Σύμφωνα με το αμερικανικό ίδρυμα για τον καρκίνο, Skin Cancer Foundation, περισσότεροι από 9.500 άνθρωποι στις ΗΠΑ διαγιγνώσκονται με καρκίνο του δέρματος καθημερινά, ενώ κάθε ώρα τουλάχιστον 2 άνθρωποι και κάθε ημέρα περισσότεροι από 50 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από την ασθένεια. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι 1 στους 5 Αμερικανούς θα εκδηλώσει καρκίνο του δέρματος μέχρι την ηλικία των 70 ετών, αλλά τονίζουν ότι το μελάνωμα όταν ανιχνευθεί έγκαιρα το 5ετές ποσοστό επιβίωσης αγγίζει το 99%. Το ίδρυμα τονίζει ότι η τακτική χρήση αντηλιακού (με δείκτη τουλάχιστον SPF 15), όταν αυτό εφαρμόζεται σύμφωνα με τις οδηγίες, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των πλακωδών κυττάρων (SCC) κατά περίπου 40% και να περιορίσει τον κίνδυνο μελανώματος κατά 50%.

Η σωστή χρήση του αντηλιακού και τα υπόλοιπα μέτρα προστασίας πριν την έκθεση στον ήλιο (καπέλο, γυαλιά, μπλούζες, στη σκιά το διάστημα 10:00-15:00) μπορούν να προστατεύσουν από τον καρκίνο του δέρματος, τα ηλιακά εγκαύματα, την πρόωρη γήρανση του δέρματος.

Το αντηλιακό πρέπει να «καλύπτει» πρόσωπο και σώμα, ακόμα και σημεία που συνήθως ξεχνάμε όπως αυτιά, χέρια και πόδια και συστήνεται να εφαρμόζεται 15 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο και τουλάχιστον κάθε δύο ώρες, ή συχνότερα μετά το κολύμπι ή αν παρατηρηθεί εφίδρωση.

Συχνά, όμως, ξεχνάμε να το εφαρμόσουμε πριν ξεκινήσουμε για την παραλία καταλήγοντας να το χρησιμοποιήσουμε πριν βουτήξουμε στη θάλασσα. Δεν είναι λίγες οι φορές που στην επιφάνεια του νερού σχηματίζονται μικρές λιπαρές κηλίδες, οι οποίες δεν είναι άλλο από αντηλιακό που έχει «γλιστρήσει» από το σώμα.
Πόσο κακό μπορεί να κάνουν στο θαλάσσιο οικοσύστημα οι χημικές ουσίεςπου περιέχονται στα αντηλιακά; Σύμφωνα με τους ειδικούς είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς, αφού επιδρούν αρνητικά στην υγεία των ωκεανών, επηρεάζουν την ποιότητα του νερού και πλήττουν σημαντικά τους κοραλλιογενείς υφάλους που ήδη εκπέμπουν SOS αφού ξεθωριάζουν εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Υπολογίζεται, δε, από την Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων των ΗΠΑ ότι περισσότεροι από 5.000 τόνοι αντηλιακού καταλήγουν στη θάλασσα σε όλο τον κόσμο, ενώ αν συνυπολογιστεί η ποσότητα που ανιχνεύεται στο σύνολο του υδάτινου δικτύου (ποτάμια, λίμνες) τότε ο αριθμός αγγίζει τους 13.000 τόνους, από ένα σύνολο περίπου 10 εκατ. τόνων αντηλιακών που παράγονται ετησίως στον κόσμο.
Όπως εξηγούν οι ειδικοί, περίπου το 25% της κρέμας που εφαρμόζουμε στο δέρμα καταλήγει στο νερό μόλις 20 λεπτά μετά την πρώτη βουτιά. Τι περιέχει, όμως, που μπορεί να προκαλέσει ζημία στη θαλάσσια ζωή;

Το κλειδί για την προστασία από τον ήλιο είναι μια σειρά μορίων που είτε απορροφούν είτε απωθούν τις υπεριώδεις ακτίνες (UV). Σύμφωνα με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Smithsonian οι ιδιότητές τους ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950, αντικαθιστώντας τα προϊόντα με βάση το πετρέλαιο που είχαν κυκλοφορήσει νωρίτερα. Εντούτοις, από τη δεκαετία του 1980 νέες ουσίες έκαναν την εμφάνισή τους, ανάμεσα σε αυτές η αβοβενζόνη που απορροφά τις ακτίνες UVA, και η οξυβενζόνη και η οκτινοξάτη που προστατεύουν από τις ακτίνες UVB.

Οι επιστήμονες, όμως, τα τελευταία χρόνια άρχισαν να ανιχνεύουν αυξημένα επίπεδα των ουσιών αυτών σε δημοφιλείς περιοχές κολύμβησης και καταδύσεων. Όπως αναφέρει το Σμισθόνιαν η πρώτη σχετική μελέτη διεξήχθη το 2008 και αφορούσε στις επιπτώσεις του αντηλιακού στα κοράλλια, διαπιστώνοντας ότι προκαλούν λεύκανση. Έκτοτε πολλές ακόμα ακολούθησαν με το ίδιο συμπέρασμα: Το αντηλιακό κάνει κακό στη θάλασσα. Συγκεκριμένα, οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι η οξυβενζόνη και το οκτινοξάτη είναι επιβλαβείς για την υγεία των κοραλλιών,αφού η πρώτη μπορεί, μεταξύ άλλων, να παραμορφώσει τις προνύμφες των κοραλλιών και να οδηγήσει σε βλάβη του DNA τους. Πρόσφατη έκθεση, μάλιστα, αναλύει το μηχανισμό που οι θαλάσσιες ανεμώνες – συγγενείς των κοραλλιών – προσπαθούν να απαλλαγούν από την ουσία: Αλλάζουν τη χημική τους σύνθεση για να τη «διώξουν», με συνέπεια να παράγουν μία δηλητηριώδη τοξίνη, η οποία προκαλεί τη λεύκανσή τους. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι ουσίες αυτές μπορούν να βλάψουν την ανάπτυξη των φυκιών, καθώς και το ανοσοποιητικό και την αναπαραγωγή ψαριών και άλλων ειδών, όπως θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια και άλλα θαλάσσια θηλαστικά.Δεν είναι τυχαίο ότι στη Χαβάη και το Παλάουχημικές ουσίες, ανάμεσα σε αυτές η οξυβενζόνη και η οκτινοξάτη έχουν απαγορευθεί για τις βλαβερές επιπτώσεις τους στο θαλάσσιο περιβάλλον. Συγκεκριμένα για τη Δημοκρατία του Παλάου στον δυτικό Ειρηνικό ωκεανό με τα 200 νησιά, θεσπίστηκε σχετικός νόμος το 2018 που απαγορεύει τη χρήση αντηλιακών τοξικών για τους υφάλους, με τους τουρίστες να υποχρεώνονται να καταβάλουν πρόστιμο ως 1.000 δολάρια αν στις αποσκευές τους φέρουν και απαγορευμένο αντηλιακό.

Aντηλιακά φιλικά για τους υφάλους

Ποια η λύση; Σύμφωνα με το αμερικανικό The Ocean Foundation ο καλύτερος τρόπος προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία χωρίς συνέπειες για το οικοσύστημα είναι ο ρουχισμός. Πουκάμισα, καπέλα, παντελόνια που καλύπτουν το δέρμα, καθώς και ομπρέλες και έκθεση στον ήλιο μόνο νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, ώστε να αποφευχθεί η χρήση αντηλιακών. Αν κάτι τέτοιο μοιάζει ανέφικτο, τότε προτείνεται η χρήση αντηλιακών με οξείδιο ψευδαργύρου και διοξείδιο του τιτανίου, με την προϋπόθεση ότι είναι κατηγορίας «Non-Nano», καθώς στην περίπτωση που τα σωματίδια είναι μικρότερα των 100 νανόμετρων μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στα κοράλλια. Επιπλέον, δε συστήνεται η επιλογή αντηλιακών σε μορφή σπρέι καθώς τα μικροσκοπικά χημικά συστατικά που διαχέονται μπορούν να διασκορπιστούν στο περιβάλλον, αλλά και να εισέλθουν στους πνεύμονες.

Την ίδια στιγμή, έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν στο εμπόριο προϊόντα με την ένδειξη «ασφαλή για τους υφάλους» ή «φιλικά για τα κοράλλια», αλλά όπως επισημαίνει το The Conversation μπορεί ο όρος να παραπέμπει σε ασφαλή σύνθεση, πείθοντας τον καταναλωτή ότι πρόκειται για αντηλιακό που δεν βλάπτει το περιβάλλον, ωστόσο δεν είναι πάντα έτσι. Ορισμένα από αυτά, αναφέρει το δημοσίευμα, είναι πιθανό να περιέχουν άλλα χημικά που ενδεχομένως προκαλούν βλάβες στα κοράλλια. Παρότι οι ερευνητές εξακολουθούν να διενεργούν μελέτες, εικάζεται ότι τα ορυκτά φίλτρα υπεριώδους ακτινοβολίας έχουν λιγότερες αρνητικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον από τα χημικά, με το διοξείδιο του τιτανίου να θεωρείται λιγότερο τοξικό από το οξείδιο του ψευδαργύρου. Σε κάθε περίπτωση, τα αντηλιακά δεν πρέπει να περιλαμβάνουν: Οξυβενζόνη, οκτινοξάτη, οκτοκρυλένιο, 4-μεθυλοβενζυλιδενική καμφορά, OD-PABA, parabens, triclosan.

Διαβάστε ακόμη: