβαση, επισημάνθηκε ότι η Κίνα έχει στραφεί δυναμικά σε τομείς όπου κάποτε η Ευρώπη είχε προβάδισμα – όπως οι μηχανές υψηλής τεχνολογίας και η ρομποτική. Ενώ οι ΗΠΑ διαχωρίζουν τη στρατηγική τους από το Πεκίνο, η Ευρώπη παραμένει σε μια περίπλοκη σχέση ταυτόχρονης προσέγγισης και ανταγωνισμού.
Εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς ή αποτυχία;
Η οικονομολόγος Ana Maria Santacreu, από τη Fed του Σεντ Λούις, ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Το μονοπάτι είναι γνωστό. Η εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς θα επιτρέψει στην Ευρώπη να αξιοποιήσει το μέγεθός της, να παράξει καινοτομία και οικονομική δραστηριότητα».
Ο Piero Cipollone, μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ, προειδοποίησε ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει πρώτα να βάλουν σε τάξη τον εσωτερικό τους χώρο:
«Μην ρίχνετε την ευθύνη στο παγκόσμιο εμπόριο. Αντιμετωπίστε τις δικές σας αδυναμίες».
Το πρόβλημα δεν είναι το σχέδιο, αλλά η εφαρμογή
Παρά τη συναίνεση στις αναλύσεις και τις κατευθύνσεις πολιτικής, ουδείς μπορεί να εγγυηθεί ότι οι αλλαγές θα προχωρήσουν. Πολλοί συμμετέχοντες σημείωσαν με σκεπτικισμό ότι οι λύσεις είναι γνωστές εδώ και χρόνια – αλλά η πολιτική βούληση υστερεί.
Μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον
Το συνέδριο ολοκληρώθηκε με ένα μήνυμα αυτοπεποίθησης. Ο καθηγητής Philippe Aghion από το Collège de France και το London School of Economics είπε:
«Είναι δική μας ευθύνη. Μπορούμε να τα καταφέρουμε».
Η αίθουσα ξέσπασε σε χειροκροτήματα, δίνοντας έναν αισιόδοξο επίλογο σε μια συζήτηση που – αν και παλιά – παραμένει πιο επίκαιρη από ποτέ.
