Η προοπτική για την παγκόσμια οικονομία έχει επιδεινωθεί, κυρίως λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. H κρίση που προέκυψε από την εισβολή της Ρωσίας συνεχίζεται, ενώ η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν σε τροχιά αποκατάστασης χωρίς όμως να έχει ανακάμψει πλήρως από την πανδημία και με το επίπεδο της οικονομικής ανάκαμψης να αποκλίνει σημαντικά μεταξύ των προηγμένων και των αναπτυσσόμενων οικονομιών.

Σύμφωνα με σχετική ανάλυση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους της Βουλής (ΓΠΚΒ), οι αυξήσεις των τιμών των καυσίμων και των τροφίμων έχουν ήδη αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα, με τους ευάλωτους πληθυσμούς, ιδιαίτερα στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, να πλήττονται περισσότερο. Εκτός από τον πόλεμο, τα περιοριστικά μέτρα στην Κίνα προκαλούν νέα συμφόρηση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι υψηλότερες, ευρύτερες και πιο επίμονες πιέσεις τιμών οδήγησαν επίσης σε πιο αυστηρή νομισματική πολιτική σε πολλές χώρες.

Οι συνολικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία έχουν αυξηθεί απότομα και οι πολιτικές για την αντιμετώπιση τους αποτελούν μείζονα πρόκληση. Εμφανής είναι η αύξηση που κατέγραψε και ο δείκτης αβεβαιότητας παγκόσμιας οικονομικής πολιτικής (Global Economic Policy Uncertainty, GEPU) από τα μέσα του 2021, έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο πτώσης, ως συνέπεια αφενός της εμφάνισης νέων παραλλαγών του ιού και αφετέρου της αβεβαιότητας για τα μέτρα οικονομικής πολιτικής, την εξέλιξη του πληθωρισμού, του πολέμου στην Ουκρανία και των γενικότερων γεωπολιτικών εντάσεων.

Η εκτίμηση του ΔΝΤ για την Ευρωζώνη είναι 5,3% για το 2021, ενώ προβλέπει ρυθμούς μεγέθυνσης 2,8% για το τρέχον έτος και 2,3% και το επόμενο έτος (από 3,9% και 2,5% αντίστοιχα, τον Ιανουάριο). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Εαρινές προβλέψεις της αναθεώρησε προς τα κάτω τους ρυθμούς μεγέθυνσης σε 2,7% για το 2022 (από 4,0%) ενώ για το 2023 η πρόβλεψη είναι στο 2,3% (από 2,7%). H εκτίμηση του ΟΟΣΑ για την Ευρωζώνη για το 2022 (Ιούνιος 2022) είναι 2,6% και για το 2023 1,6% (από 4,3% και 2,5% αντίστοιχα στις προβλέψεις του Δεκεμβρίου 2021).

Ο πληθωρισμός στις χώρες του ΟΟΣΑ αναμένεται να διαμορφωθεί σε επίπεδα κοντά στο 8,5% το 2022 και κοντά στο 6,0% το 2023. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναθεώρησε (Ιούνιος 2022) προς τα κάτω το βασικό σενάριο για τον ρυθμό μεγέθυνσης της Ευρωζώνης το 2022 στο 2,8% (έναντι 3,7% τον Μάρτιο 2022) και για το 2023 στο 2,1% (έναντι 2,8% τον Μάρτιο 2022) ενώ αναθεώρησε προς τα πάνω τη πρόβλεψη για το 2024 στο 2,1% (έναντι 1,6%). Στο δυσμενές σενάριο1 η πρόβλεψη για το 2022 μειώνεται στο 1,3%, στο -1,7% το 2023 και στο 3,0% για το 2024.

Όσον αφορά τον πληθωρισμό βάσει του Εναρμονισμένου ΔΤΚ, προβλέπεται σημαντική αύξηση στο 6,8% για το 2022 (έναντι προηγούμενης πρόβλεψης 5,1%), στο 3,5% για το 2023 (από 2,1%) και στο 2,1% για το 2024 (από 1,9%). Το δυσμενές σενάριο προβλέπει 8,0% για το 2022, 6,4% για το 2023 και 1,9 για το 2024.

Σημαντικές προκλήσεις

Σύμφωνα με το ΓΠΚΒ, οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία είναι αυξημένοι και σε γενικές γραμμές συγκρίσιμοι με την κατάσταση στην αρχή της πανδημίας, με τα επιμέρους στοιχεία να αλληλεπιδρούν με τρόπους που είναι εγγενώς δύσκολο να γίνουν προβλέψεις. Οι πιο εμφανείς κίνδυνοι αφορούν:

Την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία που μπορεί να προκαλέσει κλιμάκωση της ανθρωπιστικής κρίσης και αύξηση των προσφυγικών ροών στις γειτονικές χώρες, τις αυστηρότερες κυρώσεις στη Ρωσία που οδηγούν σε μεγαλύτερες αυξήσεις του ενεργειακού κόστους της Ευρώπης και την περαιτέρω αποσταθεροποίηση των γεωπολιτικών ισορροπιών που ενισχύει την παγκόσμια αβεβαιότητα.

Τα υψηλότερα επιτόκια που οδηγούν σε δύσκολες επιλογές γύρω από τη δημοσιονομική πολιτική μεσοπρόθεσμα, καθώς οι πιέσεις για κοινωνικές και σε ορισμένες περιπτώσεις, για αμυντικές δαπάνες μπορεί να παραμείνουν υψηλές. Το πρόβλημα θα ενταθεί περισσότερο εάν η νομισματική πολιτική στις προηγμένες οικονομίες αντιδράσει ακόμη πιο έντονα στις πληθωριστικές πιέσεις από ό,τι αναμενόταν. Τις αυξημένες κοινωνικές εντάσεις που προέρχονται από την εκτίναξη του κόστους κάλυψης των βασικών αναγκών σε ενέργεια και τρόφιμα.

Την αναζωπύρωση της πανδημίας με την πρόσφατη αύξηση των κρουσμάτων σε συνδυασμό με την εμφάνιση περισσότερο ανθεκτικών μεταλλάξεων.

Την συνεχιζόμενη κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης: Παρά κάποια βήματα στην πορεία προς μια πράσινη μετάβαση, οι παγκόσμιες εκπομπές ρύπων είναι, με βάση τις τρέχουσες τάσεις, πολύ πιθανό να υπερβούν τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού για τη θερμοκρασία μέχρι το τέλος του αιώνα και να οδηγήσουν σε καταστροφική κλιματική αλλαγή. Πράγματι, οι επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται: οι ξηρασίες, οι δασικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι μεγάλοι τυφώνες έχουν αυξηθεί σε συχνότητα και σε ένταση.