Δικαιολογημένα έκπληκτος μένει ο επισκέπτης της Πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία, όταν δίπλα στους πίνακες των Μποτιτσέλι, Ραφαήλ και Μικελάντζελο βλέπει ξαφνικά έργα σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως τις αυτοπροσωπογραφίες του Αιθίοπα Tesfaye Urgessa και της Γιαπωνέζας Yayoi Kusama.

Ενώ πολλά μουσεία ανά τον κόσμο εξετάζουν εδώ και χρόνια τρόπους με τους οποίους μπορούν να κάνουν τα μουσεία τους πιο συμπεριληπτικά ως προς την τέχνη που φιλοξενούν, η Πινακοθήκη Ουφίτσι άργησε να μπει σε αυτή τη διαδικασία τόσο εξαιτίας της φήμης της ως ένα από τα κορυφαία ευρωπαϊκά μουσεία κλασικής τέχνης –μιας φήμης που στεκόταν, όμως, εμπόδιο στην εξέλιξή της– όσο και λόγω των προσδοκιών των επισκεπτών της, οι οποίοι έρχονταν για να δουν τα μεγαλύτερα αριστουργήματα στην ιστορία της τέχνης.

Από το 2015, όμως, που ο Eike Schmidt ανέλαβε τη διεύθυνση της Πινακοθήκης, η Ουφίτσι προσπαθεί να συμπεριλάβει περισσότερη σύγχρονη τέχνη, να αυξήσει την παρουσία των γυναικών και των έγχρωμων καλλιτεχνών και να επικοινωνήσει με ένα νεότερο και πιο ποικιλόμορφο κοινό.

«Στο παρελθόν, η Ουφίτσι πολύ σπάνια φιλοξενούσε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης», ανέφερε ο Schmidt σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Η σύγχρονη τέχνη αντιμετωπιζόταν σαν εισβολέας. Για μένα, ήταν σημαντικό να αναβαθμίσουμε τον τρόπο σκέψης μας και να προβάλουμε μια τέχνη που είναι επίκαιρη».

Και άλλα μουσεία της Φλωρεντίας κάνουν παρόμοιες προσπάθειες να προσεγγίσουν ένα ευρύτερο κοινό, εν μέρει αντιπαραθέτοντας το παλιό με το νέο και εξετάζοντας τα ιστορικά έργα τέχνης μέσα από ένα σύγχρονο πρίσμα, προκειμένου να καλλιεργήσουν έναν διάλογο μεταξύ διαφορετικών ειδών τέχνης και εποχών. Στο Παλάτσο Στρότσι ολοκληρώθηκε πρόσφατα μια έκθεση του Jeff Koons, ενώ στο Museo Novecento, το οποίο είναι αφιερωμένο σε πιο σύγχρονα έργα, φιλοξενήθηκε μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου έκθεση της Βρετανίδας ζωγράφου Jenny Saville.

«Δεν ήταν εύκολο να αλλάξουμε την αντίληψη που έχει το κοινό για την τέχνη στη Φλωρεντία», σχολίασε ο Arturo Galansino, διευθυντής του Παλάτσο Στρότσι. «Αλλού στον κόσμο, το κοινό προτιμάει να βλέπει σύγχρονη τέχνη. Στην Ιταλία, συνέβαινε το αντίθετο. Οι άνθρωποι αισθάνονταν μεγαλύτερη άνεση με το παρελθόν, παρά με το παρόν».

Αυτό, σύμφωνα με τον Galansino, άρχισε να αλλάζει το 2015, όταν στο πλαίσιο της Διεθνούς Μπιενάλε Αντικών της Φλωρεντίας (Biennale Internazionale Dell’Antiquariato di Firenze), εγκαταστάθηκε στο κέντρο ακριβώς του Παλάτσο Βέκιο (του μεσαιωνικού δημαρχείου της Φλωρεντίας) και δίπλα σε αντίγραφα κορυφαίων έργων τέχνης του Ντονατέλλο και του Μικελάντζελο, το γλυπτό από επιχρυσωμένο ατσάλι του Koons με τίτλο «Πλούτωνας και Περσεφόνη». «Η στιγμή εκείνη είχε συμβολική σημασία», επισήμανε ο Galansino.

O Koons, με τη σειρά του, ανέφερε πως ένιωσε ευπρόσδεκτος από τους Φλωρεντίνους και πως θεωρεί την πόλη έναν ιδανικό τόπο όπου «βυθίζεσαι στην Αναγέννηση, ενώ την ίδια στιγμή μπορείς να συνδιαλεχθείς με τη σύγχρονη τέχνη».

«Αυτό κάνει η τέχνη», πρόσθεσε. «Δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ αυτού που ζούμε εμείς και αυτού που ζουν οι άλλοι και μας δείχνει πως όλα είναι αλληλένδετα».

Πρόσφατα, η Πινακοθήκη Ουφίτσι εγκαινίασε την έκθεση του Koen Vanmechelen, ενός διεπιστημονικού καλλιτέχνη από το Βέλγιο ο οποίος εστιάζει το ενδιαφέρον του στη σχέση φύσης και πολιτισμού. Η έκθεση «Seduzione» (Αποπλάνηση), που ολοκληρώνεται στις 20 Μαρτίου, παρουσιάζει 30 έργα που δημιουργήθηκαν ειδικά για τις ιερές αίθουσες της Ουφίτσι. Μεταξύ αυτών φανταστικά πλάσματα όπως τεράστια ιγκουάνα με κέρατα, μια κόκκινη τίγρη και δύο μέδουσες, στα κεφάλια των οποίων εκτός από φίδια υπάρχουν και άλλα υβριδικά όντα με παράξενα ράμφη και κοφτερά δόντια.

Η Πινακοθήκη έχει επίσης πρόσφατα φιλοξενήσει τις εκθέσεις δημιουργών, όπως ο Βρετανός γλύπτης Antony Gormley, ο εκπρόσωπος της Arte Povera Giuseppe Penone και ο Tesfaye Urgessa, οι οποίοι ασκούν μέσω των έργων τους κοινωνική κριτική και καταπιάνονται με θέματα ρατσισμού και πολιτικής ταυτοτήτων.

Αν και δεν διέθετε ιστοσελίδα μέχρι το 2015 –ο Schmidt έχει πει πως η Πινακοθήκη είχε μείνει «στη Λίθινη Εποχή»– η Ουφίτσι έχει πάρει διαστάσεις φαινομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σχεδόν 700.000 ακολούθους στο Instagram, πάνω από 100.000 στο TikTok και σχεδόν 128.000 στο Facebook.

Εκτός αυτών, πριν από έναν χρόνο, παρουσίασε στο κανάλι της, Uffizi TV, στο YouTube, μια μαγειρική εκπομπή με τίτλο «Uffizi da Mangiare» (σε ελεύθερη μετάφραση «Η Ουφίτσι στο πιάτο») στην οποία διαφορετικοί Ιταλοί σεφ ετοιμάζουν πιάτα εμπνευσμένα από τα έργα των συλλογών της.

Ο Schmidt σημείωσε πως έχει δει αποτελέσματα. Μέχρι το 2020 οι επισκέπτες ηλικίας μεταξύ 19 και 25 ετών «είχαν διπλασιαστεί και με το παραπάνω».

Παρομοίως, ο Galansino ανέφερε πως παρουσιάζοντας σύγχρονους δημιουργούς –όπως τον Ai Weiwei και, το επόμενο φθινόπωρο, τον Olafur Eliasson– το μουσείο του έχει προσελκύσει ένα νέο κοινό, το 30% του οποίου είναι κάτω των 30 ετών.

Λαμβάνοντας υπόψιν αυτού του είδους τις προσπάθειες από μουσεία όπως το Στρότσι και η Πινακοθήκη Ουφίτσι, καθώς επίσης και τη βολική τοποθεσία της Φλωρεντίας ανάμεσα στις κοσμοπολίτικες πόλεις-κόμβους Ρώμη και Μιλάνο, ο Galansino δηλώνει πεπεισμένος πως η Φλωρεντία μπορεί να γίνει «μια σύγχρονη πόλη των τεχνών». «Νομίζω ότι έχουμε πείσει το κοινό πως η σύγχρονη τέχνη είναι εξίσου σημαντική με την τέχνη των μεγάλων ζωγράφων», σημειώνει. «Ο κόσμος έχει πάψει να βλέπει τη Φλωρεντία ως κάτι το ζωντανό. Κι όμως είναι ζωντανή! Δεν ζει μόνο στο παρελθόν».