Μια μεγάλη έκθεση του Εθνικού Μουσείου Αρχαιοτήτων στο Leiden της Ολλανδίας, που θα διαρκέσει μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου, παρουσιάζει την Αίγυπτο μέσα από τη χιπ-χοπ, την τζαζ, τη σόουλ και τη φανκ μουσική, με τη Rihanna, την Beyoncé, τη Nina Simone, τον Prince και τον ράπερ Nas, ανάμεσα σε άλλους, να μιμούνται βασίλισσες της αρχαίας Αιγύπτου και φαραώ στα τραγούδια τους που έχουν προβληθεί εκατομμύρια φορές.

Η έκθεση –φαινομενικά ανώδυνη– προκάλεσε την οργή του υπουργείου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, που ανακάλεσε την άδεια αρχαιολογικών ανασκαφών του μουσείου, το οποίο μαζί με το πανεπιστήμιο του Leiden εργάζεται στην έρημο για σχεδόν μισό αιώνα, κατηγορώντας τους Ολλανδούς για «παραποίηση της Ιστορίας» και «αφροκεντρισμό». Η ανασκαφή, στη Σακκάρα, η οποία ξεκίνησε το 1975 και διεξάγεται σε συνεργασία με το Αιγυπτιακό Μουσείο του Τορίνο και –στο παρελθόν– με την Egypt Exploration Society του Λονδίνου, είχε ως στόχο την έρευνα, την αποκατάσταση και τη συντήρηση του χώρου και των ευρημάτων τα οποία προέκυπταν.

Η έκθεση που προκάλεσε «διπλωματικό επεισόδιο»

Η έκθεση «Kemet: Egypt in Hip-Hop, Jazz, Soul & Funk» είναι ένα ταξίδι στην ιστορία της μουσικής μέσω της επιρροής της αρχαίας Αιγύπτου και της Νουβίας, που είναι εμφανής στα έργα πληθώρας μουσικών αφρικανικής καταγωγής, συμπεριλαμβανομένων εμβληματικών μορφών της τζαζ όπως ο Miles Davis και ο Sun Ra και σύγχρονων καλλιτεχνών όπως η Beyoncé και η Rihanna, που έχουν εμφανιστεί στη σκηνή ή σε μουσικά βίντεο ως βασίλισσα Νεφερτίτη, ενώ το εξώφυλλο του θρυλικού άλμπουμ «I Am» του Nas τον απεικονίζει ως φαραώ Τουταγχαμών

Ο ηθοποιός Eddie Murphy εμφανίστηκε ως Φαραώ Ραμσής ΙΙ στο μουσικό βίντεο για το «Remember the Time» του Michael Jackson, ενώ σχεδόν κάθε εξώφυλλο άλμπουμ των Earth, Wind & Fire που κυκλοφόρησε εκείνη την περίοδο περιείχε ένα αιγυπτιακό μοτίβο ή σύμβολο. Και την επόμενη δεκαετία, καλλιτέχνες όπως η Lauryn Hill και ο KRS-One είχαν αναφορές στον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό στη μουσική τους. Το φαινόμενο ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, δημιουργώντας ένα μοναδικό είδος μουσικής με μεγάλη απήχηση στο κοινό.

Η έκθεση αφορά την επιρροή του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού στη μουσική των μαύρων καλλιτεχνών. Μάλιστα, το μουσείο διαθέτει ελεύθερα για το κοινό μια μεγάλη playlist με παγκοσμίως δημοφιλή κομμάτια εμπνευσμένα από τους φαραώ, τον Νείλο και την έρημο της Αιγύπτου, η οποία συμπληρώνεται από ένα πλήρες πρόγραμμα μουσικής και εκδηλώσεων που σχετίζονται με τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό, επιτρέποντας στους επισκέπτες να βυθιστούν στις εικόνες και τους ήχους της μουσικής και της αρχαίας Ιστορίας.

Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν στα σόσιαλ μίντια προκλήθηκε αναστάτωση για την έκθεση αυτή, επειδή παρουσιάζει τον αιγυπτιακό πολιτισμό μέσα από τα μάτια καλλιτεχνών με αφρικανικές ρίζες. Ο τίτλος της έκθεσης, «Kemet», «το μαύρο», μια αναφορά στην εύφορη γη κατά μήκος του Νείλου, είναι ονομασία που οι ίδιοι οι Αιγύπτιοι έδωσαν στη χώρα τους.

Η Αίγυπτος αποτελεί αναμφισβήτητη πηγή έμπνευσης για μουσικούς αφρικανικής καταγωγής για πάνω από 70 χρόνια, με τους καλλιτέχνες όχι μόνο να αγκαλιάζουν και να διεκδικούν αυτόν τον αρχαίο πολιτισμό της Αφρικής, αλλά και να χρησιμοποιούν τα σχετικά μοτίβα ως σύμβολα αντίστασης, ενδυνάμωσης και πνευματικής θεραπείας. Η έκθεση συνοδεύεται από μια επιλογή πανάρχαιων αντικειμένων από τις συλλογές του μουσείου, όπως γλυπτά και ειδώλια αιγυπτιακών θεοτήτων, κομμάτια χρυσών κοσμημάτων, κείμενα γραμμένα με ιερογλυφικά και βασιλικά πορτρέτα.

Το γεγονός ότι η αρχαία Αίγυπτος επηρέασε τους σύγχρονους μαύρους μουσικούς θεωρήθηκε παραχάραξη της Ιστορίας από το υπουργείο Πολιτισμού της Αιγύπτου. Οι Αιγύπτιοι υποστηρίζουν ότι η γοητεία και η έμπνευση που ασκεί η αρχαία Αίγυπτος σε μαύρους, Αμερικανούς κυρίως, καλλιτέχνες της σόουλ, της ραπ και του φανκ αποτελεί πολιτισμική οικειοποίηση, καθώς δεν κατάγονται από την Αίγυπτο. Το μουσείο απαντά ότι παρουσιάζει την οπτική των συγκεκριμένων μουσικών μέσα από μια σχετικά ευρωκεντρική οπτική.

Στην αιγυπτιολογία, η Αίγυπτος αντιμετωπίζεται συνήθως ως μέρος της περιοχής της Μεσογείου. Ωστόσο, πολλοί καλλιτέχνες αφρικανικής καταγωγής επιθυμούν να τονίσουν την αναγνώριση της αρχαίας Αιγύπτου ως αφρικανικού πολιτισμού.

Αυτή φυσικά δεν είναι η πρώτη έκθεση για τη σχέση της αρχαίας Αιγύπτου με τον σύγχρονο πολιτισμό που μεταφέρει στο κοινό τη σύνδεση των μαύρων καλλιτεχνών με τη χιλιόχρονη ιστορία της περιοχής κατά μήκος του ποταμού Νείλου, οι οποίοι διεκδικούν την Ιστορία αυτής της περιοχής ως μέρος του παρελθόντος, του παρόντος και της μελλοντικής τους ταυτότητας.