Δομικού τύπου αλλαγές στη σχέση των καταναλωτών με το ηλεκτρικό ρεύμα φέρνει η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και η νέα κατάσταση που έχει διαμορφώσει στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας. Κατά τον ίδιο τρόπο που ο ηλεκτρισμός με την ανακάλυψή του σημάδεψε όσο καμία άλλη εφεύρεση την πορεία της ανθρωπότητας και συνέχισε να την επηρεάζει σε όλα τα στάδια εξέλιξής του, σήμερα στη φάση της ενεργειακής μετάβασης επαναπροσδιορίζει παραγωγικά και οικονομικά μοντέλα και φυσικά καθημερινές συνήθειες και καταναλωτικές συμπεριφορές.
Οπως αναφέρει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η προσαρμογή της κατανάλωσης στο νέο μοντέλο παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας, με τις πολλές διάσπαρτες και διακοπτόμενες μονάδες ανανεώσιμων πηγών, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη διατήρηση της ευστάθειας του ηλεκτρικού συστήματος και την αποφυγή μπλακ άουτ, αλλά και τη διαχείριση της φθηνής ηλιακής και αιολικής ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών.
Η υστέρηση αυτής της προσαρμογής ελλείψει των κατάλληλων εργαλείων και εκπαίδευσης των καταναλωτών μάς οδηγεί σήμερα στο να πετάμε ή να εξάγουμε επί ζημία φθηνή ενέργεια ΑΠΕ τις μεσημεριανές ώρες, που ο ήλιος λάμπει και κορυφώνεται η παραγωγή των φωτοβολταϊκών, και να επιδοτούμε μέσω του νυχτερινού τιμολογίου ενέργεια που παράγεται από τις υψηλού κόστους μονάδες του φυσικού αερίου τις βραδινές ώρες.
Σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, όπως είναι το φθινόπωρο και η άνοιξη, η υπερπροσφορά των ΑΠΕ δημιουργεί αποκλίσεις της τάξεως ακόμη και των 100 ευρώ κατά τη διάρκεια του 24ώρου στη χονδρεμπορική αγορά, αφού τις μεσημεριανές ώρες οι τιμές μηδενίζονται ή και γυρνάνε σε αρνητικές. Η μετατόπιση της ζήτησης σε αυτές τις ώρες θα περιορίσει τις περικοπές πράσινης ενέργειας για την ευστάθεια του συστήματος και θα δώσει την ευκαιρία στους καταναλωτές να επωφεληθούν από τη φθηνή ενέργεια των ΑΠΕ.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αν και με σοβαρή καθυστέρηση σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές αγορές, δρομολογεί παρεμβάσεις στην κατεύθυνση της διαχείρισης της ζήτησης και της πιο ενεργής συμμετοχής των καταναλωτών στην αγορά ηλεκτρισμού με στόχο να τεθούν σε πλήρη εφαρμογή από το φθινόπωρο. «Πρέπει να αντιδράσουμε σε αυτή την καινούργια πραγματικότητα της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ που συνεχίζει να αυξάνεται, με demand response (απόκριση ζήτησης), αποθήκευση και μια αντιστοίχιση της νέας προσφοράς με τη ζήτηση. Να υποκαταστήσουμε πανάκριβη ενέργεια με τη φθηνή ενέργεια που πετάμε. Αλλιώς το σύστημα θα βγάλει άγριες παιδικές ασθένειες», δηλώνει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης με αφορμή τα μέτρα που έχει προαναγγείλει. Οι τρεις παρεμβάσεις:
Δυναμικά τιμολόγια
Σε προτεραιότητα θέτει ο υπουργός τα «δυναμικά τιμολόγια» που θα κάνουν την εμφάνισή τους στην αγορά από το φθινόπωρο, με πορτοκαλί χρώμα. Τα δυναμικά τιμολόγια δίνουν τη δυνατότητα χρέωσης της κιλοβατώρας ανά ημέρα και σε πολλές διαφορετικές ζώνες μέσα στο 24ωρο, ακόμη και ανά τέταρτο. Προϋποθέτουν ωστόσο την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών. Σήμερα το 45% του ηλεκτρικού φορτίου αντιστοιχεί σε επιχειρήσεις μέσης τάσης αλλά και επαγγελματίες της χαμηλής τάσης, που διαθέτουν έξυπνους μετρητές. Με την εγκατάσταση 360.000 μετρητών από τον ΔΕΔΔΗΕ μέχρι το τέλος του χρόνου, το ΥΠΕΝ υπολογίζει ότι τα πορτοκαλί τιμολόγια θα μπορούν να καλύψουν έως και το 60% του συνολικού φορτίου.
Σταδιακά και με την ολοκλήρωση από τον ΔΕΔΔΗΕ του προγράμματος εγκατάστασης μετρητών στη χαμηλή τάση, χρήση των πορτοκαλί τιμολογίων θα μπορούν να κάνουν και οικιακοί καταναλωτές. Μεταφέροντας τη χρήση ενεργοβόρων συσκευών τις μεσημεριανές ώρες, τα νοικοκυριά θα συμβάλουν στην ευστάθεια του συστήματος απολαμβάνοντας χαμηλές τιμές. Σε μια πιο προχωρημένη φάση τα νοικοκυριά μέσω των ΦοΣΕ (Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης) θα συμμετέχουν και στην αγορά έναντι αμοιβής, κάτι που συμβαίνει στις ώριμες αγορές της Ευρώπης. Σε ώρες αιχμής ζήτησης, για παράδειγμα, ο διαχειριστής του συστήματος καλεί τον ΦοΣΕ να απελευθερώσει φορτίο και ο ΦοΣΕ με ένα μήνυμα στο κινητό του πελάτη του – καταναλωτή τον ενημερώνει να βγάλει από την πρίζα για ένα τέταρτο το ψυγείο του ή να κλείσει το κλιματιστικό έναντι προσυμφωνημένης αμοιβής.
Κατά τον υπουργό, η έξυπνη διαχείριση της ενέργειας αφορά πολύ περισσότερο την επιχείρηση από το νοικοκυριό. «Οταν κατά τη διάρκεια της ημέρας έχουμε διαφορές στην τιμή της μεγαβατώρας ακόμη και 100 ευρώ, μια επιχείρηση που θα μετακινήσει τη βάρδια της ή τις ώρες που θα λειτουργήσει το κλιματιστικό θα έχει ένα μόνιμο κέρδος. Είναι στην ουσία σαν να κάνει μια επένδυση που δεν θα τη σχεδίαζε»
Οι επιχειρήσεις υψηλής τάσης, που αντιπροσωπεύουν το 10% της συνολικής ζήτησης, τιμολογούνται ήδη με ωριαίες χρεώσεις προσαρμόζοντας κατά το δυνατόν τη λειτουργία τους στις ζώνες χαμηλού κόστους, όπως και ο μεγαλύτερος αριθμός ενεργοβόρων επιχειρήσεων μέσης τάσης. Ουσιαστικά, δηλαδή, σε πρώτη φάση και μέχρι να αντικατασταθούν και οι οικιακοί μετρητές, τα δυναμικά τιμολόγια θα απευθύνονται σε επαγγελματίες χαμηλής τάσης (ζαχαροπλαστεία, κομμωτήρια, φούρνοι κ.λπ.) που διαθέτουν έξυπνους μετρητές.
Σύμφωνα με τον κ. Σκυλακάκη, «θα είναι πολλαπλά, με δυνατότητα χρέωσης ανά τέταρτο και θα προσφέρουν χαμηλότερες τιμές, ενώ θα περιορίσουν αυτομάτως τις περικοπές ενέργειας από ΑΠΕ». Για την εφαρμογή των δυναμικών τιμολογίων ο ΔΕΔΔΗΕ, σύμφωνα με τον υπουργό, θα πρέπει να διαμορφώσει πιστοποιημένες καμπύλες φορτίου, δηλαδή να ορίσει και να πιστοποιήσει τις ώρες υπερπαραγωγής ενέργειας και τις ώρες της αιχμής κατανάλωσης.
Μεσημεριανό φθηνό ρεύμα
Η δεύτερη παρέμβαση που δρομολογεί το ΥΠΕΝ είναι η μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου στις μεσημεριανές ώρες. Το νυχτερινό τιμολόγιο καθιερώθηκε την εποχή που το ηλεκτρικό σύστημα στηριζόταν στον λιγνίτη, ως κίνητρο για να ενισχυθεί η ζήτηση τις νυχτερινές ώρες που η κατανάλωση έπεφτε αλλά οι λιγνιτικοί σταθμοί της ΔΕΗ έπρεπε να συνεχίσουν να λειτουργούν σε μια δυναμικότητα, γιατί τεχνικά δεν ήταν εύκολο το να αναβοσβήνουν γρήγορα.
Σήμερα που ο λιγνίτης ουσιαστικά έχει εκτοπιστεί από το σύστημα, τις βραδινές ώρες μπαίνουν σε λειτουργία μονάδες φυσικού αερίου που είναι ευέλικτες στο να αναβοσβήνουν, αλλά ακριβές. Παράλληλα, το μεσημέρι λόγω των φωτοβολταϊκών έχουμε υπερπαραγωγή ΑΠΕ η οποία περικόπτεται για να διατηρηθεί η ευστάθεια του συστήματος. Η μετατόπιση 1,4 εκατ. νυχτερινών μετρητών τις μεσημεριανές ώρες θα αυξήσει τη ζήτηση και θα περιορίσει τις περικοπές ενέργειας, ενώ οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από τις χαμηλότερες τιμές.
Το μέτρο, όπως τονίζει ο υπουργός , θα τεθεί σε εφαρμογή προς το τέλος του φθινοπώρου, αφού τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά η ζήτηση και το μεσημέρι λόγω κλιματιστικών. Θα δημιουργηθούν δύο νέες ζώνες τιμολόγησης με δυνατότητα αναπροσαρμογής ανά μήνα ανάλογα με τα φορτία. Αποψη του υπουργού είναι ότι απαιτείται μια διαρκής προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα της αγοράς. «Το “κλειδί” σε μια μετάβαση είναι να μπορείς να κάνεις διαρκείς προσαρμογές. Είναι σαν να περνάς ένα ποτάμι και πρέπει να αλλάξεις τη βάρκα. Θέλεις διαρκείς προσαρμογές την ώρα που αλλάζεις τη βάρκα, γιατί αλλιώς θα πέσεις στο ποτάμι», τονίζει χαρακτηριστικά.
Μηνιαίες καταμετρήσεις
Στο πλαίσιο αυτής της διαρκούς προσαρμογής εντάσσεται και το μέτρο των μηνιαίων καταμετρήσεων της κατανάλωσης που ξεκίνησε να εφαρμόζει ο ΔΕΔΔΗΕ έπειτα από απόφαση του ΥΠΕΝ. Σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση του ΔΕΔΔΗΕ, μέχρι σήμερα οι μηνιαίες καταμετρήσεις καλύπτουν το 53% των παροχών πανελλαδικά και έως τα τέλη Ιουλίου θα καλύψουν το σύνολο των καταναλωτών. Το μέτρο θα προσφέρει μεγαλύτερη διαφάνεια στα τιμολόγια και θα περιορίσει δραστικά τις ρευματοκλοπές, με το ΥΠΕΝ να αναμένει μείωση έως και 50%.
