Περισσότερα από 60 πλοία μεταφοράς φυσικού αερίου (LNGcarriers) εντελώς αθόρυβα («νύχτα αλλάζουν ιδιοκτήτη» λένε οι ειδικοί) έχουν αλλάξει χέρια το τελευταίο 10μηνο και πλέον εξυπηρετούν τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου.
Οι νέοι ιδιοκτήτες είναι, σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, πασίγνωστοι Έλληνες εφοπλιστές που δουλεύουν με τη Ρωσία παρά το εμπάργκο και αποθησαυρίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια.
Δυτικοί παρατηρητές ομιλούν για «σκοτεινό στόλο» ενεργειακών δεξαμενόπλοιων αλλά τα κέρδη είναι τόσα πολλά που δεν ιδρώνει το αυτί κανενός.
Όπως λένε εμπειρογνώμονες της ναυτιλιακής βιομηχανίας και αναδημοσιεύουν οι Financial Times, «μια ομάδα άγνωστων μέχρι πρότινος εταιρειών, οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό εγγεγραμμένες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, απέκτησαν με ταχύτατους ρυθμούς πλοία υγροποιημένου φυσικού αερίου τον τελευταίο χρόνο, ανεβάζοντας τις τιμές της αγοράς, ιδίως για τα παλαιότερα πλοία».
Οι ναυτιλιακοί παρατηρητές λένε ότι «η Μόσχα δημιούργησε έναν σκοτεινό στόλο δεξαμενόπλοιων για να μεταφέρει πετρέλαιο σε όλο τον κόσμο ενόψει των δυτικών κυρώσεων, χρησιμοποιώντας συχνά τα ΗΑΕ ως κέντρο για τις ενεργειακές συναλλαγές. Αν και οι ρωσικές πωλήσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου επηρεάζονται λιγότερο από τις δυτικές κυρώσεις σε σχέση με το πετρέλαιο, η Μόσχα προετοιμάζεται για την αυστηροποίηση των περιορισμών».
Από πέρυσι τέτοια εποχή,περισσότερα από 60 πλοία υγροποιημένου φυσικού αερίου έχουν αλλάξει ιδιοκτησία σε εταιρείες που βρίσκονται στα ΗΑΕ, σύμφωνα με τη Windward, μια εταιρεία συμβούλων κινδύνου για πλοιοκτήτες και κυβερνήσεις.
«Πριν από αυτό, τέτοιες συναλλαγές ήταν σπάνιες έως και μηδενικές» λένε οι εμπειρογνώμονες.
Μεγάλη η εξάρτηση της Ε.Ε. και της Ελλάδας από ρωσικό φυσικό αέριο
Μεγάλες και κρίσιμες συμφωνίες είχε φροντίσει να κάνει η Gazprom, πριν το εμπάργκο με τις χώρες της Ε.Ε. αλλά και της Ελλάδας.
Τώρα οι Βρυξέλλες ξεκίνησαν σκληρό αγώνα κατά του ρωσικού αερίου αναζητώντας εναλλακτικές πηγές προμήθειας σε φυσικό αέριο από ΗΠΑ, Αλγερία, Βενεζουέλα και Νορβηγία.
Στην Ελλάδα σχεδιάστηκαν άλλα 4 FSRUs πέραν του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας και της πλωτής υποδομής στην Αλεξανδρούπολη. Η Gastrade στο Θρακικό πέλαγος, η Elpedison στον Θερμαϊκό κόλπο, η Motor Oil στον Κορινθιακό κόπλο και το ΑΡΓΩ FSRU ανοιχτά του Βόλου ήταν ορισμένα που προβάλλονταν ως εναλλακτικές λύσεις ικανές να τροφοδοτήσουν με LNG όλη την Ευρώπη.
Όλα αυτά πλέον τα ξανασκέφτονται όλοι, λόγω της εξάπλωσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αλλά και της ικανότητας της Gazprom να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους πώλησης του αερίου της στην Ευρώπη.
Τα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ για τις εισαγωγές φυσικού αερίου στη χώρα μας λένε ότι το ρωσικό αέριο στο πρώτο εξάμηνο του έτους από το Σιδηρόκαστρο προς την εγχώρια αγορά αντιστοιχούσε στο 50,76% όταν το πρώτο εξάμηνο του 2023 ήταν στο 21,44% (αύξηση 117,45%). Ανήλθαν στις 15,70 TWh από 7,22 TWh, ενώ το σύνολο των εισαγωγών φέτος ήταν στις 30,93 TWh και το πρώτο εξάμηνο του 2023 στις 33,67 TWh.
Οι μελλοντικές εκτιμήσεις για το μερίδιο στην ελληνική αγορά θυμίζουν τις εποχές πριν την ενεργειακή κρίση, ενώ «το αέριο της Gazprom να φτάσει σε ποσοστά 70% και 80%, άλλωστε το αέριο που έρχεται από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του σημείου εισόδου στη Ν. Μεσημβρία είναι σαφώς ακριβότερο» όπως λένε.
Οι μεγαλύτεροι Έλληνες παίκτες στο εμπόριο συνολικά του φυσικού αερίου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη περιοχή είναι η Metlen και η ΔΕΠΑ Εμπορίας.
Ποσότητες φυσικού αερίου για την κάλυψη κυρίως δικών τους αναγκών όπως στην ηλεκτροπαραγωγή εισάγουν και η ΔΕΗ, η Elpedison και η ΗΡΩΝ.
Εισαγωγές αερίου μέσω του ελληνικού συστήματος μεταφοράς μπορούν να κάνουν και ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας. Παραλαμβάνουν ποσότητες που φτάνουν είτε στον σταθμό LNG της Ρεβυθούσας είτε στο σημείο του Σιδηροκάστρου.
Πάντως για το πρώτο εξάμηνο του 2024 και σε ό,τι αφορά το LNG την κυρίαρχη θέση είχε το αμερικανικό LNG με μερίδιο 67,97%. Όλες οι εισαγωγές LNG στο συνολικό εισαγόμενο φυσικό αέριο αντιστοιχούσαν στο 29,74%.
Τι θα γίνει με τη διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου από την Ουκρανία
Καθώς η ΕΕ σχεδιάζει να απαγορεύσει τις εισαγωγές ρωσικών καυσίμων έως το 2027, σχεδόν οι μισές ποσότητες φυσικού αερίου που κατευθύνονται στην Ευρώπη μέσω αγωγών, περνάνε από την Ουκρανία. Συνολικά 13,7 bcm το 2023.
Ωστόσο, η υφιστάμενη 5ετής συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας αναμένεται να λήξει μέχρι το τέλος του 2024, γεννώντας ανησυχίες για τη μελλοντική ροή αυτών των ποσοτήτων.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Rystad Energy, το ρωσικό αέριο θα πρέπει να διοχετευθεί στην Ευρώπη μέσω εναλλακτικών διαδρομών, απαιτώντας 7,2 bcm LNG ετησίως, προκειμένου να αντικατασταθεί το αέριο που μεταφέρεται μέσω Ουκρανίας.
Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να εμφανιστούν πιο γρήγορα απ’ ότι αναμένεται, όπως έδειξαν και οι προειδοποιήσεις της Αυστριακής OMV το περασμένο Μάιο.
Η Σλοβακία, η Αυστρία και η Μολδαβία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το ρωσικό αγώγιμο αέριο, εισάγοντας 3,2 bcm, 5,7 bcm και 2 bcm αντίστοιχα, το 2023. Η Μολδαβία προσαρμόζει την τροφοδοσία της, ενώ έχει συμφωνήσει με την Ουκρανία για συνεχή ροή ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι το τέλος του 2025, το οποίο θα προμηθεύει σε μεγάλο βαθμό την περιοχή της Υπερδνειστερίας. Το 2023 η χώρα εισήγαγε το 74% του αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ για πρώτη φορά έλαβε αέριο από τη Ρουμανία, μέσω ανάστροφων ροών του Trans-Balkan. Επίσης η Eni και η Ουγγαρία εισάγουν αέριο μέσω Ουκρανίας, καθώς και Σλοβενία και Κροατία, αλλά σε μικρότερο βαθμό.
Η διακοπή των ροών θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στις χώρες που βασίζονται σε αυτές τις ποσότητες. Για παράδειγμα η Μολδαβία, χρειάζεται να επανακατευθύνει 2 bcm αερίου, πιθανά μέσω του Trans-Balkan.
Θα μπορούσε επίσης να λάβει ποσότητες από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω των αγωγών TANAP και TAP, είτε μέσω των τερματικών LNG της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Η Rystad Energy προβλέπει πιθανές αλλαγές στο ισοζύγιο φυσικού αερίου του 2023 για τις επηρεαζόμενες χώρες, υπό την παραδοχή ότι λαμβάνουν αέριο μέσω Ουκρανίας έως και 50%, καθώς και ότι έχουν περιορισμούς δυναμικότητας στα εναλλακτικά σημεία εισόδου.
Ο κάθετος διάδρομος και η Ρεβυθούσα
Όπως τονίζει η ανάλυση, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης προετοιμάζονται για μια πιθανή διακοπή των ροών από την Ουκρανία, λαμβάνοντας πρωτοβουλίες για τη δημιουργία του Κάθετου Διαδρόμου, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας CESEC της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε και η υπογραφή του σχετικού Μνημονίου Συνεργασίας που έλαβε χώρα στις 19 Ιανουαρίου στην Αθήνα, με τη συμμετοχή της Επιτρόπου Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον και των Διαχειριστών Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας, Σλοβακίας, Ουκρανίας και Μολδαβίας.
Ο Κάθετος Διάδρομος θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις υπάρχουσες υποδομές σε Ουκρανία και Μολδαβία και παράλληλα να ενεργοποιήσει τις εισαγωγές LNG από τη χώρα μας και την Τουρκία, ώστε να φτάσουν σε Σλοβακία, Ουγγαρία και πιθανά στην Πολωνία.
Επιπλέον, η συμφωνία των Διαχειριστών Τουρκίας και Βουλγαρίας, BOTAS και Bulgartransgaz, για την αύξηση της δυναμικότητας εισόδου στο σημείο εισόδου Strandzha 1, επιτρέπει την αύξηση των ροών φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας προς την Ευρώπη.
Η επέκταση αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει στην αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν στην ΕΕ από 13 δισ. κυβικά μέτρα σε 20 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2027 και, μακροπρόθεσμα, να μεταφέρει δυνητικά ιρανικό αέριο μέσω της Πρωτοβουλίας Solidarity Ring.
